Darfur-vluchtelingen verenigen zich voor vrede en tegen migratiebeheersing

Soedanese vluchtelingen in Nederland weten zich goed te organiseren om zo op te komen voor hun belangen hier en voor vrede en democratie in hun land van herkomst. Groepen als het Sudanese Democratic Forum, de Nuba Mountains Solidarity, het Sudanese Refugees Committee en de Darfur Union timmeren aan de weg met demonstraties tegen het regime van de Soedanese president Omar al-Bashir, bijvoorbeeld op 11 oktober 2016. Dat vormt de aanleiding voor een gesprek met Khalid Abdallah, een van de kartrekkers van de Darfur Union.

Abdallah is 39 jaar. Vijf jaar geleden kwam hij vanuit Soedan naar Nederland. Hij is nu bijna twee jaar voorzitter van de Darfur Union, een belangenorganisatie van en voor mensen die een binding hebben met Darfur. Dat is een regio in Soedan die grenst aan Libië, Tsjaad, de Centraal-Afrikaanse Republiek en Zuid-Soedan. In Darfur woedt al sinds 2003 een gewapend conflict dat wordt uitgevochten door de Soedanese regering en de Janjaweed, een door de regering bewapende militie aan de ene kant, en rebellengroepen aan de andere kant.

Water

Mainstream media geven in het algemeen een te simplistisch en nogal geëtniseerd beeld van het conflict in Darfur, dat volgens hen zou gaan tussen Arabieren en Afrikanen. Maar in feite zijn zwarte Afrikaanse moslims zowel slachtoffers als daders van het grootschalige geweld. Zoals in andere landen van de Sahelgordel worden de verhoudingen er vooral bepaald door de relaties tussen sedentaire landbouwers en nomadische veetelers. Conflicten draaien meestal om de controle over schaarse waterbronnen. Naarmate de droogte er ergere vormen aanneemt als gevolg van de algemene klimaatverandering, zal ook de strijd om water in heftigheid toenemen.

Het Soedanese regime en zijn handlangers maken zich schuldig aan oorlogsmisdaden, zoals het inzetten van chemische wapens, het structureel verkrachten van meisjes en vrouwen, het willekeurig vermoorden van mannen en jongens en het platbranden van dorpen. Dat gebeurt overigens niet alleen in Darfur, maar ook in andere gebieden in Soedan. Volgens internationale waarnemers maken zich overigens ook rebellengroepen in Darfur schuldig aan mensenrechtenschendingen. De lokale bevolking zit middenin het conflict, dat al honderdduizenden doden en miljoenen vluchtelingen tot gevolg heeft gehad. Mensenrechten als het recht op vergadering, op demonstratie en op vrijheid van meningsuiting zijn in heel Soedan ernstig ingeperkt, en tegenstanders van het regime krijgen te maken met arrestatie, gevangenisstraf of erger. Het regime biedt wapens aan mensen uit buurlanden van Soedan en nodigt hen uit om te komen vechten tegen de bevolking van Darfur. Met name de moslimfundamentalistische Boko Haram uit Nigeria grijpt die gelegenheid aan om milities te vormen. Ook op die manier zaait Al-Bashir terreur.

Westerse landen hebben de afgelopen jaren meerdere keren gepleit voor militaire interventie, voor de bühne vanwege de mensenrechtelijke situatie. Maar in feite draait het om de grondstoffen van Soedan, met name de olievelden, die vooral te vinden zijn in het in 2011 afgescheiden Zuid-Soedan. In essentie gaat het voor het Westen om de macht om toegang te hebben en te houden tot wat het Afrikaanse continent te bieden heeft aan rijkdom. Een streven dat het Europese kolonialisme al honderden jaren kenmerkt, in wisselende gedaanten en onder veranderende omstandigheden.

