De Peueraar 30, februari 1993

Auteur: Ellen de Waard

Seksueel geweld en het rijk der fabelen

Ik wil graag reageren op Petra's verhaal (Peueraar 29) waarin zij vertelt nare ervaringen te hebben met mannen uit de radikaal-linkse 'sien'. Ik ken Petra en wist dat zij die brief naar De Peueraar ging sturen. Ik had dan ook via haar, maar ook via anderen, al gehoord hoe bepaalde mensen hierop reageerden. Deze reacties zijn verwerkt in mijn brief.

Alleen al het feit dat De Peueraar Petra's verhaal met X.'s naam ging plaatsen wekte veel beroering. De persoon in kwestie werd van de brief op de hoogte gesteld door bezorgde vrienden waarop hijzelf nogal paniekerig reageerde. Wellicht begrijpelijk, maar het had voorkomen kunnen worden als hij in een eerder stadium met Petra de confrontatie had aangedurfd. Nu bleef Petra met een rotgevoel zitten en voelde zij zich in haar eigen omgeving bedreigd door zijn plotselinge aanwezigheid in De Invalshoek. Ik wil hier niet verder op X. ingaan, ik ken hem alleen maar van gezicht.

Wel wil ik ingaan op de reacties die Petra's verhaal losmaakte. Reacties die je bij het naar buiten brengen van soortgelijke verhalen meestal ziet. Ik doe dit omdat het van belang is om kritisch naar onszelf te kijken, hoe we omgaan met dergelijke verhalen. Het laat duidelijk zien dat ook velen van ons in de knoei raken met onze theoretische opvattingen over seksueel geweld en ongelijke machtsverhoudingen enerzijds, en onze reactie in de praktijk anderzijds. Zo wil ik de discussie breder maken en niet alleen kijken naar wat er tussen Petra en X. is gebeurd. Want dat is slechts 1 voorbeeld, terwijl de patronen waarbinnen seksueel geweld ontstaan en in stand gehouden worden altijd hetzelfde verlopen.

Een van de meest voorkomende reacties is dat het verhaal van de vrouw niet wordt geloofd. Vrienden en kennissen kiezen meteen partij voor degene die ze het beste kennen. Ik kan me voorstellen dat je geshockeerd bent als je hoort dat een vriend van jou beschuldigd wordt van seksueel geweld. Maar er moet toch tenminste twijfel bij jezelf ontstaan! Hoe komt het dat een vriend van jou in een dergelijk verband wordt genoemd? Het is menselijk om verward te raken. Je kent je vriend immers met zijn goede en slechte kanten. Maar hetzelfde geldt voor die vrouw. Er lijkt me in eerste instantie geen reden te zijn om die vrouw ervan te verdenken dat ze het verhaal verzint! Waarom zou ze? Ze steekt haar nek uit, is de zielenpoot. Of je moet natuurlijk denken dat zij erg kwaadwillend is en op een of andere manier wraak wil nemen voor iets anders. Nou, dat lijkt me een belachelijk uitgangspunt in zo'n situatie.

De vrouwenbeweging heeft aangetoond dat vrouwen seksueel geweld niet verzinnen. Door de dubbele moraal (hij heeft veel ervaring, zij is een slet), de verkramptheid rond seksualiteit en het taboe op het openbaar maken van seksueel geweld worden structurele machtsverschillen tussen mannen en vrouwen verhuld en al eeuwenlang naar het rijk der fabeIen verwezen! Door het verhaal van Petra niet te geloven (en van andere vrouwen) maak je van haar de dader en van hem het slachtoffer!

Wat natuurlijk ook vaak voorkomt is dat de ervaringen van de vrouw belachelijk gemaakt of getrivialiseerd worden. Opmerkingen als "was dat alles, zo erg is dat toch niet" en "daar zit je toch niet mee" gaan volledig voorbij aan de onmacht en vernedering die je kan ervaren in een situatie waarin er over je grenzen heen gegaan wordt. Het verliezen van grip op de situatie (want jij doet er blijkbaar niet toe!), het volledig negeren van jouw integriteit kan diepe wonden achterlaten. Het is de ervaring die telt. Je kunt seksueel geweld niet langs een meetlat leggen en zeggen "dit is erger dan dat".

Ik ga ervan uit dat mensen die een (radicaal-)linkse politieke visie hebben, weten hoe de machtsverhoudingen, ook tussen vrouwen en mannen, in elkaar zitten. Tenslotte wordt het feminisme in onze kringen zo innig omarmd. Als je dus geconfronteerd wordt met een dergelijk verhaal, denk daar dan eerst aan voordat je vervalt in stereotiepe reacties! Belijd het feminisme en anti-seksisme niet alleen met je mond.

Je bereikt er niets mee door een muur van bescherming rond je vriend te bouwen. Daar is de vrouw niet mee geholpen, maar zeker ook de man in kwestie niet. Als je hem zo na staat, help hem dan. Geef hem de ruimte om kritisch naar zichzelf te kijken. Natuurlijk zal hij z'n seksistische en gewelddadige gedrag niet van de ene op de andere dag kunnen veranderen. Ik denk dat het goed is als hij met zijn eigen vrienden hierover praat en nadenkt. Net zoals de vrouw dat met haar omgeving zal doen. Ik heb er echter geen enkele moeite mee als de naam van zo'n man in de publiciteit komt. Door niet open te staan voor een gesprek of zelfkritiek heeft hij dat toch echt over zichzelf afgeroepen.

Door bovengenoemde reacties bedenken vrouwen zich wel tienmaal voor ze naar buiten treden met hun verhaal: of ze worden zelf beschuldigd, of ze stellen zich aan. Door dit soort mechanismen blijven de werkelijke machtsverhoudingen dus in stand. Het feit dat 'wij' als (radicaal-)linkse mensen pretenderen op een betere manier met elkaar en de rest van de wereld om te gaan, maakt dat de verwachtingen ook hoger zijn en de teleurstelling des te groter als we toch niet veel anders blijken te handelen en reageren dan de rest van de maatschappij. Die hoge verwachtingen maken het wellicht zelfs moeilijker om de realiteit binnen onze kringen onder ogen te zien. Maar juist daarom moeten we dit soort kwesties open en onbevooroordeeld benaderen. Misschien wordt het dan nog wel eens wat met de vrouwen- en mannenstrijd binnen radicaal-links.

Terug