De Peueraar 19, maart 1992

Auteur: Eric Krebbers e.a.

De Peueraar heeft in het afgelopen jaar in een zevendelige serie de verschillende aspecten van de nieuwe biotechnologie beschreven. Het Leidse Bio-science Park is een van de plekken waar aan die nieuwe technologie gewerkt wordt. In dit artikel brengen we onze bevindingen samen met als doel de discussie rondom biotechnologie hoog op te doen laaien. Want, of je je nu met het milieu, vrouwenstrijd, de Derde Wereld, de alternatieve landbouw of de gezondheidszorg bezig houdt, of alleen maar af en toe boodschappen doet, om deze technologie kun je niet heen. De nieuwe biotechnologie heeft op al deze terreinen invloed. De belangrijkste vraag die we onszelf gesteld hebben is, of de invoering van deze technologie leidt tot een meer rechtvaardige samenleving. Een vraag die ons inziens bij iedere nieuwe technologie gesteld zou moeten worden. En zeker bij een technologie die op zoveel gebieden van de samenleving zal doordringen. We richten ons met dit verhaal dan ook op alle groepen en mensen in de Leidse regio die zeggen te werken aan een rechtvaardigere samenleving. Wij stellen jullie de vraag of je het Bio-science Park wilt accepteren, of je een wereld wilt met biotechnologie? En zo nee, hoe kunnen we er dan samen voor zorgen dat het park en die technologie verdwijnen? Het artikel is opgedeeld in vijf hoofdstukjes. Na de inleiding in hoofdstuk 1 komen in hoofdstuk 2 tot en met 4 respectievelijk de Derde Wereld, de gezondheidszorg en het milieu aan de orde. We sluiten af met een oproep tot gezamenlijk verzet.

1. Inleiding

In dit hoofdstuk leggen we heel in het kort uit wat biotechnologie is, wie er belang bij hebben en met welke smoezen biotechnologen hun werk aan ons trachten te verkopen.

Wat is biotechnologie? Het woord "bio" geeft aan dat het iets met leven te maken heeft. Biotechnologie kun je zien als de verzameling technieken die ingrijpen op levende wezens. Daarmee bedoelen we zowel bacteriën en virussen als planten, mensen en dieren. Biotechnologen willen de levensprocessen in deze wezens zo beheersen en beïnvloeden dat het voor hen nuttige resultaten oplevert.

Daartoe hebben ze een hele reeks nieuwe technieken ontwikkeld, zoals genetische manipulatie, klonen, weefsel- en celkweek en enzymtechnologie. Het zou ons te ver voeren om al deze technieken hier uit te leggen. Het is vooral belangrijk om te weten dat deze wetenschappers zich voornamelijk bezig houden met de kleinste deeltjes van het leven. Ze gaan ervan uit dat deze kleinste deeltjes (cellen, genen, enzovoorts) bepalen hoe mensen, dieren, planten en virussen eruit komen te zien. Gelukkig is dat niet zo. Levende wezens worden voor een groot deel ook bepaald door hun omgeving en hun verleden. Ofschoon er uit biotechnologische kringen af en toe een gejuich opstijgt, met name bij succesjes op het gebied van virussen en schimmels, is hun streven uiteindelijk tot mislukken gedoemd. Dat ze toch volharden in hun streven het leven te beheersen, te beïnvloeden en te benutten heeft vooral te maken met de traditie van beheersing die in onze wetenschap een grote rol speelt. Het zal niet voor het eerst zijn dat deze traditie tot grote schade aan mens en milieu leidt, en daarnaast de rijken erg veel geld oplevert.

Grote economische belangen

De sterke opmars van de biotechnologie is niet alleen te verklaren vanuit de wetenschappelijke traditie. De ontwikkeling ervan hangt ook nauw samen met de opbouw van onze samenleving, oftewel wie er bepaalt wat er wel en wat er niet gebeurt. Waar wel geld in gestoken wordt en waarin niet. De economie speelt daarbij een grote rol. In onze economie wordt vrijwel alles ondergeschikt gemaakt aan groei. Zo ook de vraag of een nieuwe technologie het leven van mensen verbetert of verslechtert. Dat aan groei zo'n belang wordt gehecht (door de rijken) komt doordat onze economie kapitalistisch is. Bedrijven moeten voortdurend met elkaar concurreren op de vrije markt. Ze moeten daartoe steeds nieuwere en zogenaamd betere producten op de markt brengen. Het gaat erom winst te maken en een sterke machts- en marktpositie te houden.