Netwerk

De Darfur Union is in 2009 als vereniging opgericht en heeft inmiddels honderden leden. De meesten komen oorspronkelijk uit Darfur, maar hebben binnen Soedan vaak ook in andere gebieden gewoond, bijvoorbeeld in de hoofdstad Khartoem. In Darfur zijn er zo’n honderd vluchtelingenkampen, vertelt Abdallah, en er zijn ook kampen met Darfur-vluchtelingen in Tsjaad, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Ethiopië en Zuid-Soedan. Niet alleen in Darfur worden mensen onderdrukt door Al-Bashir, maar in heel Soedan. Soedanese vluchtelingen in Europa komen niet alleen uit Darfur, maar ook uit andere oorlogsgebieden, zoals het Nuba Mountains-gebied en het Blue Nile-gebied. “De strijd tegen Al-Bashir is daarom een strijd voor alle onderdrukte Soedanezen”, aldus Abdallah, “en in die zin is de Darfur Union van belang voor mensen uit heel Soedan.”

Zowel Soedanezen met de Nederlandse nationaliteit als Soedanezen met een verblijfsvergunning en zonder verblijfsrecht zijn lid van de Darfur Union. Samen met andere Soedanese organisaties in Nederland organiseert men demonstaties tegen Al-Bashir. De Darfur Union organiseert bovendien bijeenkomsten, lezingen, feesten en trainingen voor de eigen achterban. Een belangrijk onderdeel van het werk van de organisatie betreft het ondersteunen van de leden bij hun leven in Nederland, zoals bij problemen met de bureaucratie en met de verplichte inburgering. Daarnaast probeert men zo goed mogelijk op de hoogte te blijven van wat er in Soedan gebeurt. De organisatie heeft intensieve contacten met mensen die nog in Soedan wonen of die verblijven in een van de vluchtelingenkampen in de regio.

De demonstraties van de Darfur Union voeren vaak naar het Internationaal Strafhof (International Criminal Court, ICC) in Den Haag, een rechtbank voor het vervolgen van regeringsleiders en andere personen die worden verdacht van het plegen van genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. Al-Bashir staat al sinds 2009 op de lijst van het ICC, maar hij weigert voor de rechters te verschijnen. Onder meer vanuit Zuid-Afrika wordt er kritiek geleverd op het ICC, omdat het strafhof voornamelijk Afrikaanse regeringsleiders zou vervolgen wegens mensenrechtenschendingen en westerse machthebbers niet. Maar volgens Abdallah gaat het er voor de slachtoffers van het regime van Al-Bashir in de eerste plaats om dat de dictator wordt veroordeeld voor de vele misdaden die op zijn naam staan. En die berechting is mogelijk via het ICC.

Meebeslissen

In andere EU-landen bestaan er ook Darfur-organisaties, zoals in Frankrijk, België, Noorwegen, Zweden, Denemarken, Groot-Brittannië en Zwitserland. Die organisaties vormen samen een overkoepelend netwerk. In 2016 organiseerden ze een internationale conferentie, die in Denemarken plaatsvond. De Nederlandse afdeling is op dit moment voorzitter van het netwerk. De Darfur-organisaties hebben ook contacten met groeperingen uit Afrikaanse landen.

De Nederlandse tak heeft een wisselend voorzitterschap. De voorzitter wordt gekozen voor één jaar, met de mogelijkheid van verlenging voor nog een jaar. Na twee jaar moet er een nieuwe voorzitter komen, zo is afgesproken. Abdallah is de vierde voorzitter sinds de oprichting van de organisatie. Bij de verkiezing van een nieuwe voorzitter zijn er zo’n vijf tot acht kandidaten. “In Soedan bestaat er geen democratie”, aldus Abdallah, “Daarom is het voor ons van groot belang dat onze eigen organisatie wel democratisch is opgezet. Want iedereen moet het recht hebben om te kunnen meepraten en meebeslissen.” Democratie moet niet alleen procedureel, maar vooral ook inhoudelijk worden beoordeeld. “De voorzitter moet niet de baas spelen, maar zich dienstbaar opstellen aan de rest van de organisatie.” De leden van de organisatie bepalen gezamenlijk het beleid. Beslissingen daarover worden genomen in vergaderingen waar alle leden kunnen meestemmen. “Op die vergaderingen komen veel leden. Het dagelijks bestuur voert het gekozen beleid uit en krijgt van de andere leden het vertrouwen om daarbij zelfstandig beslissingen te mogen nemen.” Dat dagelijks bestuur bestaat uit acht mensen, zes mannen en twee vrouwen. “Er zijn veel vrouwen lid van de Darfur Union en er zijn specifieke activiteiten voor vrouwen. En ook activiteiten voor kinderen.” Al deze activiteiten worden gefinancierd door de leden zelf, die daarvoor contributie betalen. Dat is behoorlijk lastig, want velen van hen hebben maar weinig inkomen.

