Quebec: van studentenverzet naar volksprotest
Het begon alweer maanden geleden. Sinds 13 februari staken veel studenten tegen een stapsgewijze verhoging van het collegegeld in Quebec met 300 dollar per jaar, van nu tot in 2019. Zo moet het collegegeld van tweeduizend dollar nu in 2019 naar dichtbij de vierduizend zijn gebracht. Studenten zijn daar logischerwijs erg boos over, ze dreigen met een grote studieschuld te worden opgezadeld. Voorstanders van de maatregel wijzen erop dat zelfs na de verhoging het collegegeld nog altijd lager is dan in andere delen van Canada. Daar wordt tussen de vier- en de zevenduizend dollar collegegeld geheven. Studenten buigen niet voor dat argument. Waarom zouden ze ook? Dat het elders nog duurder is om te studeren dan in Quebec, is geen reden om daar ook een hoger collegegeld te accepteren. Het is eerder een goede reden om op te komen voor minstens een verlaging van het collegegeld in die andere provincies.
Staking
Studenten gingen in staking, en demonstreerden. Dag na dag na dag na dag. Al op 22 mei was het de honderdste dag van actie. Soms botsten de boze studenten hevig met de politie die haar botte ding deed met arrestaties en pepperspray. Soms voerden studenten actie in de universiteit, zoals op 17 mei. Toen verstoorden actievoerende studenten met een lawaaiprotest met fluitjes en trommels de colleges op de universiteit van Quebec. De dag ervoor was een grote demonstratie uitgemond in rellen, met vernielde ruiten van bankgebouwen, en ook met 122 arrestaties. De premier van Quebec gaf geen krimp, integendeel. Zijn regering kwam met een noodwet die de situatie nog verder hielp escaleren. Al eerder stelde hij zich provocerend op, door de studentenbond CLASSE uit onderhandelingen weg te sturen met als voorwendsel dat die tegelijk betrokken was bij een felle demonstratie waarbij met de politie gevochten werd. Daarop trokken ook andere bonden zich uit de onderhandelingen terug. De gebeurtenissen van die dagen – rond eind april – zijn vooral uit de aanvullingen bij een Libcom-stuk – zelf overgenomen uit de gevestigde pers overigens – terug te halen. Het onderhandelingsbod van de premier was sowieso een beetje raar: een iets meer gespreide invoering van de verhoging, maar wel naar een nog wat hoger niveau… De strijd laaide steeds op. Nu gebeurde na die noodwet iets soortgelijks.
Die noodwet hield een aantal dingen in. Het semester werd erin voor afgesloten verklaard. Maar belangrijker: de noodwet perkte de demonstratievrijheid ernstig in. Demonstraties met vijftig mensen of meer moest je minstens acht uur van tevoren aanmelden, en daarbij diende de geplande route te worden doorgegeven. Op het niet nakomen van deze plicht kwamen boetes te staan. Ook het houden van pickets en het tegenhouden van studenten die de lokalen binnen wilden gaan, werd zwaar strafbaar. Op 18 mei werd het wetsvoorstel al wet ook.
Gigantisch protest
Als de regering dacht dat met deze intimiderende wetgeving de studentenopstand snel bedwongen zou zijn, dan heeft ze een grote misrekening gemaakt. Studenten gingen meteen weer de straat op, en bleven dat doen. Omstanders maakten met applaus duidelijk dat ze de studenten steunden. Vanaf het aannemen van de wet lieten in sommige buurten van Montreal mensen met luidruchtig potten-en-panen-protest vanaf de stoep of hun balkon hun afkeuring van die wet blijken. En op 22 mei vond een gigantisch protest plaats tegen de wet. Enkele honderdduizenden, veelal in rode shirts geklede, demonstranten stroomden over de straten van Montreal. CLASSE, de bundeling van krachten die veel van het protest helpt organiseren, sprak van “de grootste daad van burgerlijke ongehoorzaamheid in de geschiedenis van Canada”. Een deel van de demonstratie hield zich aan de nieuwe regels. Maar het deel van de demonstratie waar CLASSE toe opriep, deed dat welbewust niet, en overtrad dus de nieuwe wet. Op het plein waar de demonstranten bijeenkwamen, passen zo’n honderdduizend mensen; schattingen spraken van 75 tot 150 duizend; CLASSE had het zelfs over 250 duizend deelnemers. En ik heb hogere schattingen gezien.