En hier wandelen de nieuwe technieken het verhaal binnen. Nieuwe producten vragen om nieuwe technologieën. De grote multinationale ondernemingen besteden dan ook miljarden aan technologisch onderzoek. Vanzelfsprekend besteden ze alleen geld aan onderzoek dat naar verwachting hun ruim bemeten buidels weer zal doen vol vloeien met geld. De biotechnologie lijkt die verwachting te gaan waarmaken. Ze wordt dus niet ontwikkeld opdat de mensheid er beter van wordt. Nee, deze technologie is ontwikkeld ter handhaving van de machtsverhoudingen op wereldschaal. Ze moet de onderdrukking en uitbuiting van vrouwen, de Derde Wereld en de natuur bestendigen. Het blijft er om gaan de gehele mensheid te onderwerpen aan het recht van de sterkste.

Propaganda

Op dit verhaal zal je de biotechnologen nooit kunnen betrappen. Integendeel, die hebben lekker in het gehoor liggende argumenten verzonnen om hun verrichtingen aan het publiek te verkopen. Ze proberen ons wijs te maken dat het okee is om door het sleutelen aan de kleinste deeltjes van het leven nieuwe producten op de markt te kunnen brengen. Ze zijn zich er immers heel goed van bewust dat veel mensen al dat geknoei aan leven maar niets vinden. Ze zetten alle zeilen bij en komen soms met regelrechte leugens op de proppen. De biotechnologie zou bijvoorbeeld een aantal milieu-problemen op kunnen lossen. Zelfs aan de honger op deze aardbol zou een einde gemaakt kunnen worden.

In de volgen de hoofdstukken zullen we een aantal van hun argumenten op een rijtje zetten en omver kegelen. We vergelijken telkens onderzoeken die in het Bio-science Park gedaan worden met alternatieven die mensen vanuit linkse principes ontwikkeld hebben. We zullen zien dat de middeltjes van de biotechnologen in het verlengde liggen van de kwaal. Vaak vormen die middeltjes zelfs de kwaal.

2. De Derde Wereld

Veel landen in het zuiden gaan gebukt onder een voedseltekort. De schrijnende beelden daarvan zijn regelmatig op de beeldbuis te zien. De commentaarstem spreekt dan over de oorzaak in algemene termen zoals overbevolking en droogte. Wie echter verder kijkt dan de beeldbuis komt al snel tot de conclusie dat het probleem helemaal niet te wijten is aan overbevolking of droogte. Er wordt op aarde ruim voldoende voedsel verbouwd om iedereen van een goed gevulde buik te voorzien. Het probleem zit 'm veeleer in de onrechtvaardige verdeling. Die verdeling vindt haar wortels in de machtsverhoudingen op wereldschaal, het rijke Noorden tegenover het arme Zuiden. Neem bijvoorbeeld de consumptie van dierlijke producten zoals vlees en melk. Hierbij komt het machtsverschil tussen Noord en Zuid heel duidelijk naar voren. Mensen in het Noorden eten heel veel van deze producten. Zoveel dat er in het Noorden ruimte tekort is om al dat vee te huisvesten en om voor al die 'productiedieren' voedsel te verbouwen. Om al die consumptie mogelijk te maken gebruikt een land als Nederland naast de 2 miljoen hectare binnen de eigen grenzen ook nog eens 8 miljoen hectare in de zogenaamde Derde Wereld. Al het voedsel dat op die 8 miljoen hectare verbouwd wordt verdwijnt in de magen van onze koeien en varkens. De Nederlander verorbert in de vorm van een runderlapje van 2 ons 3 kilo voedsel uit het Zuiden. Elke liter van de 'witte motor' betekent 4 kilo graan of soja uit een Derde Wereld-land.

