Bijstandsbond roept op tot actie tegen stigmatisering van werklozen

Afgelopen zondag was er op de Dag van de Solidariteit ook een workshop over “de bijstand als afvoerputje”. Henk Kroon van de Bijstandsbond, een Amsterdamse zelforganisatie van bijstandsgerechtigden, hield daar een strijdbare inleiding over de disciplinering en vernedering van bijstandsgerechtigden en de noodzaak van verzet daartegen. Hieronder een aantal passages uit zijn praatje.

Kroon schetste eerst de gevolgen van de economische crisis in de jaren 80 voor de positie van bijstandsgerechtigden. Ook toen al greep de regering de crisis aan om fors te bezuinigen. Grote groepen mensen aan de onderkant van de samenleving raakten in een sociaal isolement, aldus Kroon. “In de huidige situatie reageert de zittende regering aanzienlijk repressiever op de ontstane werkloosheid en de financieel-economische dispositie. In de omgevallen banken werden door de vorige en huidige regering miljarden gepompt om de economie overeind te houden. Wrang is dat de burger opdraaide voor de ellende die speculerende banken en andere halve criminelen veroorzaakten. Inmiddels zitten we nog midden in een crisis, ook al wordt dit niet openlijk erkend. Het feitelijk aantal werklozen ligt dicht tegen een miljoen aan. Het antwoord dat deze rechtse regering geeft, verschilt niet veel van dat van de regering in de jaren 30. Als er geen betaalde banen zijn, moeten werklozen werken in werkverschaffingsprojecten of andere arbeid verrichten voor hun uitkering. De werkloze die dit weigert, wordt gestraft. Er is in Nederland sprake van vormen van dwangarbeid. Dit is ook in de omringende landen aan de orde. Het wordt nu tijd dat de linkse kritische beweging zich gaat verzetten tegen de rechtse regering en de repressie die zij uitoefent op de werklozen en andere groepen.”

Illusies

Kroon pleit ervoor om de verantwoordelijke politici in een debat te confronteren met het door hen gevoerde beleid. “De armoede is zichtbaar en onzichtbaar aanwezig”, zoals blijkt uit een stijging van het aantal mensen dat een beroep moet doen op de voedselbanken. Bovendien wordt er “strenger gehandhaafd, dit houdt in dat er hardere sancties worden getroffen. Er wordt eerder gekort op de uitkering of de uitkering wordt stopgezet. Iets anders zijn de onaangekondigde huisbezoeken door de afdeling handhaving van de Dienst Werk en Inkomen (DWI) van de gemeente Amsterdam. Iedereen die een bijstandsuitkering heeft, kan een dergelijk huisbezoek krijgen. Ik vind dit een van de ergste aantastingen van de huisvrede (het grondrecht op eerbiediging van onze persoonlijke levenssfeer).”

“Hoe nu verder?”, vroeg de Bijstandsbond-medewerker zich af. “Wij moeten eisen formuleren waarin wij stellen dat de sancties tegen werklozen, zoals onder meer uitgevoerd door de DWI, moeten verdwijnen. Tevens dat arbeid niet mag worden verricht onder het bestaande minimum cao-loon. Het stadsbestuur van Amsterdam en de regering mogen geen vormen van dwangarbeid laten uitvoeren. Het probleem is dat werklozen en bijstandsgerechtigden door een groot deel van de bevolking met de nek worden aangekeken en dat ook helaas in delen van de vakbeweging men zoiets heeft van: “pak ze maar, die bijstandstrekkers”. In de wandelgangen hebben wij gehoord dat de vakbondstop mee onderhandelt over de samenvoeging van regelingen over wat de onderkant van de samenleving wordt genoemd. Daarbij focust men vooral op de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) en misschien de Wajong, waarbij men meedenkt op basis van de illusie dat middels een volumebeleid waarbij mensen aan het werk worden geholpen (lees: aan het werk worden gezet, ook als ze arbeidsongeschikt zijn), er bezuinigd kan worden op de WSW en de Wajong. Kritiek op het najagen van deze illusies, waarbij er in werkelijkheid geen werk bij komt en men meegaat in het afbreken van de sociale zekerheid, wordt bijvoorbeeld door delen van GroenLinks en de PvdA weggewuifd als conservatisme. Daarnaast schijnt men volgens berichten in de wandelgangen de bijstand geheel te laten vallen. Compromissen over de WSW en de Wajong zijn voor de vakbondstop blijkbaar al voldoende.”