Wapenboycot

In de grotere Nederlandse steden heeft de Darfur Union een contactpersoon die de verbinding legt tussen het nationale en het lokale, tussen het landelijke bestuur en de plaatselijke leden. “Elke dag komen er leden bij en vallen er leden af. Nog steeds worden mensen uitgezet naar Soedan. Maar het kan ook zijn dat leden verhuizen naar een ander EU-land. En natuurlijk komen er ook weer nieuwe vluchtelingen naar Nederland en die worden dan lid.” De Darfur Union krijgt onder Soedanezen vooral bekendheid via mond op mond-reclame. Ook al heeft de organisatie niet de middelen om zichzelf op grote schaal bekend te maken, toch weten Darfur-vluchtelingen de organisatie vaak wel te vinden. Dat laat zien dat het bij de opbouw van een organisatie vooral afhangt van de behoefte en noodzaak van mensen om zich te verenigen in een groter geheel en voor een collectief belang. De Darfur Union beschikt over een Facebook-pagina en maakt veel gebruik van Whatsapp-groepen. Facebook en Whatsapp bieden vluchtelingen goede mogelijkheden om onderling contact te hebben, zelfs als ze weinig inkomen en nauwelijks onderdak hebben.

De organisatie zet zich in voor vrede in Darfur. “Soedan is een rijk land, wat betreft grondstoffen. De bevolking zou een goed leven kunnen leiden. We willen democratie en respect voor iedereen. En er moet een financiële compensatie komen voor alle oorlogsslachtoffers om hen zo in staat te stellen hun leven weer op te bouwen. Verder moet er goede gezondheidszorg en onderwijs komen waar iedereen gebruik van kan maken. En de infrastructuur van het land, de wegen, de bruggen, moet worden verbeterd. Iedereen moet gelijke kansen krijgen. En de milities moeten worden ontwapend.” Om dat te bereiken wil men dat Al-Bashir voor het ICC wordt gebracht en wordt veroordeeld wegens oorlogsmisdaden, evenals andere machthebbers, zoals de gouverneur van de regio Khartoum en de leider van de militie die door het regime van Al-Bashir wordt bewapend. De EU-landen moeten de samenwerking met de Soedanese dictator stopzetten.

Enige tijd geleden bleek dat de EU aan het Soedanese regime geld en andere middelen gaat verstrekken om de migratie naar Europa nog meer tegen te gaan. Daarmee legitimeren de EU-machthebbers dat regime. Al-Bashir moet in ruil voor de EU-bijdrage niet alleen Soedanese vluchtelingen belemmeren om naar Europa te vluchten, maar ook vluchtelingen tegenhouden die uit bijvoorbeeld Eritrea of Somalië via Soedan Europa proberen te bereiken. Extra wrang daarbij is dat de VN voor Soedan een wereldwijde wapenboycot heeft afgekondigd. Geen enkel land mag wapens leveren aan het Soedanese regime. Om vluchtelingen naar Europa tegen te houden, is blijkbaar heel veel geoorloofd, zoals samenwerking met een misdadig regime als dat van Al-Bashir. Het is bekend dat de EU niet terugdeinst om deals te sluiten met regeringsleiders die de eigen bevolking onderdrukken en mensenrechtenschendingen plegen, zoals ook met de Turkse president Recep Erdoğan.