Onze oplossing: zelfbeschikking voor het Zuiden

De oplossing van deze problemen ligt wat ons betreft in het terugnemen van haar zelfbeschikkingsrecht door het Zuiden. Sinds de kolonisatie heeft het Noorden de macht over het Zuiden. Na 500 jaar kolonisatie heeft het rijke Noorden het arme Zuiden nog steeds in een economische wurggreep. Gelukkig zijn veel mensen in het Noorden solidair met de bevrijdingsstrijd in het Zuiden. Op allerlei manieren geven mensen vorm aan die solidariteit. Onder andere door ook hier te strijden tegen die scheve machtsverhoudingen. Want als er een ding duidelijk is dan is dat wel dat de honger in de wereld slechts beëindigd kan worden door politieke strijd voor gelijkwaardigheid en menselijkheid.

Biotechnologische "voedselhulp"

De biotechnologen doen het daarentegen voorkomen alsof zij met technische middelen de honger de wereld uit willen helpen. Zo presenteren ze hun nieuwe zaaizaden en sterilisatiemethoden. We zullen zien dat hun "oplossingen" slechts leiden tot een verscherping van de huidige machtsverhoudingen. Ze leveren de middelen om de uitbuiting en onderdrukking van het Zuiden in stand te houden.

Een voorbeeld. In het Leidse bedrijf Genpharming word hard gewerkt aan speciale koeien. Die zouden melk moeten gaan 'geven' zonder de stof lactose erin. Veel mensen in het Zuiden zijn allergisch voor die stof. Volgens directeur Herman de Boer kunnen we die nieuwe melk dan in grote hoeveelheden naar het Zuiden laten vloeien. Dat zou direct twee problemen oplossen. Enerzijds verdwijnt de melkplas in Europa, anderzijds de honger in het Zuiden. De heer De Boer kraamt natuurlijk volstrekte onzin uit met deze opmerkingen. Zijn melk moet eerst met vier keer zoveel voedsel uit het Zuiden geproduceerd worden. Eerst slepen we daar vier zakken graan weg om vervolgens een bus melk terug te sturen. Wel lekker winstgevend voor Genpharming natuurlijk.

Nieuwe zaden vormen een andere schijnoplossing van de hongerproblemen. Deze nieuwe zaaizaden zouden niet meer bevattelijk zijn voor allerlei ziekten en plagen. Ook kunnen ze worden aangepast aan arme grond en droogte. Uitermate geschikt dus om in bepaalde streken in het Zuiden de oogst te vergroten. De biotechnologen beweren met een strak gezicht dat de honger een kwestie is van hoeveelheid in plaats van macht. Macht die voornamelijk berust in handen van grote westerse multinationale ondernemingen. Zij zijn het ook die de nieuwe zaaizaden en de bijbehorende bestrijdingsmiddelen op de markt brengen. Ze doen dat om hun macht op het gebied van voedsel te vergroten en zeker niet om de honger in de wereld te bestrijden. Dat blijkt vooral uit het feit dat de boeren elk jaar opnieuw bij de multinationals zullen moeten aankloppen om nieuw zaad te kopen. Het "verbeterde" zaad kan namelijk niet door de boeren zelf worden vermeerderd. De macht in het Noorden kan dan aanwijzen waar wat verbouwd mag worden.

Een serieuzere poging de oogst te vergroten ondernemen sommige boeren in het Zuiden zelf. Ze grijpen terug op hun oorspronkelijke zelfvoorzienende landbouwmethoden. Die zijn overigens veelal door westers ingrijpen onmogelijk gemaakt en dat gebeurt nog steeds. Deze boeren verzetten zich in feite tegen de oprukkende westerse (bio)technologieën en verdienen onze solidariteit en steun.

Bevolkingspolitiek tegenover feminisme

Vanuit machtige kringen in het Noorden wordt vaak het idee naar voren gebracht dat honger betekent dat er te weinig voedsel is per hoofd van de bevolking. Vervolgens redeneert men door dat er dan dus teveel hoofden zijn in die armere landen. Om de groei van de bevolking in die landen af te remmen worden miljoenen vrouwen gesteriliseerd. Hiertoe worden internationaal afspraken gemaakt. Vastgelegd wordt hoeveel vrouwen per jaar per land gesteriliseerd dienen te worden. Veel vrouwen worden gedwongen of gechanteerd om zich door deskundigen te laten steriliseren. Ook komt het voor dat vrouwen bij medische controles stiekem worden "geholpen'.

