“Studentenstrijd moet zich tegen alle bezuinigingen richten’’

“Stop de bezuinigingen en haal het geld waar het zit. Wij zeggen: we willen geen bezuinigingen op onderwijs, omdat we nergens bezuinigingen willen”, aldus Jilles Mast van de Kritische Studenten Utrecht (KSU), een radicaal-links collectief van universitaire studenten. Ze voeren actie tegen alle bezuinigingen, en dus niet alleen die op onderwijs. Hoe het studentenverzet uit te bouwen na de grote manifestatie en demonstratie van 21 januari in Den Haag?

Dat was een van de grootste studentenprotesten in decennia in Nederland. De manifestatie werd georganiseerd door de studentenvakbonden, die een enorm netwerk en grote mobilisatiemacht hebben. De rol die de twee grote bonden, LSVb en ISO, zich hebben aangemeten is a-politiek of “politiek neutraal”. Ze zijn namelijk alleen tegen de boete voor “langstudeerders”. Die opstelling vormt een fundamenteel probleem, want zo gaan de bonden mee in de bezuinigingslogica van rechts.

Volgens de KSU heeft dit beperkte standpunt uiteindelijk tot gevolg dat andere asociale maatregelen sowieso gewoon doorgaan. Bijvoorbeeld de invoering van een “sociaal leenstelsel”, het ontslaan van docenten of het afschuiven van de bezuinigingen op andere sectoren. “Studentenbonden zijn geen actiegroepen, maar lobbygroepen en carrièremachines”, aldus Mast. Daardoor zijn ze ontzettend gematigd. Hun middelen vormen dan ook tegelijkertijd hun bestaansrecht. Ze kunnen geen acties steunen van studenten met radicalere eisen. “Ik vraag me ernstig af in welke mate de studentenbonden de mening en belangen vertegenwoordigen van studenten.”

Krantje Boord

Het probleem is niet alleen dat er bezuinigingd wordt op onderwijs. Er is ook het fundamentele probleem van het gebrek aan democratie op de universiteit. De KSU was al voor de bezuinigingsplannen van Oprutte en co actief, omdat ze radicale kritiek hebben op het functioneren van de universiteit. Ze strijden voor ander onderwijs en een democratisch bestuur. Democratie is zelf zeggenschap hebben en, als je dat niet hebt, het te eisen door actie te voeren. Zo bezette de KSU vorig jaar het bestuursgebouw van de universiteit uit protest tegen het wegbezuinigen van de universiteitskrant, het U-blad. Het college van bestuur had namelijk – tegen de wil van de gekozen universiteitsraad van studenten, docenten en medewerkers – besloten dat de papieren krant wel kon worden opgeheven. De KSU heeft toen het initiatief genomen voor een nieuwe krant, het Krantje Boord.

Zeggenschap van studenten, docenten en medewerkers moet weer worden ingevoerd door de medezeggenschapsraden macht te geven, in plaats van alleen een adviesrecht. Daarnaast wil de KSU de democratie ook doortrekken naar het onderwijs zelf. Dat betekent dat studenten zelf moeten kunnen bepalen wat ze willen bestuderen. “Daadwerkelijk je eigen interesse volgen is iets dat veel te weinig kan op de universiteit.” De KSU heeft de daad bij het woord gevoegd en het initiatief genomen om samen met docenten een eigen vak op te zetten, voor en door studenten. Samen met een docent filosofie en een docente antropologie is er dit jaar een onderzoeksvak te volgen met als thema: “Hoe werkt de universiteit?” Dat gaat onder meer over de rol van de universiteit in de samenleving, en de rol die hij zou moeten hebben.

Bedrijfsleven

De strijd tegen bezuinigingen en voor meer democratie hangt nauw samen met de kritiek op invloed van het bedrijfsleven op de universiteit. De KSU neemt stelling tegen onderwijs en onderzoek dat wordt beïnvloed door commercialiteit. Door dalende investeringen worden hogescholen en universiteiten gedwongen om privaat onderzoeksgeld van het bedrijfsleven binnen te halen. Onderzoek en onderwijs vercommercialiseren, en daardoor worden de kwaliteit en de toegankelijkheid afgebroken. Mast: “Als een bedrijf een onderzoeksopdracht geeft, dan is dat bedrijf de baas over het onderzoek, over wat er in staat en welke gegevens openbaar zijn.” De universiteit moet volgens de KSU in dienst van de samenleving staan en niet steeds meer als een onderzoeksinstrument van het bedrijfsleven functioneren.