De dagen erop bleven mensen protesteren. Niet alleen studenten, en niet alleen in Montreal. Op 28 mei hielden zo’n 700 advocaten en andere juristen, veelal in toga, een stille tocht als protest tegen de wet. En voor gisteren was een oproep gedaan om in héél Canada om acht uur ’s avonds met potten en pannen lawaai te maken. Op zestig plaatsen in Canada was dan actie voorzien, naast solidariteitsactie in Londen, New York, Washington en Parijs. Volgens iemand die bij de organisatie hiervan betrokken is, is de actie in 72 uur tijd opgezet.
Repressie
Het is duidelijk: heel veel mensen in Canada herkennen zich in het protest van de stakende studenten. Heel veel mensen zijn verontwaardigd over wetgeving die het recht om actie te voeren zo inperkt. Zo groeit wat begon als studentenprotest uit tot een brede opstand tegen bezuinigingsbeleid en repressie. Het is een opstand die geen teken vertoont om snel te verdwijnen, hoe hard de politie ook optreedt. En de politie treedt herhaaldelijk hard op. Het totaal aantal gearresteerde actievoerders loopt al in de enkele duizenden, en het geweld van agenten schokt mensen.
Intussen staan ook de studenten zelf nog steeds voor hun verzet tegen de collegegeldverhoging. Er wordt over de staking verteld dat er ‘maar’ een derde van de studenten meedoet. Welnu, hoe zou Nederland eruit zien als ‘slechts’ een derde van de studenten staakte, en dat al sinds februari? Hun strijd is goed en strategisch doordacht georganiseerd, zoals uit een verslag op Libcom blijkt. Er zijn in Quebec meerdere studentenbonden: twee ervan zijn verbonden aan de nationalistische partij in Quebec, en een derde die onafhankelijk van partijpolitiek en openlijk anti-kapitalistisch is: ASSE. Die laatste bond staat midden in deze strijd. Ze heeft een bredere bundeling om zich heen, waar afdelingen van andere bonden ook aan deel kunnen nemen. Dit is het al genoemde CLASSE. Zo kunnen leden van diverse bonden samenwerken, terwijl het radicale ASSE toch haar zelfstandigheid bewaart en met haar radicalisme invloed op bredere groepen studenten uitoefent. Studenten organiseren zich in assemblees per faculteit of studierichting. Besluitvorming verloopt niet, zoals we gewend zijn rond Occupy en dergelijke, op basis van consensus maar met meerderheidsstemming. Wel wordt gepoogd in de geest van consensusbesluitvorming te werken door in assemblees mensen aan te wijzen met als taak erop te letten dat mensen niet nodeloos hun mond houden of zich geschoffeerd voelen.
Besluitvorming om te staken gaat slim: een assemblee kan bijvoorbeeld besluiten tot staken, maar eraan toevoegen dat de staking pas begint als er in totaal minstens tweeduizend mensen meedoen, kortom: als er ook andere assemblees tot staking hebben besloten. Zo kun je gang maken, vaart krijgen. Deelname aan assemblees is aanzienlijk. Tactisch treden studenten vaak ook handig op, bijvoorbeeld door professoren wel, maar studenten niet tegen te houden als ze naar de klaslokalen wilden. Zo krijg je wel een staking, maar geen nodeloze frictie tussen stakende en niet-stakingsbereide studenten. Al met al wekt het de indruk dat actievoerende studenten erin slagen slagvaardigheid in de acties te combineren met effectieve en breed gedragen zeggenschap over hun eigen strijd.
In de Guardian wordt de protestgolf – de studenten, maar ook allerlei andere protesten – intussen al “Maple Spring” genoemd, “Esdoorn-lente” naar het blad van de esdoornboom op de Canadese vlag. De veelvormigheid, de stevige aanpak, de steeds bredere omvang en de pure hardnekkigheid van het protest, maakt de revolte tot een ontwikkeling waar we zowel veel van kunnen leren als hoop aan kunnen ontlenen.
Peter Storm
Maker van het weblog Rooieravotr
Wat een goed, uitgebreid, interessant, bemoedigend en leerzaam stuk! Bedankt!