Het Leidse bedrijf Ovabloc draagt ook haar steentje bij aan deze 'oplossing' van het hongerprobleem. Ovabloc heeft een sterilisatiemethode ontwikkeld die in vijf minuten kan worden uitgevoerd. Door deskundigen natuurlijk. Gegeven de zojuist beschreven sterilisatiepraktijken in het Zuiden geeft de bijdrage van Ovabloc een wat wrange smaak in de mond.

We zagen dat de westerse roofzucht de honger in het Zuiden veroorzaakt. Het bevolkingsprobleem is in feite een bewust door machtige kringen in de wereld geholpen hersenschim. Veel landen in het Noorden zijn trouwens heel wat dichter bevolkt dan die in het Zuiden. Daarbij zijn we wel van mening dat vrouwen in het Zuiden (en in het Noorden) in staat moeten worden gesteld minder kinderen te krijgen als ze dat zelf willen. Maar dan wel op een manier die ze zelf beheersen en niet middels een (af)gedwongen sterilisatie. Veel vrouwen organiseren zich hiertoe en werken aan emancipatie en de feminisering van de samenleving.

3. Gezondheid

De gezondheid van mens en dier hangen nauw samen met de manier waarop ze leven en de omstandigheden waaronder ze leven. Het eerste deel van dit hoofdstuk heeft betrekking op de gezondheid van mensen. Daarna willen we het nog even hebben over de gezondheid van koeien.

Ziekmakende samenleving en gezondheidszorg

De geschiedenis heeft de mensheid al veel ziekten zien overwinnen doordat ze hun gewoonten en levensomstandigheden veranderden. De pest, bijvoorbeeld, is vrijwel uitgebannen doordat mensen meer hygiënisch zijn gaan leven. Ook beter voedsel heeft haar invloed gehad op de gezondheid. De meer moderne ziekten worden ook voor een behoorlijk deel veroorzaakt door de omstandigheden waaronder wij leven en werken. Natuurlijk speelt ieders individuele aanleg om ziek te worden hierin een rol. Voorbeelden van ziekten die duidelijk samenhangen met onze lifestyle zijn kanker, maagkwalen, hartinfarcten en handicaps veroorzaakt door het verkeer.

De huidige gezondheidszorg echter zoekt de oorzaken van ziekten vrijwel altijd binnen in de mensen. De meest hoogstaande technische snufjes moeten er voor zorgen dat we weer beter worden. De maatschappelijke omstandigheden worden als vaststaand gegeven geaccepteerd. Het individu wordt volgestopt met chemische middeltjes. Er wordt door wijze artsen in mensen geknipt en gesneden. En wie weet worden mensen straks veranderd in hun kleinste deeltjes, hun cellen en genen, om te kunnen blijven meedraaien in onze samenleving.

Ziekmakers worden soms zelfs gebruikt om bepaalde ziektes te bestrijden. Neem nu kanker. Deze ziekte hangt nauw samen met onder andere het eten van allerlei chemische troep, luchtvervuiling en radio-activiteit. Merkwaardig dat dan vervolgens de geneeswijze weer chemotherapie of bestraling behelst. Deze geneeswijzen veroorzaken op hun beurt vaak weer nieuwe ziekten. Een onderzoek dat in de VS werd gehouden wees uit dat daar al 1 op de 5 patiënten in het ziekenhuis een ziekte oploopt. Deze misstanden kunnen slechts voortwoekeren zolang de mensen ze accepteren en blijven geloven in de mooie praatjes van dokters en wetenschappers. De mensen hebben hun gezondheid uit handen gegeven. Het is geen toeval dat de medische wereld slechts aan gevolgbestrijding doet. Dat de oorzaken onaangeroerd blijven liggen heeft alles te maken met wie de dienst uit maken in de medische wereld. Dat zijn voornamelijk mannelijke wetenschappers die streven naar een steeds verdere beheersing van de processen in ons lichaam en daartoe hun blik richten op de kleinste deeltjes in ons lichaam: de genen. Deze mannen kan je vinden op de universiteiten en bij een relatief klein aantal multinationale ondernemingen. Deze zogenaamde farmaceutische reuzen maken gigantische winsten met de huidige gezondheidszorg. De wetenschappers hebben voor een groot deel de hand in wat wij als oorzaken van ziekten zien. De media laten de wetenschap ruimschoots aan het woord. Ook de oplossingen worden door hen in een adem nog meegedeeld. Dat blijken dan vaak pillen of dure medische apparaten te zijn die, 0 toeval, te koop zijn bij hun geldschieters. En dat zijn bedrijven die er alle belang bij hebben dat de wereld zo blijft doordraaien. Juist deze kolossen komen nu ook met de nieuwe biotechnologie aanzetten.

