Brazilië: twee teams in gevecht

Terwijl de Oranjehype rond het EK tot pijnlijke hoogte steeg, is de grote wedstrijd in Brazilië volop op gang gekomen. In die wedstrijd geen voetbalteams, sponsors en nationaal vlagvertoon over en weer. In die wedstrijd slechts twee teams. Een elftal van miljonairs en politici dat koste wat kost hun feest wil. Die lieden laten zich verdedigen door grote horden gewapende grensrechters aan de ene kant. En aan de andere kant een elf maal elf maal elf maal elftal van boze mensen die opkomen voor een fatsoenlijk bestaan, behoorlijke scholen en ziekenhuizen, toegankelijk openbaar vervoer en een dak boven hun hoofd. Het ene team is klein, maar heeft de rijkdommen en de wapens, plus de scheidsrechter aan hun kant. Het andere team is met veel meer mensen, en vecht voor een rechtvaardige zaak.

Het andere team – boze en veelal niet bepaald steenrijke bewoners van Brazilië – laat van zich horen met felle protesten. Tegen die WK zelf en de bijbehorende geldsmijterij, terwijl er voor sociale noden steeds maar zo weinig beschikbaar is. Tegen specifieke misstanden die op zich niet rechtstreeks samenhangen met dat WK, maar die tijdens zo’n commerciële vertoning ten bate van rijken en machtigen extra schrijnend aanvoelen. Juist nu zoveel mensen Brazilië in het vizier hebben, is het logisch dat arme en rechteloze Brazilianen aandacht opeisen voor hun rechtmatige verlangens, de straat op gaan, demonstreren, staken, en vechten met de brute oproerpolitie, de grensrechters van dat andere team.

Stakingen

Vaak gaat het bij de acties om stakingen. Dat is al maanden bezig. In januari: een busstaking, eerst in Porto Alegro, later ook in Belo Horizonte, Sao Paolo, Rio de Janeiro en Fortaleza. Rond 1 maart een schoonmaakstaking in Rio de Janeiro. Uitslag van deze wedstrijd: 37 procent loonsverhoging. Bouwvakkers staakten. In Rio de Janeiro staakten 22 duizend personeelsleden van een petrochemische fabriek veertig dagen lang. In juli, vlak voor het WK echt begon, legden metroarbeiders vijf dagen lang het werk neer in een actie voor loonsverhoging. Een gerechtelijk verbod legden ze aanvankelijk naast zich neer. De oproerpolitie viel metroarbeiders aan, er waren arrestaties en 52 ontslagen. “De vakbond voert campagne om hen weer aangenomen te krijgen, en de staking is op het moment dat dit geschreven wordt opgeschort”, aldus Claudio Costa, in een door Labor Notes gepubliceerd artikel waar ik deze stakingsinformatie uit put.

Er is opvallend veel support vanuit de bevolking: “Ondanks de verstoring van het transportsysteem steunde 77 procent van de bevolking de staking, volgens een onderzoek uitgevoerd door een mainstream televisiekanaal.” En er valt nog iets op: de stakingen gaan veelal niet via de gevestigde vakbonden verenigd in de CUT, maar via oppositiestromingen in de vakbeweging, deels via een oppositionele vakbondsfederatie CSP-coniutas. Iets dergelijks geldt, volgens het artikel in Labor Notes, ook voor “gemeenschaps- en studentenacties tegen de exorbitante kosten van het wereldkampioenschap”. Niet de min of meer gevestigde organisaties – “de CUT, de landlozenbeweging of de nationale studentenassociatie” – spelen de hoofdrol. “Zelfs de daklozenbeweging die een terrein had bezet vlak bij een stadion van vierhonderd miljoen dollar in Sao Paolo ging met een compromis met de administratie van Roussef akkoord in ruil voor het bouwen van tweeduizend wooneenheden.” Roussef is trouwens de president van Brazilië. Gangmakers waren niet die gevestigde organisaties, maar allerlei “nieuwe formaties als Na Copa vai la luta ( ‘Er zal strijd zijn tijdens de Wereldcup’), Copa para quem? (‘Voor wie is de Wereldcup?’)”. Er zijn dus nieuwe bewegingen in opkomst, naast of in de flanken van bestaande organisaties. De druk om tot strijd te komen, die druk komt veelal van onderop.

