15 oktober, Utrecht: hoorzitting over lakse houding van basisscholen rond Zwarte Piet-racisme

Zwarte Piet op school.
Zwarte Piet op school.

Op 15 oktober vindt de behandeling plaats van de klacht over Zwarte Piet-racisme die Rani Gupta heeft ingediend bij het College voor de Rechten van de Mens. De klacht is gericht tegen Stichting Primair Onderwijs (SPO), een koepelorganisatie die verantwoordelijk is voor 32 openbare basisscholen in de stad Utrecht. Gupta verwijt de SPO dat men haar kinderen “geen discriminatievrije omgeving” biedt, omdat ze elk jaar in november en december op school worden geconfronteerd met de racistische Zwarte Piet-figuur. Het college heeft aangegeven dat Zwarte Piet “een racistisch onderdeel” is van het Sinterklaasfeest, en kan zich nu uitspreken tegen de aanwezigheid van de karikatuur in het onderwijs. Doorbraak roept activisten tegen Zwarte Piet op om de openbare hoorzitting bij te wonen.

Openbare hoorzitting
Woensdag 15 oktober, vanaf 11:00 uur
College voor de Rechten van de Mens
Kleinesingel 1-3, Utrecht
Bijwonen? Vooraf aanmelden via: m.molthoff@mensenrechten.nl

Volgens Gupta maken scholen zich schuldig aan discriminatie, als ze de racistische Zwarte Piet-figuur toelaten en die figuur zelfs tot onderdeel maken van het officiële lesprogramma. Ze wil niet dat haar kinderen dag in dag uit worden blootgesteld aan een karikatuur die zwarte mensen kwetst en vernedert. Daarom is ze in actie gekomen tegen Zwarte Piet in het onderwijs. Zo eist ze dat op de school van haar kinderen en op andere basisscholen niet langer meer het Sinterklaas Journaal wordt getoond, zolang daarin Zwarte Piet een rol speelt. Ze diende een klacht in bij de SPO Utrecht, maar werd uiteindelijk met een kluitje in het riet gestuurd. Daarna heeft ze haar klacht voorgelegd aan het College voor de Rechten van de Mens.

Lafhartig

Utrechtse basisscholen blijken zich in het algemeen maar bar weinig aan te trekken van de kritiek op de Zwarte Piet-figuur. In plaats van een zorgvuldig onderzoek naar de klacht van Gupta uit te voeren, verschuilt de SPO zich lafhartig achter “de maatschappelijke discussie” over Zwarte Piet, waarvan men de uitkomst zegt af te wachten. Men weigert dus vooralsnog om actie te ondernemen tegen het Zwarte Piet-racisme. In haar correspondentie met het College gaf Gupta aan dat de SPO in navolging van veel anderen in dit land, waaronder bijvoorbeeld minister-president Mark Rutte, discriminatie opvat als “een mening”, in plaats van als “feitelijk gebeuren”. “Mensen die beweren dat er in Nederland discriminatie bestaat, ontvangen reacties van grote verontwaardiging en soms woede, alsof een gemene aanval wordt ingezet op de onschuldige Nederlandse identiteit”, zo schreef ze.

Ze vindt het opmerkelijk dat de SPO zelf geen onderzoek heeft ingesteld naar de legitimiteit van haar klacht en naar het racistische karakter van Zwarte Piet. De SPO heeft nagelaten om het oordeel van de Amsterdamse rechtbank serieus te nemen, die op 3 juli uitsprak dat burgemeester Eberhard van der Laan rekening moet houden met het kwetsende en vernederende karakter van de Zwarte Piet-figuur. Ook het standpunt van de VN-werkgroep, met daarin Verene Shepherd die onomwonden verklaarde dat Zwarte Piet racistisch is, heeft de SPO naast zich neergelegd. In plaats van zich iets aan te trekken van dit soort gezaghebbende geluiden, geeft de SPO de voorkeur aan “een vaag toekomstig maatschappelijk debat”, zo legt Gupta uit. Men weigert om veranderingen aan te brengen in de manier waarop het Sinterklaasfeest in 2014 op scholen gevierd gaat worden. Daarmee houdt men het structurele Zwarte Piet-racisme in het onderwijs welbewust in stand.

Spelfouten

Dat is des te pijnlijker, nu het Zwarte Piet-racisme ingebakken blijkt te zitten in het officiële onderwijsprogramma, zo weet Gupta. “Kinderen krijgen taken op school als ‘Corrigeer de spelfouten van Zwarte Piet’, ‘Doe gym als Zwarte Piet’ en ‘Knutsel een Zwarte Piet in elkaar’.” Gupta’s kinderen en hun klasgenootjes worden in de aanloop naar 5 december op school bij binnenkomst in het klaslokaal ook nog eens geconfronteerd met rommel, in de vorm van een grote puinhoop van boeken, potloden en andere spullen die door elkaar heen te liggen. De kinderen worden dan door de juf of meester gevraagd om te helpen met opruimen, want “de Pieten zijn geweest”. Waarop ze, daartoe aangespoord door de leerkracht, gaan mompelen en giechelen over “die domme Pieten”. Zo wordt in de hoofden van de kinderen het beeld opgeroepen dat zwarte mensen dom, raar, lui, slordig en meer in het algemeen “anders” zijn. “Dat soort taferelen staan niet vermeld in de schooldocumenten, maar vinden wel plaats”, aldus Gupta. Volgens haar hoort Zwarte Piet dan ook niet thuis in het onderwijs, “niet voor zwarte mensen van Afrikaanse afkomst en niet voor alle andere kinderen”.

Verder wijst Gupta erop dat ook de Kinderombudsman in de fout is gegaan, toen ze bij die belangenbehartiger van kinderen het Zwarte Piet-racisme aan de orde stelde. Zonder enige onderbouwing beweerde de Kinderombudsman namelijk dat de Zwarte Pieten-kwestie “niet raakt aan het Kinderrechtenverdrag”. Toen Gupta allerlei argumenten aandroeg om aan te tonen de kwestie wel degelijk heeft te maken met kinderrechten, stuurde de Kinderombudsman haar een ronduit botte reactie: “Wij beseffen dat het voor u belangrijk is dat de Kinderombudsman een standpunt inneemt, maar wij verwijzen u naar ons vorige bericht. Wij zullen op nieuwe e-mails over hetzelfde onderwerp dan ook niet meer reageren.” Ze klopt nu aan bij het College voor de Rechten van de Mens, in de hoop dat men daar de nek gaat uitsteken en zich uitspreekt tegen het Zwarte Piet-racisme in het onderwijs en elders.

Tijdens de klachtprocedure heeft Gupta al vaker aangegeven dat het ook anders kan. De basisschool Crescendo in Amsterdam Zuidoost viert al jaren een pakjesavond zonder Zwarte Piet. De kinderen zingen liedjes, maar zonder een beledigende inhoud als “Al ben ik zwart als roet, toch meen ik het goed”. Crescendo laat zien dat een Sinterklaasfeest zonder Pieten ook gezellig kan zijn. Sterker nog, een dergelijk feest kan pas gezellig worden zonder Pieten, omdat dan alle kinderen en volwassenen gelijkwaardig worden behandeld en niemand wordt gekwetst door de aanwezigheid van een racistische karikatuur.

Rani Gupta is een schuilnaam.

Harry Westerink