Werken aan een platform tegen de bezuinigingen
Doorbraak doet, zoals bekend, mee in Rekening Retour, het landelijke platform tegen de bezuinigingen dat de manifestatie van 23 oktober in Den Haag organiseerde. Maar de meeste energie steken we in de opbouw van strijdbare lokale structuren, onder meer in Amsterdam, Nijmegen, Arnhem, Wageningen en Leiden. In iedere stad weer net iets anders, afhankelijk van de plaatselijke situatie. In Leiden werken we zo sinds begin september aan een platform tegen de bezuinigingen.
In Amsterdam gaat onze aandacht vooral uit naar het Steuncomité Sociale Strijd. Dat comité is in het voorjaar van 2010 opgericht door een reeks organisaties, waaronder Doorbraak, om de stakende schoonmakers te steunen. De meeste deelnemers aan het comité waren enthousiast over de nieuwe samenwerking, vooral ook omdat de aandacht volledig gericht werd op het organiseren van concrete solidariteit met de schoonmakers, waardoor de onderlinge ideologische verschillen op de achtergrond konden blijven. Nu probeert het Amsterdamse comité solidariteit te organiseren rond andere opkomende sociale strijd, zoals bijvoorbeeld tegen het Amsterdamse pilotproject om werklozen te laten werken onder het minimumloon.
In Nijmegen en Arnhem stond Doorbraak – eveneens samen met anderen – aan de basis van de succesvolle campagne Wilders Sluit Ook Jou Uit (WSOJU). In 2009 organiseerde WSOJU onder meer een grote demonstratie in Arnhem, en in 2010 stonden activiteiten rond de verkiezingen centraal. Nu zijn we bezig om de focus op het uitsluiten te verbreden richting een meer algemeen “Rechts Sluit Ook Jou Uit”.
In Leiden zijn we sinds begin september bezig om een platform op te zetten tegen de bezuinigingen. Daarbij maken we gebruik van een aantal elementen van de methode van community organizing. Aan de basis van het organizen ligt het besef dat we macht nodig hebben om misstanden daadwerkelijk aan te kunnen pakken, en dat we voor het opbouwen van macht zijn aangewezen op het organiseren van grote aantallen mensen. De methode van community organizing biedt een flink aantal handvaten om daar doelgerichter aan te kunnen werken.
Verbreding
In de jaren 80 kon radicaal-links zich bij het verbreden beperken tot het interveniëren in de grote sociale bewegingen. Maar die bewegingen zijn er nauwelijks meer en ook het aantal georganiseerde radicaal-links gezinde mensen is de afgelopen decennia flink afgenomen. Alleen daarom al moeten we ons veel meer gaan richten op mensen die voorheen niet zo links waren, of niet actief in een beweging meededen. We willen ons dus juist gaan richten op mensen die we nog niet kennen, en die concreet getroffen worden door de huidige aanval op de onderkant van de samenleving, om die erbij te gaan betrekken. Denk onder meer aan uitkeringsgerechtigden, studenten, huurders, ouderen, migranten, ambtenaren, en mensen in de zorg. Voorlopig zal een kleine minderheid daarvan in actie willen komen. Het is ons streven om die minderheid te doen groeien.
In eerste instantie willen we ons richten op de mensen die boos zijn vanwege de bezuinigingen door de overheid, maar het ligt voor de hand om op den duur ook de strijd aan de onderkant van de arbeidsmarkt te steunen. De privatisering en flexibilisering hebben enorme gevolgen voor grotendeels dezelfde mensen die getroffen worden door de bezuinigingen, zoals bijvoorbeeld de schoonmakers en mensen bij de post. Het is voor een levensvatbare beweging belangrijk dat we ons niet krampachtig beperken tot één themagebied, tot een kunstmatig losgemaakt deel uit het leven van de deelnemers.