Naar een gezondere samenleving...

Wat ons betreft zou een gezonde gezondheidszorg zich in de eerste plaats bezig houden met het opsporen van maatschappelijke oorzaken van ziekten. Die moeten volgens ons gezocht worden in de hoek van de overconsumptie, vervuiling, stress en onmacht. Wij stellen ons een gezondheidszorg voor die de kwaliteit van het leven voorop stelt. Een gezondheidszorg die niet afhankelijk is van producten waarin het bedrijfsleven winstmogelijkheden ziet. De meeste ziekten zijn overigens met vrij eenvoudige en goedkope middeltjes te verhelpen. In een gezonde samenleving, dat wel, want tegen welvaartsziekte nummer 1 kanker is geen kruid gewassen. Goedkope middeltjes maken een gezondheidszorg mogelijk voor minder rijke landen, een bijkomend voordeel. Voor het zover is zullen wel eerst heel wat poten onder gevestigde medische (leer)stoelen weg gezaagd moeten worden, en de macht van de grote bedrijven op haar minst beperkt. Tot die tijd is het niet verwonderlijk dat mensen hun hoop blijven stellen op de huidige medische wetenschap. Maar gelukkig zijn er al veel mensen bezig met het ontdekken van nieuwe medische gebieden. Alternatieve geneeswijzen vieren momenteel hoogtij. Natuurlijk moeten we ook op hun ideeën kritisch blijven. Het gaat er immers om dat we onze gezondheid terugnemen in eigen handen.

... of naar een meer winstgevende gezondheidszorg?

Zelfbeschikking over onze gezondheid, dat is wel het allerlaatste wat biotechnologen voor ogen staat. Zij pogen de macht en de winstgevendheid van de medische wereld juist uit te breiden. Neem Centocor. Dit bedrijf ontwikkelde in het Bio-science Park het middel Centoxin. Dat is een middel tegen bloedvergiftiging die wordt veroorzaakt door verkeersongelukken en door chemotherapie bij kanker. De medische wetenschap veroorzaakt met haar chemotherapie ziektes die ze vervolgens middels biotechnologie weer wil genezen. Eenmaal op deze weg lijkt de medische wetenschap aan een oneindige reis begonnen. Iedere stap vereist een of meerdere nieuwe.

Gevolg is wel een steeds grotere beheersing van het leven door de medici. Steeds kostbaardere technieken worden ingezet om de zelf veroorzaakte schade weer te verhelpen. Een groot deel van de mensheid ontbreekt het intussen aan iedere vorm van gezondheidszorg. Grote winnaar is het bedrijfsleven. Centocor gaat in 1993 al 45 miljoen verdienen aan haar lapmiddel Centoxin.

Dieren... van hetzelfde laken een pak

Ook de gezondheid van dieren wordt voor een groot deel bepaald door hun dagelijks bestaan en de omgeving waarin ze leven. We nemen als voorbeeld de koe. Via allerlei methoden is de hoeveelheid melk die een koe 'geeft' de afgelopen 50 jaar verviervoudigd. Een van die methoden is het gebruik van het hormoon BST. Dat hormoon stimuleert de melkproductie. Het werd mede ontwikkeld door professor Herman de Boer. Uiteraard worden koeien van die verhoogde productie niet gezonder. Maagklachten, stress en uierontstekingen behoren tot de verworvenheden van de moderne productie-koe. Zieke koeien kosten de boer veel geld. De uierziekte Mastitis alleen al 600 miljoen gulden per jaar.

De meest voor de hand liggende manier om koeien een uierziekte te besparen is niet zoveel melk van ze te eisen. De oplossing van deze problemen ligt volgens ons in niet meer naar de koe kijken alsof het een melkfabriek is. Koeien zijn levende wezens met hun eigen waarde . Op biologisch-dynamische boerenbedrijven wordt al vanuit deze gedachten met de dieren omgegaan. Je kan er ook voor kiezen helemaal geen dierlijke producten meer te gebruiken. We kunnen tenslotte heel goed leven zonder melk en vlees. Net als bij mensen is ook bij dieren een vrij en zelfbepaald leven voorwaarde voor een goede gezondheid.