Ook studenten merken dat onderwijs steeds meer in dienst staat van de economie. De universiteit is volgens de KSU een leerfabriek geworden. “Enorm volle collegezalen, het snel tot je nemen van ‘kennis’ en die reproduceren op een tentamen.” Deze volledig gestroomlijnde inrichting van het onderwijs sluit naadloos aan op een belangrijk doel van de leerfabriek. “Je wordt door een machine heen gerold, en je komt er uit als een pasklare kracht voor de arbeidsmarkt.” Dat gaat natuurlijk ten koste van kritisch onderwijs, zelfontplooiing en zelfreflectie. “Wat heb je nou eigenlijk echt geleerd? Er is geen tijd om na te denken over wat je zelf belangrijk vindt en waar je staat in de wereld.” Dat uit zich ook in de egoïstische boodschap vanuit de overheid en de universiteiten: “Je studeert voor jezelf. Investeer in jezelf voor een goede baan.”

Breed verzet

De KSU neemt deel aan het platform Studenten Actie Comité Utrecht (SACU). Dat is een breed en politiek divers platform met als gezamenlijk doel om de bezuinigingen in het hoger onderwijs via acties te stoppen. “Als je een studentenbeweging wilt opbouwen, dan heb je brede platforms nodig”, zegt Mast. Ook omdat je dan niet alleen gezien wordt als “dat radicale groepje” en je moeilijk met andere studenten in contact kunt komen. Via het platform zijn er veel meer studenten te betrekken bij de strijd. Het SACU organiseerde direct na de bezuiningsplannen in december al een lokale demonstratie waar enkele honderden studenten op afkwamen.

Ook op personeel en docenten gaat bezuinigd worden. Daarom is solidariteit tussen studenten, medewerkers en docenten erg belangrijk. “Veel werkgroepen en colleges worden nu gegeven door jonge docenten die werken onder flexcontracten en met een hoge werkdruk. Bovendien zijn er al weinig docenten, en als er nog meer ontslagen worden door bezuinigingen, dan gaat de kwaliteit van het onderwijs nog verder naar beneden.”

Bezettingen

Om studentenverzet effectief te maken moet er meer een cultuur van verzet ontstaan. De KSU is strijdbaar. “We moeten een tegenstructuur opbouwen door acties te blijven organiseren. Bezettingen, blokkades, acties op straat.” Het standpunt van de bonden tegen de boete is veel te mager, en onvoldoende om de bezuinigingen te stoppen. “Het zal op teleurstelling uitlopen, als de beperkte eis van de studentenbonden niet ingewilligd wordt. Dan is het belangrijk voor radicale groepen als de KSU om klaar te staan met een goed verhaal, bijeenkomsten en open vergaderingen.” Mast ziet door de bezuinigingen een momentum ontstaan om het verzet verder aan te wakkeren. “We moeten er niet vanuit gaan dat het wel goed komt. De aanname is dat er na de massale opkomst in Den Haag wel naar ons geluisterd zal worden. Maar dat is onterecht, er wordt niet naar ons geluisterd. Daarom moeten we wel andere dingen gaan verzinnen. We zouden die boete van drieduizend euro gewoon collectief kunnen gaan weigeren te betalen. Dan blokkeer je wat zij willen.”

Veel studenten zijn in hun houding net zo a-politiek als de bonden. Maar aan de andere kant weten ze heel goed wat er speelt. Misschien zouden studenten zich eerst nog eens de fundamentele vraag moeten stellen: wat is het nut van wat je hier op de universiteit doet? “We studeren niet alleen voor een baan, maar ook om de wereld te veranderen!”

Joris Hanse
Tomme Geraedts