Gaat Paars weer aan de slag?

Kort enkele gedachten over de verkiezingen van gisteren.

Het zal sommigen wel opgevallen zijn: Doorbraak heeft zich de afgelopen weken weinig tegen het verkiezingscircus aan bemoeid. Wat hadden we ook kunnen toevoegen aan die gigantische lawine van debatten en meninkjes? We stonden erbij en keken ernaar. Ja, we hadden kunnen roepen dat werkelijke oplossingen uiteindelijk alleen buitenparlementair tot stand kunnen komen. Maar de opgefokte commerciële media overschreeuwen, dat zou ons toch niet zijn gelukt. We zijn daarom eigenlijk maar gewoon blijven doen wat we altijd proberen te doen: verzet opbouwen van onderop. In ons eigen tempo, met ons eigen verhaal.

Ce texte en Français

Wat niet wil zeggen dat we de ‘verkiezingsactiviteiten’ van andere linkse en progressieve clubs niets vonden. Integendeel, de IS voerde een prima actie tegen het VVD-congres, op de Krapuul-site waren geinige posters te downloaden tegen diezelfde partij en de FNV keerde zich terecht tegen “de sociale woestijn”. Meer anarchistisch gerichte activisten verbrandden hun stemkaarten of maakten hun over het algemeen gedegen kritieken kenbaar op de website Ontstemd. De makers van die site wilden “mensen met deze campagne helpen bewust worden dat de broodnodige en gewenste maatschappelijke veranderingen niet zullen verwezenlijkt worden door eender welke samenstelling van het parlement. Deze veranderingen zullen we samen moeten afdwingen, van onder op.” Revolutionaire veranderingen zullen er uit parlementaire hoek inderdaad niet snel komen, maar helemaal om het even is het natuurlijk ook weer niet wie er in het parlement zitting nemen. Een aantal Doorbrakers stemde gisteren niet, anderen weer wel, vermoedelijk veelal op de SP. Bij gebrek aan beter vanzelfsprekend.

Crisis

Wat opviel bij de verkiezingscampagnes en -debatten is dat er nauwelijks werd gepraat over hoe de crisis nu eigenlijk is ontstaan. In 2008 en 2009 werd er nog enorm geschopt tegen de banken, en vorig jaar tijdens de Occupy-beweging zelfs even tegen het kapitalisme an sich, maar inmiddels wordt de crisis door de media bijna als een natuurfenomeen behandeld. Er was onder politici ook geen enkele kritiek op de instellingen en individuen die medeverantwoordelijk zijn voor het ontstaan van die crisis. Want daarmee moet straks gewoon weer om de tafel worden gezeten. De trein moet immers door, op hetzelfde spoor. Alle partijen willen “vooruit kijken”, hebben “zin in de toekomst” en willen maar wat graag de BV Nederland meebesturen. En dat betekent bezuinigen, snel en keihard, of wat langzamer. Maar dat er geld van de armen naar de rijken moet, dat staat voor zowat iedereen in ‘de politiek’ wel vast.

Verliezers

Maar niet alle partijen zullen evenveel kans maken op meebesturen. Het CDA, de achterbakse christelijke partij die altijd een deel van de progressieve kiezers wist te trekken om vervolgens rechts beleid te maken, is vrijwel weggevaagd. Opgeruimd staat netjes. Hetzelfde geldt voor GroenLinks, de progressieve partij die meende dat Bruin I onvoldoende economisch ‘hervormde’ en Rutte bijvoorbeeld bekritiseerde omdat hij de ontslagbescherming niet ‘versoepelde’. De progressieve partij ook die tevergeefs koketteerde met nationalistische gevoelens door posters en t-shirts te verspreiden met groot de letters NL erop.

De PVV heeft gelukkig ook flink moeten inleveren, maar dat betekent niet dat Wilders’ nationalistische en racistische ideeën daarmee verdwijnen. Integendeel, die zijn meer dan ooit gemeengoed geworden, en de partij werd er dan ook nauwelijks nog op aangevallen. Wilders voelt de rechtse tijdsgeest nog steeds prima aan, zoals bleek toen hij voorstelde om de politie koffiehuizen te laten binnenvallen om na te gaan of de aanwezigen daar wel werk hebben. Migranten en werklozen in een keer pakken, is het idee. Wilders’ razziavoorstel sluit feitelijk en qua gevoel naadloos aan bij de praktijk van het massaal bijeenbrengen en naar vacatures transporteren van werklozen in Rotterdam, en straks ook in Den Haag.

Kiezers winnen

De SP heeft uiteindelijk evenveel zetels gekregen als bij de vorige verkiezingen. Roemer en een groot deel van zijn achterban willen zo graag meeregeren, en ook wat rechtsere stemmen trekken, dat ze gaandeweg meer en meer linkse principes overboord hebben gezet. Tevergeefs, zo bleek dus gisteravond. Het is weinig zinvol voor linkse activisten om hun hoop op de SP te vestigen, schreef Peter Storm twee weken geleden volkomen terecht.

Het werd uiteindelijk een race tussen de VVD en de PvdA, of beter gezegd: tussen premier Mark Rutte en Diederik Samsom, want de nadruk kwam meer en meer op de poppetjes te liggen. Samsom wist de PvdA weer in de race te brengen door een overtuigend beeld neer te zetten van een zeer sterke man met een overdadig zelfvertrouwen (“ik word de premier”) en een ogenschijnlijke openheid en eerlijkheid die sterk aan Pim Fortuyn doen denken. Niet zozeer qua inhoud natuurlijk, maar qua impliciete en uiterst patriarchale boodschap: kom bij mij, ik ben sterk en zorgzaam als een vader, ik ga winnen. Met een zeer sterke nadruk op “ik” en veel minder op “de partij”. Eerst het beeld van de winnaar neerzetten en dan volgen de stemmen vanzelf, zo was kennelijk de strategie. Zo’n populistische aanpak werkt natuurlijk alleen in een politieke atmosfeer waarin ideologische discussies nog maar een volstrekt onderschikte rol spelen.

Paars

De VVD, de PvdA en D66 zijn de winnaars van de verkiezingen, Paars dus. De kans is dan ook groot dat de partijen straks gezamenlijk verder gaan waar ze in de jaren 90 gebleven waren: het verder perfectioneren van de migratiebeheersing en de administratieve apartheid, en het verder afbreken van de sociale zekerheid. Meer flexibilisering en privatisering, meer disciplinering van de onderkant van de arbeidsmarkt en het opvoeren van de arbeidsproductiviteit. Waar overal gesproken wordt over het verlies van de extremen en de terugkeer naar het veilige midden, kan men beter spreken van een heropstanding van het extreme midden. Het radicale midden dat korte metten maakt met wat er nog aan democratie overschiet door ons verder en verder over te leveren aan de krachten van “de markt”. Er gaan her en der al stemmen op dat zelfs wat ons nu rest aan democratie eigenlijk niet geschikt meer is voor deze moderne tijden waarin het kapitaal razendsnel rond de wereld schiet. Democratische besluitvorming zou het reageren daarop maar vertragen. En ja, de kiezers kunnen dan wel democratisch voor een bepaald beleid kiezen, maar als de financiële markten het daarmee niet eens zijn, dan is het einde verhaal. We zullen het dus echt zelf, van onderop en buitenparlementair, moeten aanpakken als we daadwerkelijk verbeteringen willen.

Eric Krebbers