Sneeuwruimen

“Dit brengt ons tot de conclusie dat er heel wat zendingswerk moet worden verricht om grote delen van de bevolking en hun leiders ervan te overtuigen dat ze de verkeerde weg zijn ingeslagen, ook delen van links. Daarom zal er een anti-stigmatiseringscampagne moeten komen naar analogie van anti-racismecampagnes om de werkelijkheid van het dagelijks leven van uitkeringsgerechtigden in het bijzonder voor het voetlicht te brengen. Knelpunt daarbij is dat deze groepen zichzelf nauwelijks organiseren, de organisatiegraad in de vakbonden is nihil. Wat dat betreft zitten we in een vicieuze cirkel. De mensen organiseren zich niet, ook niet in categorale organisaties, en dus kan de vakbondstop haar gang gaan, gesteund door de anti-werklozen gezindheid bij delen van de achterban. Daarom zullen er bij de anti-stigmatiseringscampagne coalities tot stand moeten komen tussen groepen en groepjes die wel kritisch staan tegenover de “werk, werk, werk”-ideologie en die de mensen met een minimuminkomen willen steunen. We zullen een strategie moeten ontwikkelen om op een actieve manier te interveniëren in de reguliere grote persorganen en in de discussies die daar worden opgezet en die op internet functioneren. Wanneer werklozenorganisaties onder druk komen te staan in de publiciteit over bijvoorbeeld sneeuwruimen en daarover intensief worden gebeld, dan zou een ‘pool’ van actievoerders de pers en internet kunnen bestoken met standpunten waarin de positie van werklozen wordt verdedigd. Organizing-methoden kunnen worden uitgewerkt, bijvoorbeeld door met groepjes langs werkprojecten of opvangprojecten voor gehandicapten en anderen in de zorg te gaan en de mensen uit te nodigen hun grieven te uiten. Ook kunnen spreekuren worden opgezet om daar concreet iets aan te doen.” Verder noemde Kroon als mogelijkheid het uitbrengen van eigen publicaties met kritiek op vooroordelen over werklozen.

“Deel van een bredere campagne kunnen kleine acties zijn, zoals picketlines, al moet je je ervan bewust zijn dat je dan kwetsbaar bent. Het nastreven van wat grotere demonstraties specifiek gericht op de maatregelen tegenover de hier genoemde groepen is in dit stadium zinloos.” Volgens Kroon zijn dergelijke werklozendemonstraties “een gemakkelijke prooi voor rechtse media, waarbij we verder worden geïsoleerd en gestigmatiseerd. Wel kunnen de eisen van mensen met een minimuminkomen en werklozen worden meegenomen in bredere acties, maar het probleem is dan de zichtbaarheid ervan tussen de vele protesten tegen de bezuinigingen. Een plan voor een anti-stigmatiseringscampagne kan die zichtbaarheid vergroten. Benadrukt zal daarbij moeten worden dat ook de bureaucratische controlemaatschappij met zijn niet-materiële repressie tegen mensen met een minimuminkomen verwerpelijk is, dus niet alleen eisen stellen op het gebied van inkomen. Dit sluit aan bij de leefwereld van mensen met een minimuminkomen.”

De Dag van de Solidariteit werd georganiseerd door het samenwerkingsverband Rekening Retour – waaraan ook Doorbraak deelneemt – en het platform Stop Racisme en Uitsluiting.

Harry Westerink