Het Leidse bedrijf Genpharming ruikt echter geld, en ziet in de uierziekte een commerciële kans. Dit bedrijf wordt overigens geleid door, jawel, de net genoemde BST-professor De Boer. Door aan ze te sleutelen hoopt Genpharming koeien zo te kunnen verbouwen dat ze die waanzinnige melkproductie aan kunnen zonder aan de uierziekte ten prooi te vallen. Een ziekte die samenhangt met de geperfectioneerde beheersing van dieren wordt nu 'genezen' door nog verdere beheersing. Nu zelfs de beheersing van de erfelijke eigenschappen van de koe. De macht van de mens over de dieren is voor de wetenschap boven iedere discussie verheven.

4. Het milieu

De milieuproblemen komen voort uit onze manier van leven en produceren. Het internationale bedrijfsleven heeft er de hand in wat en hoe er geproduceerd wordt. Hun keuzes worden ingegeven door een verlangen naar winst en groeimogelijkheden. Ook de oplossingen voor de milieu-problemen moeten wat hen betreft bankrekeningen spekken. Anders werken ze simpelweg niet mee. Eventueel zijn ze nog bereid kleine beperkende maatregelen te nemen, de burger moet immers gerustgesteld worden, maar fundamentele wijzigingen zijn van hun kant niet te verwachten. De burger wordt zelfs voorgelogen dat die diepgaande veranderingen niet nodig zijn, het circus kan eeuwig zo doordraaien. Met hun nieuwe technologieën zouden ze zelfs kunnen gaan produceren zonder het milieu aan te tasten. De bomen groeien tot in de hemel.

Steeds meer mensen zien gelukkig in dat het juist die dwangmatige groei is die de problemen veroorzaakt. Ze begrijpen dat die fundamentele veranderingen broodnodig zijn. Technische oplossingen voldoen niet. Het gaat om het besef dat de mens niet naar believen kan sollen met het milieu. De milieubeweging zet zich in om het denken van de menen op dit gebied te veranderen en een milieuvriendelijker productie af te dwingen. Ook individueel doen nogal wat mensen een poging hun verkwistende leven te veranderen. Biotechnologen doen alsof hun neus bloedt. Zij propageren het idee: leef maar rustig door, wij wetenschappers lossen het probleem wel even technisch op. Huiver en griezel mee met volgende voorbeeld:

Biotechnologen en gemanipuleerde gifpiepers

Het gebruik van landbouwgif veroorzaakt veel milieu-problemen. In de loop der jaren is de landbouw zo ingericht dat nog maar een klein aantal gewassen intensief wordt geteeld. De planten zijn erg veel op elkaar gaan lijken door allerlei veredelingstechnieken. Een veld vol vrijwel identieke dicht op elkaar ingezaaide gewassen is een speelbal voor ziekten. Wordt er bijvoorbeeld een aardappelplant door schimmels aangetast dan volgt de rest vrij snel ook. Grote epidemieën zijn het gevolg. Om dit soort rampen voor te zijn doen de boeren een beroep op de grote gifproducerende bedrijven.

Er zijn nogal wat alternatieven voorhanden voor dit soort roofbouw. De biologische landbouw is er daar een van. Biologische boeren werken zonder gif. Ze planten gewassen verder uiteen. Ook geven zij veel aandacht aan het telen van diverse variëteiten van eenzelfde gewas. En dat zijn nog maar twee van de vele nieuwe methoden die op dit gebied (her-)ontdekt zijn. De ontwikkeling daarvan is samengegaan met de opkomst van een nieuwe visie op landbouw en op de natuur.

