Deportatiehandboek voor gevorderden
Het deportatiedraaiboek is opgesteld in de droogkloterige ambtelijke stijl van staatsdienaren die gewend zijn om onverbiddelijk regels op te stellen en op te volgen. “Bevel is bevel”, zeker voor de uitzetsmerissen. Het handboek bevat voornamelijk praktische aanbevelingen om de deportatie van afgewezen migranten en vluchtelingen zo geruisloos mogelijk te laten verlopen. Alle fasen in het deportatieproces worden met uiterst gedetailleerde instructies uiteengezet. Het is leerzaam om de zwakke plekken in dat proces te ontdekken en na te gaan waar en wanneer migranten en vluchtelingen het effectiefst verzet kunnen plegen tegen hun uitzetting.
“Het is verplicht om te verwijderen personen voor vertrek te fouilleren”, stelt het handboek. Daarbij zijn “scheermesjes, scherp of afgesleten, de gebruikelijke objecten die het gevaarlijkst zijn om gevonden te worden. Ze zijn bedoeld voor oppervlakkige zelfverwondingen die overvloedig bloeden, met als doel het vertrek te belemmeren of het vliegtuig van koers te doen veranderen.” De fase van “het aan boord gaan” van het vliegtuig is “extreem gevoelig om talrijke incidenten op te wekken die in aanmerking komen om de uitzetting van de te verwijderen persoon te beëindigen”. Daar ligt dus de meeste kans voor het slachtoffer om de deportatie met succes te verhinderen. “De opstelling op de stoel” moet “snel geschieden vanwege observatie van de bemanning. In geval van moeilijkheden kan het vliegtuigpersoneel ertoe komen aan de gezagvoerder te vragen de escorte en de te verwijderen persoon uit te laten stappen.” Als “de te verwijderen persoon” op zijn stoel zit, dan mogen zijn handboeien worden losgemaakt. “Hiermee worden de burgerluchtvaartregels en de aanbevolen medische regels toegepast.” Zie je wel, alles gaat volgens de regels, dus alles gaat goed. Dat is de indruk die men wil wekken. Maar het onrecht zit in de regels zelf. “In geval van opwinding moet er onmiddellijk geboeid worden met de door de overheid goedgekeurde immobilisatiemiddelen.”
Trammelant, trek- en duwwerk, geweld, geschreeuw en woede kunnen voor de gezagvoerder altijd redenen vormen om de deportatie af te gelasten, zelfs op het allerlaatste moment. De gezagvoerder is namelijk de baas in het vliegtuig en mag persoonlijk beslissen of een uitzetting doorgaat. Daarom proberen de uitzetsmerissen zoveel mogelijk om vriendjes met hem te blijven en “de vreemdeling” rustig te houden. “Escortes vermijden, zonder absolute noodzaak, alle discussies met passagiers en bemanning. Ze concentreren zich uitsluitend op het toezicht op de te verwijderen persoon. Het is wenselijk om tijdens de gehele vlucht permanent in gesprek te blijven met de te verwijderen persoon, teneinde deze te kalmeren.”
Toiletbezoek
“Er moet worden zekergesteld dat de aan de uitgezette persoon geserveerde maaltijd geen enkel metalen bestek bevat. Tijdens het teruggeven van de maaltijd moeten de escortes het plastic bestek weer terug krijgen.” Ook voor het toiletbezoek bestaat een uitvoerig protocol. De te verwijderen persoon “zal niet eerder dan minimaal 30 minuten na opstijgen naar het toilet begeleid worden (behalve in erkende hoge nood). De verplaatsing naar het toilet dient plaats te vinden onder constante begeleiding van twee escortefunctionarissen, die alle pogingen van de te verwijderen persoon om op de grond te gaan liggen beletten. Een escortefunctionaris inspecteert vantevoren de toiletgelegenheid, zonder te vergeten de prullenbak te onderzoeken om er zeker van te zijn dat de vreemdeling er geen gevaarlijk object in kan vinden (scheermes, glazen) – doorgaans aangeboden door de maatschappij aan passagiers of daar geplaatst door een handlanger die aan boord van hetzelfde vliegtuig reist. Tijdens het verblijf van de vreemdeling in het toilet wordt de deur niet vergrendeld, maar op een kier gehouden door de voet van een bewakingsfunctionaris. Na vertrek van de vreemdeling onderzoekt een van de twee functionarissen opnieuw het toilet, om te controleren of de te verwijderen persoon geen gevaarlijke of kritieke toestand gecreëerd heeft (overlopende toiletpot, toiletpapier in brand gestoken om brandalarm te ontketenen…).”
Over “de relatie met de te escorteren vreemdeling” zijn eveneens instructies opgesteld. “Het gaat erom gunstige psychologische voorwaarden te creëren en te behouden, zodat acceptatie met de uitzettingsmaatregel bereikt wordt.” Maar de good cop kan ogenblikkelijk veranderen in een bad cop. “In dit kader moet, teneinde eventueel wanhoopsgedrag te voorkomen, rekening worden gehouden met veelvuldig optredende gevoelens van mislukking of van angst, geweldddadig verzet, hysterisch gegil, poging tot zelfbeschadiging… Klaarblijkelijke spanningen van een te verwijderen persoon dienen te worden ‘geneutraliseerd’.” Dat gebeurt met “dwangmiddelen” als “metalen en stoffen handboeien, banden met klittenband en een bodycuff”. Bij groepsdeportaties mogen ook “verdedigingsmiddelen” als “schild, beschermende helm en wapenstok” worden gebruikt.
Het handboek biedt ook nog een ideologische onderbouwing van de veronderstelde noodzaak om tot deportatie over te gaan. “De verwijdering is een doorslaggevende politieke uitdaging om migratiestromen te beheersen die leiden naar Frankrijk en de Europese landen. Behalve het feit dat de verwijdering bijdraagt aan het tot uitdrukking brengen van het gezag van de staat door de uitvoering van diens beslissingen te waarborgen, speelt die ook een afschrikwekkende rol van niet-onderhandelbaarheid tegenover potentiële migranten, en construeert aldus een beteugeling van illegale migratiestromen aan onze landsgrenzen. De wijdte van de missie is aanzienlijk en de drukkende verplichtingen ontbreken niet.”
De twee filmpjes geven een beeld van hoe het er aan toe gaat bij een deportatie.
Harry Westerink