Experiment
Community organizing kost ontzettend veel tijd en geld, zo blijkt als we naar Amerikaanse en Britse voorbeelden kijken. Dat is voor ons in Leiden niet haalbaar. De meesten van ons werken, of studeren én werken. Maar we kunnen er wel van proberen te leren en een aantal cruciale elementen overnemen in onze actiepraktijk. Zo proberen we voorafgaand aan onze activiteiten goed in kaart te brengen om welke bezuinigingen het precies gaat, welke mensen er last van hebben, waar ze te vinden zijn, wie er lokaal mogelijk verandering in kunnen brengen en welke belangen zij hebben. Ook willen we onszelf veel bewuster dan voorheen concrete doelen stellen en steeds evalueren of we daadwerkelijk op de goede weg zijn. We willen zo voortdurend leren van de dingen die niet helemaal goed gaan, en dat zijn er over het algemeen heel wat. We willen ook beter nadenken over de boodschap die we willen overbrengen. Dat wil zeggen: niet in één keer met een radicaal-links verhaal komen, maar ook weer niet zo braaf zijn dat mensen ons aanzien voor de zoveelste saaie politieke partij op stemmenjacht, of weer een ngo-tje dat zich ermee komt bemoeien zonder dat het ook maar iets oplevert. We beseffen heel goed dat breedgedragen protesten niet bij ons zullen beginnen, daar zijn we helaas te marginaal voor, en daarom moeten we goed rondkijken en erbij zijn waar protesten opkomen. We willen verder nooit namens anderen praten, niet teveel voorop lopen bij protesten, en dus kleine stapjes nemen, maar de zaak wel langzaam proberen te laten groeien én escaleren, en iedereen blijven motiveren om door te zetten. We willen in principe vooral aansluiten bij lokale initiatieven, maar die wel proberen te koppelen aan landelijke protesten.
Ons doel is voorlopig beperkt tot het weer bij elkaar brengen van mensen, om zo bij te dragen aan de opbouw van protest. Tegelijk zien we ons project ook als een experiment om te zien of we een nieuwe methode kunnen ontwikkelen van actievoeren. We gaan daarom proberen steeds onze ervaringen te delen, en te rapporteren over onze vorderingen. Het is een langdurig proces, dat ongetwijfeld zijn ups en downs zal kennen, en dat mogelijk pas op de hele lange termijn iets zal opleveren. Maar we zijn vastberaden aan de slag gegaan.
Gesprekken
Het belangrijkste dat we de afgelopen twee, drie maanden gedaan hebben is het voeren van gesprekken met mensen uit allerlei kringen van studenten, it-ers, advocaten, vakbondsleden en –kaderleden, raadsleden, domestic workers, vluchtelingen, migranten, illegalen, werklozen, buurtwerkers, vrijwilligers, huurders, krakers, hulpverleners, maatschappelijk werkers, actievoerders, wetenschappers, religieuzen, enzovoorts. Hoe zulke gesprekken goed aan te pakken is al een leerproces op zich. We hebben voor onszelf dan ook een handboekje gemaakt met een lijstje aandachtpunten dat we proberen regelmatig aan te vullen en te verbeteren. De mensen die we voor een gesprek benaderd hebben zijn grofweg in te delen in twee categorieën. Aan de ene kant de sleutelfiguren die in het maatschappelijke middenveld zitten en ons meer inzicht kunnen geven over een bepaalde doelgroep, achterban of ontwikkeling. En aan de andere kant de mensen die zelf in de hoek zitten waar de klappen vallen en die mogelijk in verzet willen komen via zelforganisatie van onderop.
We proberen de gesprekken, die meestal een tot anderhalf uur duren, een open, enthousiast en stimulerend karakter te geven. We proberen ons tegemoetkomend en nieuwsgierig op te stellen. De sleutelfiguren zullen vooral over anderen praten, anderen die ze vertegenwoordigen, die ze kennen. Het gaat meestal om bestuurders of mensen uit het maatschappelijk middenveld die niet snel in actie hoeven te komen voor de eigen belangen. Ze zitten immers niet in de onderklasse. Dat bepaalt natuurlijk het verloop van onze gesprekken. Van hen willen we vooral te weten komen of ze mensen kennen die door de bezuinigingen getroffen worden. Wie zijn dat? Om welke groepen gaat het? Welke ontwikkelingen op het gebied van de crisis en de bezuinigingen verwachten ze? Hoe zal dat onze stad gaan treffen? Wat zullen de gemeente en andere organisaties gaan doen? Kennen ze mensen en organisaties van wie ze verwachten dat die mogelijk in actie zullen komen? Het gaat ons erom zoveel mogelijk concrete namen en contactgegevens van mensen en organisaties te verkrijgen, met name voor volgende gesprekken.