Biotechnologen hebben echter hun zinnen gezet op hoogtechnologische oplossingen. Het in Leiden gevestigde bedrijf Mogen probeert bijvoorbeeld aardappelen zo te veranderen dat ze niet meer vatbaar zijn voor bepaalde ziekten. Ze zeggen dat de planten dan even dicht op elkaar kunnen staan zonder dat dan gif nodig is. Het tegendeel is echter waar. De manipulaties van Mogen zorgen er voor dat de in de natuur voorkomende verschillen tussen de planten weg vallen doordat ze een standaard-aangepaste aardappel promoten. De ene ziekte kan dan uitgebannen zijn, elke andere ziekte zal des te genadelozer toe kunnen slaan, en daarvoor kennen de wetenschappers maar een oplossing: nog meer gif sproeien. Dezelfde technieken waarmee Mogen tracht aardappelen te veranderen worden door andere bedrijven benut om gewassen to maken die tegen gif kunnen. Dat betekent dat er over deze planten lustig met gif gesproeid kan worden zonder dat de consumptiewaarde ervan vermindert. Negentig procent van al het onderzoek op dit gebied is hierop gericht. Ook Mogen zelf doet onderzoek in deze richting.

Dit kostbare onderzoek wordt betaald door een paar enorm grote bedrijven die vrijwel de hele voedselproductie in handen hebben. Die bedrijven leveren de boeren nu al een kant-en -klaar-pakket zaaizaad, kunstmest en gif. Daar zit erg veel geld in, en dat willen deze grote jongens zo houden. Biotechnologie kan hen daarbij helpen. De zorgen van veel mensen over het gif in de grond en in hun drinkwater worden door de voedselgiganten met simpele leugens over de milieuvriendelijkheld van hun technologie van van de hand gewezen.

5. Verzet tegen biotechnologie

We hebben tot nu toe in dit artikel drie verschillende gebieden behandeld, waarop de nieuwe biotechnologie haar intrede gaat doen. Dit zijn uiteraard niet de enige gebieden waarop biotechnologisch onderzoek wordt gedaan, maar we hebben ons beperkt tot voorbeelden uit het Leidse Bio-science Park. Vlak bij ons om de hoek wordt een nieuwe technologie ontwikkeld die direct zal ingrijpen op ieders leven, zonder dat iedereen daar over kan mee beslissen. Tevens wordt er in dat zelfde Bio-science Park geprobeerd deze technologie aan te wenden voor commerciële doeleinden.

Er wordt een technologie ontwikkeld die voortkomt uit de huidige machtsverhoudingen en economische groeidwang. Een technologie die zeker niet zal bijdragen aan een rechtvaardige en leefbare wereld. Uit de voorbeelden die we in dit stuk hebben behandeld blijkt zelfs dat er wordt geprobeerd om de problemen die voortkomen uit onrechtvaardigheid, winstgevend te maken. We vinden dan ook dat we dit geen doorgang mogen laten vinden. Dat strijd voor een beter milieu, voor een wereld zonder hongersnood, voor feminisering van de samenleving, samen moet gaan met verzet tegen deze nieuwe technologie en verzet tegen de machtsverhoudingen waar deze technologie uit voortkomt.

En die strijd vind ook plaats in Nederland, zij het op heel kleine schaal. Aan de ene kant zien we heel concreet toegepast verzet vanuit radicaal linkse hoek zoals bijvoorbeeld het omspitten van aardappelveldjes door groepen als de Razende Rooiers. Aan de andere kant is er verzet vanuit meer ethische hoek, waarbij mensen voornamelijk strijd leveren tegen het recht dat biotechnologen menen zich te mogen aanmeten om god te spelen, om te sollen net de schepping.

Naast dit verzet tegen biotechnologie is er in de samenleving een heel grote groep mensen bezig alternatieven uit te werken voor de huidige opbouw van de maatschappij en haar productiewijzen. In het artikel hebben er daar nogal wat van genoemd. Deze alternatieven zijn in feite de natuurlijke vijanden van de biotechnologie, alleen zien de mensen die er mee bezig zijn dat niet altijd zo. Veel mensen weten überhaupt niets van biotechnologie. Wij vinden het van het grootste belang om de mensen die met alternatieven bezig zijn aan te spreken op hun verantwoordelijkheid ten opzichte van biotechnologie. We willen dan ook alle mensen die bezig zijn met het milieu, de vrouwenstrijd, alternatieve gezondheidszorg, dierenstrijd en de Derde Wereld vragen hun krachten te bundelen net die mensen die zich al verzetten om samen deze nieuwe technologie uit onze samenleving te weren en er alternatieven voor in de plaats te stellen. De komende maanden zullen we dan ook met dit artikel aankloppen bij een aantal groepen net de vraag wat ze van dit verhaal vinden en hoe ze zich tegen biotechnologie willen verzetten.

Terug