MTST

De acties gaan deze week gewoon door. Vice meldt in updates van de diverse acties ook een straatbezettingsactie vanuit de Braziliaanse Beweging voor Dakloze Arbeiders MTST. Die heeft afgelopen dinsdag een “kamp opgezet naast het stadhuis van Sao Paolo”; er zou sprake zijn van een “protest in Occupy-stijl” en deelnemers zijn van plan te blijven “tot de gemeenteraad stemt over een nieuw masterplan voor de stad – een systeem dat programma’s en diensten ontwikkelt gericht op verbetering van de kwaliteit van leven”. Helemaal lamgelegd door compromis-politiek is de landlozenbeweging dus kennelijk niet. Intussen was er een demonstratie voor vrij toegankelijk openbaar vervoer die zowaar de Volkskrant-website haalde. Tegen de dertienhonderd deelnemers, aanvankelijk vreedzaam, tegen het eind een botsing met de politie. Vuurpijlen van actievoerders, traangas van de politie.

Dat laatste is vrijwel standaard bij de protesten: een oproerpolitie die demonstranten met traangas bestookt. Soms is er een soort van aanleiding waar de politie gebruik van maakt, zoals de genoemde vuurpijlen. Maar veel aanleiding heeft de politie niet nodig, het is tenslotte politie…. “Op 12 juni vuurde Braziliaanse politie traangas af op een groep van vijftig ongewapende betogers die een snelweg naar de Wereldcup-arena in Sao Paolo bezetten.” Niks wegslepen en een paar klappen uitdelen in het voorbijgaan of soortgelijke, iets subtieler vorm van staatsterreur. Nee, hoplakee, traangas erop!

Traangas

Dat traangas is trouwens big business. Anna Feigenbaum schenkt er aandacht aan op de website Waging Nonviolence. In Rio de Janeiro is bijvoorbeeld een bedrijf gevestigd, Condor Nonlethal Technologies geheten. Dat heeft een contract van 22 miljoen dollar in de wacht weten te slepen om onder meer traangas te leveren in het kader van de veiligheid rond het WK. Het bedrijf zit al jaren in de lift, en levert bijvoorbeeld al materieel relbestrijdingstuig aan tweebenig relbestrijdingstuig in ruim veertig staten. Leverantie van relbestrijdingswapens zijn aan minder controle onderhevig dan wapens voor oorlogsvoering; zo valt traangas voor binnenlands gebruik niet onder de Conventie van Chemische Wapens! ‘Riot control’ is een internationale groeimarkt – zeker in tijden van bezuinigingen die boze mensen de straat op jagen… – en Condor in Brazilië pikt een graantje mee. Brazilië biedt, met al die demonstraties en al die optredende oproerpolitie, natuurlijk een uitgelezen terrein voor Condor en soortgelijke profiteurs om de werking van hun wapentuig te kunnen demonstreren.

Het WK is over enkele weken weer voorbij, en dan staan die stadions te pronken als eerbetoon aan FIFA-arrogantie, megacommercie en megalomanie van machthebbers. De strijd die de afgelopen maanden en jaren in Brazilië tot zulke grote hoogte is opgelaaid, heeft echter geen WK als doelwit nodig om ook komende tijd te blijven doorgaan. De wedstrijd tussen het team dat Brazilië ten eigen bate bestuurt, en het team van bewoners van het land die zich niet langer passief laten leegplukken, die wedstrijd gaat door. En dat tweede team van miljoenen opstandigen kan best wat actieve supporters wereldwijd gebruiken – om over grensoverschrijdende deelname nog maar te zwijgen.

Uw voetbalverslaggever,
Peter Storm
(tevens maker van het weblog Ravotr)