De Peueraar 31, maart 1993
Auteur: Ellen de Waard
De tweede feministische golf heeft ook in Leiden hoogtijdagen gekend. Een grote groep vrouwen organiseerde met een groot enthousiasme talloze bijeenkomsten, demonstraties en ludieke acties. In de loop der jaren zijn er een aantal doelen bereikt en verlieten de meeste vrouwen het actieleven. De vrouwenbeweging van nu richt zich met name op beleidsaangelegenheden. Het collectieve karakter van de vrouwenbeweging heeft plaats gemaakt voor een meer individuele aanpak. In Leiden is zo'n anderhalf jaar geleden, naast het al bestaande vrouwenwerk in het Volkshuis, het emancipatorisch vrouwenproject opgestart. Het. doel van dit project was het inventariseren van witte vlekken in het vrouwenwerkveld en op basis daarvan het organiseren van tweede staps-activiteiten voor vrouwen. In het kader van dit project is ook het vrouwentref punt Eva opgezet. We vroegen Hilde Jansen, coördinatrice van het Volkshuis, naar haar ervaringen binnen de Leidse vrouwenbeweging. Marleen Lipperts, stafmedewerkster vrouwenwerk van het Volkshuis, vertelde ons over de achtergrond en werkwijze van Eva en de positie van het vrouwenwerk in Leiden.
Kun je iets over de geschiedenis van de vrouwenbeweging in Leiden vertellen?
Hilde: "Ik pretendeer niet alles van de verschillende groepen te weten, maar ik was zelf wel actief zo'n 15 a 16 jaar geleden. Mijn betrokkenheid bij de vrouwenbeweging is begonnen bij de VOS-cursus (Vrouwen Oriënteren zich op de Samenleving). De VOS-werkgroep was een hele actieve groep. Die zat in het Volkshuis, waar ik toen ook al werkte. De vrouwen die aan de VOS-cursussen meededen kwamen bij wijze van spreken rechtstreeks achter het aanrecht vandaan, die vlogen thuis tegen de muur op! Er werden in die tijd veel bijeenkomsten georganiseerd, bijvoorbeeld door de Nederlandse Vrouwenbond die bij de Communistische Partij hoorde. In het LVC waren vaak acties. En 8 maart werd vroeger gevierd in een zaal bij een zwembad in de Haarlemmerstraat. Op een gegeven moment had je natuurlijk ook nog het vrouwenhuis aan de Nieuwe Rijn.
Al deze groepen kregen in de loop der tijd een vast vorm en een vaste kern. Ook rond buurthuis 't Spoortje was een actieve vrouwengroep. Als er acties werden georganiseerd belden we elkaar gewoon op. We hadden een grote lijst met namen. Zo hebben we actie gevoerd in de Hema en V&D en folders uitgedeeld. De vrouwen daar kregen hele lage lonen en de arbeidsomstandigheden waren niet goed. Dat leverde een minimumloon voor part-timers op. Die vrouwen waren overigens niet zelf bij de actie betrokken geweest.
Ook hebben we bij vliegbasis Valkenburg geprotesteerd en een vrouwenvredeskamp gehad. En natuurlijk gingen we naar de grote vredesdemonstratie. Daar waren we met een hele grote groep. Op het stadhuisplein hebben we ook wel geprotesteerd. En met z'n allen naar Den Haag toen de abortuswet in de Tweede Kamer werd behandeld. In Utrecht hadden we een grote demonstratie tegen porno. Een van die demonstraties is toen helemaal uit elkaar geslagen, ik weet niet meer welke dat was.