|
Wat hebben we sinds begin september 2010 in Leiden gedaan?
– We hebben ruim 25 intensieve gesprekken gevoerd. (Stand van eind november) |
Bondgenoten
De mensen uit de tweede categorie zullen eerder praten over de eigen positie en belangen, en over die van lotgenoten, van mensen om hen heen. Wat natuurlijk niet hoeft te betekenen dat het om ongeorganiseerden gaat: veel mensen zijn wel degelijk lid van een vakbond, politieke partij, vereniging of kerkgenootschop, maar dan meestal niet als kaderlid. Zij vertegenwoordigen dus niet meteen anderen, maar kunnen vaak wel goed vertellen over de problemen waar zijzelf en anderen om hen heen mee te maken hebben, of die ze zien aankomen. Ze doen immers op veel plaatsen ervaringen op: thuis, in de buurt, op het werk, op school of in een vereniging. Bij deze mensen gaat het voor ons niet alleen om het inwinnen van informatie, maar ook om het winnen van hun harten. We willen hen in principe betrekken bij onze strijd. We leggen hen daarom tijdens de gesprekken uit wat we van plan zijn. Reageren ze daarop enthousiast, dan nodigen we hen uit om deel te nemen aan het platform dat momenteel in opbouw is. Reageren ze aarzelend, cynisch, of moedeloos, dan proberen we hen te motiveren, en in ieder geval af te spreken om contact te houden.
We proberen dus om contacten op te bouwen met mensen uit heel diverse hoeken en gaten van de stad, en om aan te sluiten bij hun beleving. Daarom vinden we het van het grootste belang om geen standaardverhaaltje af te draaien, maar om juist heel goed naar hen te luisteren. We willen immers weten wat er echt leeft en gebeurt. Dat betekent een afscheid van het automatische ‘ons kent ons’-sfeertje dat zo gemakkelijk was in de linkse beweging. Veel mensen hebben tegenwoordig wantrouwen richting links, en dat is best begrijpelijk gezien het langdurige neo-liberale beleid van veel linkse partijen lokaal en landelijk. Denk bijvoorbeeld aan Paars. We benadrukken daarom steevast dat we geen partij zijn, principieel van onderop werken en dat we zelf ook op allerlei manieren last hebben van die bezuinigingen. We zijn geen politici, maatschappelijk werkers of klantmanagers, maar net als zijzelf werklozen, studenten en werknemers in allerlei sectoren. Wij zijn lotgenoten, en als zij dat ook willen: bondgenoten.
Inschatting
We proberen aan het einde van een gesprek altijd een duidelijke afspraak te maken om contact te houden. En na afloop maken we voor onszelf een verslag met daarin de zakelijke feiten, maar ook onze inschattingen of en hoe we verder kunnen met die persoon. Was het een gemotiveerde en energieke kartrekker, iemand die zo mee wil doen, of iemand die eerst wat meer gemotiveerd zou moeten raken? Natuurlijk zijn er daarnaast ook passieve, moedeloze en ongeïnspireerde mensen en zelfs mensen die ons zouden kunnen gaan tegenwerken. Maar van die laatsten zijn we er nog geen tegengekomen.
De informatie die naar voren komt uit de gesprekken over wat er in de stad gebeurt en mogelijk nog staat te gebeuren, proberen we samen te brengen met gegevens uit andere bronnen, zoals bijvoorbeeld gemeenteraadsstukken, de media en beschikbare gemeentelijke en landelijke statistieken. Echt diepgaand gaan we zaken echter pas analyseren als er in een bepaalde sector, wijk of groep mensen protest opkomt. Alles dat we doen moet immers een praktisch nut hebben.
