Druk op Zoetermeerse dwangarbeiders: “harder werken, anders ga je maar knoflook pellen”

Voor straf knoflook pellen in een koelcel.
Voor straf knoflook pellen in een koelcel.

Gisteravond bezochten zo’n 60 mensen een zeer geslaagde SP-bijeenkomst tegen werken zonder loon in Zoetermeer. Net als op de vergelijkbare avond twee weken geleden in Rotterdam, spraken ook deze keer weer landelijke kopstukken van de SP, Sadet Karabulut, en van de FNV, Ger Deleij. Maar het was natuurlijk de lokale inbreng waar het om ging. Dwangarbeiders en voormalige dwangarbeiders vertelden over hun hemeltergende ervaringen, en het gedreven raadslid Lennart Feijen onthulde hoe de strijd in Zoetermeer recent al tot succes had geleid. Begin dit jaar is in die stad het actiecomité “Stop werken zonder loon” opgericht en de eerste bedrijven waar gewerkt wordt zonder loon zijn inmiddels bezocht.

Karabulut interviewde net als in Rotterdam de voormalige Haagse dwangarbeider Henk Toet, die na 35 jaar betaald werken in de bijstand belandde. Hij moest gaan werken voor zijn uitkering van 700 euro. Tussen collega’s die wel regulier loon kregen, zo’n duizend euro per maand meer! Daarna deelden enkele andere baanlozen ook hun verhalen, en vanuit Doorbraak vertelden we kort over ons strijdproject in Leiden en hoe gezamenlijk verzet resultaten kan opleveren en je ook minder bang maakt voor de sociale dienst. Want dat kwam steeds naar voren: de angst van mensen om hun verhaal te doen en deel te nemen aan het opbouwen van een beweging tegen werken zonder loon. Angst om gekort te worden of de uitkering helemaal kwijt te raken bijvoorbeeld.

Karabulut interviewt Toet. (foto: Lennart Feijen)
Karabulut interviewt Toet. (foto: Lennart Feijen)

Dossiers

Bijzonder dapper waren twee voormalige Zoetermeerse dwangarbeiders die vertelden over hun gedwongen gratis werk voor de Haagse rechtbank: dossiers opschonen. Het was zwaar werk, zwaarder nog dan hun betaalde collega’s verrichtten, omdat hun banen feitelijk zo uitgehold waren dat alleen het oersaaie en fysiek zware deel over was gebleven. Ze moesten 32 uur per week dossiers van strafzaken inhoudelijk doorspitten en aan de hand van een controlelijst een selectie maken van stukken die weg konden. Per dag moesten ze een vast omschreven aantal meters dossiers afwerken. Van de gruwelijke verhalen die ze moesten lezen, lagen ze soms ’s nachts wakker. Ze hadden geen opleiding voor dat werk, en er werden door de onbetaalde medewerkers vast en zeker fouten gemaakt die bijvoorbeeld gevolgen kunnen hebben in hoger beroepszaken. Hun verhaal deed denken aan de Zoetermeerse dwangarbeiders aan wie onlangs gevraagd werd om zonder opleiding bij Deloitte cliënten te controleren in het kader van de wet Witwassen en financiering terrorisme.

De dwangarbeiders in het archief zijn in twee categorieën ingedeeld: degenen die “los” ofwel zelfstandig mogen werken en degenen die “vast” zijn en voortdurend gecontroleerd worden. Bij welke categorie men belandt leek vooral een kwestie van persoonlijke voorkeur van de leiding. De voormalige dwangarbeiders vertelden dat ze niet ziek mochten zijn. Door het zware werk hadden ze veel fysieke klachten. Vakantie nemen was gedurende de maanden dat ze er werkten in principe ook niet mogelijk. Dwangarbeiders die kritisch, lastig of vaak ziek waren, werd verteld dat als ze niet mee- of doorwerkten, ze gestuurd zouden worden naar het project Centurion, de tomatenkas of knoflook moesten gaan pellen. Dat zijn andere werkplekken waar Zoetermeerse bijstandsgerechtigden gratis aan het werk moeten, en waar ze bijvoorbeeld in een koelcel van vier graden knoflook moeten verwerken.

Bezoekje

Feijen, die de bijeenkomst georganiseerd had, is mordicus tegen elke vorm van werken zonder loon. “Iedereen moet gewoon vanaf dag één betaald worden”, zo zei hij. En onder het motto “onze tegenprestatie is verzet”, dat de lezers van deze website wel bekend zal voorkomen, is hij de strijd aangegaan. Zo heeft de SP in Zoetermeer een meldpunt Werken zonder loon ingesteld. Uit de meldingen die daarop binnenkwamen, kon hij verschillende bedrijven achterhalen waar dwangarbeid plaatsvindt in Zoetermeer. Die is hij daarop met een aantal mensen van het actiecomité “Stop Werken zonder loon” gaan bezoeken, zoals Doorbraak dat ook doet in Leiden, Amsterdam en Groningen.

Bij de ingang van het archief van de Haagse rechtbank sprak hij twee medewerkers aan die daar pauze hielden. Ze ontkenden dat ze bij het archief werkten en gingen meteen naar binnen. Door het raam zag Feijen dat de medewerkers wel degelijk tussen de archiefdozen plaatsnamen. Daarop werden meteen de lamellen gesloten. Even later zag Feijen een van deze medewerkers een groep mensen toespreken die boven aan het werk was, en een paar minuten later kwam iedereen plots naar buiten, werd het pand afgesloten en leek het wel alsof ze een verbod hadden om met Feijen te praten.

De zaal aan het begin van de bijeenkomst. (foto: Lennart Feijen)
De zaal aan het begin van de bijeenkomst. (foto: Lennart Feijen)

Eerste succes

Het blijkt dat de locatie van het archief uit veiligheidsoverwegingen geheim moet blijven, en alle dwangarbeiders hebben daarom een geheimhoudingsplicht. Maar Feijen heeft die plicht natuurlijk niet, en daar maakte hij handig gebruik van. Hij heeft een e-mail aan de rechtbank gestuurd met de vraag of zij bereid zijn te stoppen met werken zonder loon en de mensen een arbeidsovereenkomst met salaris aan te bieden. En mocht de rechtbank daar niet toe bereid zijn, zo schreef hij, wat vindt de rechtbank dan van het voornemen om via een persbericht en schriftelijke vragen aan het college van B&W van Zoetermeer te vragen om de samenwerking met de rechtbank te stoppen. Maar misschien waren die vragen niet nodig en gaat er alsnog het een en ander veranderen, opperde hij.

Deze gebeurtenissen laten eens te meer zien dat naar buiten treden als dwangarbeider, het samen vechten en contact zoeken met bijvoorbeeld de SP, de FNV of Doorbraak, positieve resultaten kan hebben. We raden iedereen in Zoetermeer dan ook aan om zich aan te melden voor het lokale actiecomité “Stop werken zonder loon”. En dat geldt natuurlijk niet alleen voor mensen die momenteel dwangarbeid verrichten of bijstand krijgen, maar voor iedereen. De strijd tegen dwangarbeid gaat ons immers allemaal aan: iedereen kan baanloos raken, en steeds meer reguliere banen worden verdrongen door dwangarbeid. Alleen samen kunnen we die trend omkeren.

Eric Krebbers