Op de landelijke vrouwenstakingsdag hebben we op de Hooigracht het verkeer geblokkeerd. Dat wekte enorme agressie op! Het was een hele leuke tijd, iedereen was heel actief. Nu is 8 maart wat tam, toen was er veel actie en gingen we de straat op. Demonstreren, met bakfietsen de stad door. In Leiden deden altijd zo'n 100 a 150 vrouwen mee. Dat is een grote groep voor een stad als Leiden. Als je kijkt wat de vrouwenstrijd heeft opgeleverd, dan is dat heel wat: onderwijs (moeder-mavo's), meer kinderopvang, recht op abortus, recht op werk, vrouwen in leidinggevende posities en in de politiek. Het gaat allemaal mondjesmaat, maar toch. In Leiden hebben we een voorkeursbeleid voor vrouwen op gemeentelijk niveau. Veel vrouwen zitten op directieposities bij het stadhuis en op scholen. Dat is zeker niet in alle steden zo. Dit hebben we grotendeels te danken aan Henriëtte van Dongen, oud-wethoudster van Leiden."
Marleen: "Alles is nog niet 100 procent geregeld. Er is te weinig kinderopvang en er is geen scholings- en loopbaanplanningaanbod voor vrouwen. Het is een proces, het gaat soms allemaal maar mondjesmaat. Na het opdoeken van het Vrouwenhuis, eind jaren 80, begon men met de zogenaamde tweede staps-activiteiten voor vrouwen. Er was niets na de VOS en het studiehuis waar het gaat om basiseducatie. De tweede staps- activiteiten zijn minder laagdrempelig en voor vrouwen die al actief zijn en verder willen en bijvoorbeeld een opleiding volgen. Het emancipatorisch vrouwenproject is gestart met een klein onderzoek: bij verschillende organisaties informeren aan welke cursussen en activiteiten met name behoefte was. Dit heeft een aantal nu in het Volkshuis draaiende cursussen opgeleverd, vrouwen en besturen, omgaan met apparatuur, omgaan met spanning, assertiviteit."
Kun je iets vertellen over vrouwentrefpunt Eva?
"Na de opheffing van het vrouwenhuis was er in Leiden geen ontmoetingsplek meer voor vrouwen. Daarom hebben we het vrouwentreftpunt Eva gestart. We informeren over actuele onderwerpen, we nodigen daarom spreeksters uit. Daarnaast is Eva er voor de gezelligheid en voor contacten met andere vrouwen. Op deze manier kunnen vrouwen bijvoorbeeld netwerken oprichten. De vrouwen die hier komen zijn van alle leeftijden. Qua thema's zijn we op een brede groep vrouwen gericht. Zo hebben we avonden gehad over relaties, overspannenheid, het Internationaal Vrouwenarchief, vrouwenbesnijdenis, gezondheid en seksuele intimidatie op het werk.
Zelf vond ik met name de avond over vrouwenbesnijdenis een groot succes. We hadden de 2 onderzoekers uitgenodigd die het zeer bekritiseerde advies aan de regering hadden uitgebracht. Tijdens de lezing bleek dat genoemd advies in de media helemaal uit z'n verband gerukt was. Ongeacht of ik nu voor of tegen het advies ben, tijdens de lezing werden de achtergrond van dit advies belicht. Dit was zeer verhelderend. Als een lezing erg boeiend is, is de discussie ook geanimeerd. Het is niet de bedoeling om alleen te luisteren en dan snel weg te gaan. Dit gebeurt ook niet in de praktijk. We proberen zoveel mogelijk afwisseling te geven, lezingen en theater. Inspringtheater heeft natuurlijk wel een hogere drempel. De thema's zijn wel moeilijk te plannen: veel spreeksters hebben een drukke agenda en moet je al maanden van te voren boeken. Aan de andere kant willen we wel graag actuele thema's aansnijden.
Er is een min of meer vaste club vrouwen die geregeld komt. Verder is het wisselend, ook qua leeftijd. Maar de meesten zullen zo'n 35 jaar zijn. En alhoewel we een gemend aanbod hebben, zie je hier toch nauwelijks vrouwen van rond de 20 jaar. Wel gaan jonge vrouwen hier in het Volkshuis veel naar Wendo-zelfverdediging. Ook zie je bij Eva weinig buitenlandse vrouwen. Op de andere cursussen in het Volkshuis kom je ze wel weer tegen. Buitenlandse vrouwen zijn geen specifieke doelgroep voor het Volkshuis. We zijn wel bezig om iets op te zetten voor vluchtelingenvrouwen."