Platform
We hebben samen met een aantal mensen met wie we gesproken hebben, een eerste begin gemaakt met de oprichting van een lokaal platform tegen de bezuinigingen. De bedoeling is dat het platform op de lange termijn breed gedragen gaat worden, maar wel met behoud van een scherpe insteek. Het belangrijkste is dat mensen bij elkaar komen, elkaar leren kennen, gemeenschappelijke belangen herkennen en elkaar gaan motiveren. Teleurstelling en moedeloosheid moeten daar worden omgezet in energie en actie. We willen immers empowerment van de onderkant van de lokale samenleving. Het is onontkoombaar dat Doorbraak in dat platform de eerste tijd nog erg veel invloed zal hebben, maar we streven naar een horizontaal en basisdemocratisch overleg. De bedoeling is dat zoveel mogelijk mensen mee gaan doen. Het liefst zouden we zien dat alle deelnemers iedere keer een nieuw iemand mee zouden nemen. We staan open voor iedereen. Maar we willen liever geen raadsleden erbij van partijen die de stad meebesturen, en die dus ook meebezuinigen, want dat tast natuurlijk de geloofwaardigheid van het platform aan.
Op de bijeenkomsten van het platform delen we onderling informatie over de ontwikkelingen in de stad, en praten we erover hoe we daarop kunnen ingrijpen. Protesten zullen vanwege de draconische bezuinigingen sowieso wel ontstaan, daar zijn we zeker van. Wij zijn echter als platform en als Doorbraak nog veel te klein om succesvol het initiatief te kunnen nemen tot zulke protesten, maar wel kunnen we opkomende protesten concreet gaan ondersteunen. We zouden in goed overleg met de initiatiefnemers ook solidariteitsacties kunnen organiseren, waarbij we in eerste instantie denken aan laagdrempelige acties als protestbrieven, petities, flyers, stickers, posters, ingezonden stukken, spandoeken, en allerlei ludieke prikacties. Acties met een korte voorbereidingstijd en een hoog publiciteitsgehalte. Maar de bedoeling is vooral om samen met alle leden van het platform naar door anderen georganiseerde protesten toe te gaan, mee te doen, zeer actief contacten te leggen en praktische solidariteit te bieden, in de hoop dat een aantal mensen die we zo leren kennen in de toekomst ook wil meedoen aan protesten van weer andere groepen in de stad. Zo proberen we via het platform een bredere protestcultuur in de stad te stimuleren en te ontwikkelen, zonder zelf direct het initiatief te nemen tot allerlei protesten.
Landelijk
Dat er ook landelijk protest georganiseerd wordt, is erg belangrijk om mensen lokaal te kunnen mobiliseren. Het gevoel onderdeel te zijn van iets groters, en niet slechts met zo’n klein groepje lokaal te moeten opboksen tegen de massale bezuinigingen, kan bij twijfelaars de doorslag geven om toch mee te gaan doen aan het platform. Daarnaast vinden we het belangrijk om allemaal samen naar landelijke acties te gaan, want de grote beslissingen worden natuurlijk landelijk genomen. Samen reizen en samen demonstraties meemaken geeft daarbij ook een band. Daarom doen we als Doorbraak ook actief mee aan Rekening Retour. Waarbij we lokaal vanzelfsprekend niet met handen en voeten aan de landelijke Rekening Retour-koers gebonden willen zijn. Alleen al vanwege de huidige samenstelling van het Leidse platform willen we bijvoorbeeld meer aandacht geven aan de aanval op de uitkeringen, en aan de uitsluiting van migranten en vluchtelingen dan Rekening Retour vooralsnog doet. Maar we staren ons natuurlijk niet blind op Rekening Retour. Er zijn meer landelijke initiatieven te verwachten, onder meer van de bonden en de SP.
Eric Krebbers