Radio

De laatste jaren is het voortgaande geweld in Darfur nauwelijks meer in het nieuws. De Darfur Union probeert daarom om de verschrikkingen die daar plaatsvinden meer onder de aandacht van media te brengen. Daarbij is de onafhankelijke berichtgeving van onderop uit Soedan van groot belang. Zo ontdekte de organisatie via eigen contacten dat het Soedanese regime chemische wapens inzet in Darfur. Om onafhankelijk nieuws over Darfur te kunnen brengen is in Nederland een internetradio opgezet, genaamd Radio Dabanga. “Dabanga” betekent letterlijk iets als “opslagplaats voor eten” en staat figuurlijk voor “het goede leven”.

Omdat de Darfur Union druk bezig is met het bekritiseren van het regime, wekt de organisatie de woede op van Al-Bashir en zijn handlangers. Met als gevolg dat er voor Darfur Union-leden altijd het risico bestaat dat ze worden afgeluisterd en op andere manieren in de gaten worden gehouden. Het is dus zeer moedig dat Soedanese vluchtelingen ondanks zo’n dreiging toch gaan demonstreren, al is het dan in een ander land, in Nederland. Voor Abdallah is het duidelijk dat alle Soedanese vluchtelingen die op internet zichtbaar zijn, bij terugkeer naar Soedan gevaar lopen. “Dictators werken vaak op twee manieren: via mediapropaganda en via het zaaien van angst door middel van repressie.”

Taalanalyse

Abdallah weet hoe moeilijk het is om in Nederland verblijfsrecht te krijgen. “Sommige Soedanezen zijn hier al tien jaar of nog langer. Als je vlucht, dan ga je zo snel mogelijk weg. Je denkt niet aan het meenemen van al je papieren. Maar de IND eist dat soort bewijzen. Wij proberen vluchtelingen te helpen bij het vinden van bewijsmateriaal dat aantoont dat hun leven in Soedan in gevaar is.” Een ander probleem voor vluchtelingen is de taalanalyse die de IND gebruikt. De IND probeert telkens aannemelijk te maken dat het Arabisch van de Darfur-vluchtelingen niet lijkt op het Arabisch dat de Darfur-bevolking volgens de IND doorgaans zou spreken. Zo hoopt de IND twijfel te kunnen zaaien over de binding van de vluchtelingen met Darfur, waardoor ze gemakkelijker kunnen worden afgewezen.

De Darfur-bevolking heeft van huis uit andere moedertalen dan het Arabisch, zoals het Fur. Maar in het onderwijs is het verplicht om Arabisch te praten. Ook is er de invloed van tv en internet die maakt dat mensen uit Darfur steeds meer standaard Soedanees Arabisch gaan spreken. In het algemeen is er ook nog de sociale druk: hoe beter iemand Arabisch spreekt, hoe groter zijn maatschappelijke mogelijkheden worden. Steeds meer vluchtelingen met een Darfur-binding spreken het Arabisch daarom steeds minder met een Darfur-accent.

Veel leden van de Darfur Union zijn getraumatiseerd. Niet alleen door wat ze in het verleden hebben meegemaakt, maar ook door wat er dag in dag uit gebeurt met hun familie en vrienden die nog in Soedan leven. De uitsluitingspolitiek van de Nederlandse staat die het mensen zonder verblijfsvergunning onmogelijk maakt om hier een leven op te bouwen, maakt dat alleen nog maar erger. Ook na het verkrijgen van verblijfsrecht blijft het leven hier moeilijk voor Soedanese vluchtelingen. Velen hebben een universitaire achtergrond, maar kunnen die in Nederland niet benutten, omdat de diploma’s niet worden erkend. Zo blijven ze vaak aangewezen op ongeschoold en laagbetaald werk. De Darfur Union vormt voor hen een middel om zich collectief sterk te maken en voor een veilige en menswaardige toekomst te strijden.

Wil je de Darfur Union financieel steunen? Maak dan geld over naar bankrekeningnummer NL685NSB0938505750 t.n.v. Darfur Vereniging in Nederland.

Harry Westerink
Mariët van Bommel