Wat is de positie van Eva ten opzichte van het andere vrouwenwerk in Leiden?
"Eva is een onderdeel van het vrouwenproject van het Leidse Volkshuis. Het streven is om, waar mogelijk, samen te werken met andere (vrouwen-)organisaties, denk hierbij ook aan het 8 maart-comité. We werken met elkaar samen door elkaar op de hoogte te houden en onze projecten op elkaar af te stemmen. Op deze manier proberen we ook overlappingen in het werk te voorkomen."
Wat mis je in Leiden qua vrouwenwerk?
"Er wordt bezuinigd op vrouwenwerk, het krijgt minder prioriteit. Dat betekent dat we weer afhankelijk worden van vrijwilligerswerk terwijl steeds minder vrouwen dit willen. Ook voor mezelf biedt vrijwilligerswerk me niet zoveel meer. In het begin deed ik het ook voor m'n eigen ontwikkeling, nu is dat wat weggevallen. Ik doe nog wel vrijwilligerswerk in een bestuur en op school. Er moet meer geld vrijkomen voor vrouwenwerk. Het is heel jammer dat er uren afvallen. Veel vrouwen hebben een part-time baan en geen tijd meer voor vrijwilligerswerk. Ik vind dat er nog steeds specifieke aandacht voor vrouwenactiviteiten en vrouwenproblematiek moet zijn."
Hoe zie je de huidige stand van zaken binnen de vrouwenbeweging?
"Vroeger was het heel erg actiegericht en kon je snel vrouwen mobiliseren. Daardoor zijn ook een aantal dingen bereikt. Jonge vrouwen lijken minder feministisch omdat al veel geregeld is. Ze kunnen werken, er is kinderopvang, er zijn opleidingsmogelijkheden. Van buiten af lijkt het of de vrouwen van de tweede golf het voor elkaar hebben. Maar werk, kinderen en vrijwilligerswerk is toch moeilijk met elkaar te combineren. Ook wordt het niet echt geaccepteerd als je wilt werken en jonge kinderen hebt. Kijk maar eens naar die discussies in de Volkskrant. Zelf word ik ook telkens aangesproken op het feit dat ik jonge kinderen heb en werk. Het komt telkens weer opnieuw ter sprake en frustreert vrouwen."
Maar moeten dan betaalde arbeid en zorgtaken niet beter verdeeld worden?
"Je kunt mensen niet dwingen om part-time te gaan werken. Ik zou zelf wel willen dat mensen minder gingen werken, dat is gezonder, er is meer zorg voor kinderen en het is eerlijker tegenover werklozen die willen werken. Ik denk wel dat een aantal beroepen niet part-time kunnen, zoals mensen die in de gezondheidszorg werken. Ze hebben bereikbaarheidsdiensten. Part-time werken betekent ook grote financiële offers brengen. Bij herverdeling wordt kinderopvang trouwens niet overbodig. Denk bijvoorbeeld aan alleenstaand ouderschap. Ook vind ik het goed voor de sociale ontwikkeling van kinderen. Ze leren delen en in een groep functioneren. Natuurlijk is het zo dat als er arbeidersschaarste is, de kinderopvang zo geregeld is! Maar herverdeling van betaalde arbeid en zorgtaken blijft een groot thema voor de vrouwenbeweging."
Wat vind je van het gemeentelijk beleid ten aanzien van het vrouwenwerk?
"Ik vind het van belang dat de positie van het vrouwenwerk gehandhaafd blijft. Er wordt gekort op het vrouwen- en migrantenwerk. Het duurt jaren om dergelijk werk op te bouwen, dat is een proces. De projecten beginnen pas vruchten te dragen. Zo bouw je niks op: het draait nog niet eens voor de volle 100 procent en nu worden de vleugels al afgeknipt. Dat kun je toch niet zomaar afkappen, dat is ook zonde van het geld! Ik kan niet zeggen waar er dan wel op bezuinigd zou kunnen worden."