De Peueraar 37, september 1993

Auteur: Ellen de Waard en Eric Krebbers

We hielden een interview met Jos van de natuurvoedingswinkel Brandnetel (ex-De Vlier). Jan, de andere medewerker, was thuis: z'n eerste vrije middag sinds de opening in juli! Jos spreekt op persoonlijke titel. Wel is het zo dat dingen die betrekking hebben op de winkel alleen gebeuren als beide er achter staan. Ieder heeft een veto. In de toekomst willen ze wel een derde persoon bij de zaak hebben om de lusten en lasten te delen.

De concurrentieslag

Jos heeft gestudeerd. Na het behalen van z'n bul was hij werkloos, ontdekte het vegetarisme en de natuurvoeding. Hij ging werken in De Vlier en zette zich in voor Milieutelefoon. Ook werkte hij korte tijd bij een voedselcoöperatie in Leiden. "Toen ik op reis ging vertelde Willem (vorige eigenaar van de Vlier) mij dat de winkel wel eens gesloten kon zijn als ik terugkwam. Hetgeen ook het geval was. De winkel had een hele hoge omzet, maar ook hele hoge kosten. Er werd nooit zo'n probleem van gemaakt als de betalingen wat op zich lieten wachten. Er kwam echter een nieuwe natuurvoedingswinkel in de stad en die stuntte meteen met bepaalde producten; er waren veel aanbiedingen. De omzet van De Vlier liep terug. Eén van de grootste leveranciers kreeg financiële belangen in die nieuwe winkel en het was niet langer mogelijk om betalingen uit te stellen. Er werd opeens beslag gelegd op de winkel. Weg geconcurreerd dus".

Jos en Jan besloten contact op te nemen met leverancier en wilden de voorraad en inventaris opkopen. Er werd afstandelijk gereageerd maar de opbrengst was natuurlijk belangrijk. Die grote leverancier heeft een sleutelpositie in de wereld van natuurvoeding en grotere winkels en weigert te leveren aan Brandnetel. Alle leveranciers hebben te horen gekregen dat als aan Brandnetel leveren ze hun producten niet meer aan de gehele winkelketen van die grote leverancier kunnen leveren! Dit is de reden waarom Brandnetel een aantal producten niet in haar assortiment heeft kunnen opnemen. Onder andere de Nieuwe Band, Fertilia en Bakker Verbeek hebben zich niks aangetrokken van de dreigementen. De reden die deze grote winkelketen en de grote leverancier geven voor deze boycot-actie is dat Brandnetel een al verzadigde markt in Leiden zou betreden. Dit is een omdraaiing van de feiten: hun eigen winkel was de vierde en laatste die in Leiden kwam en De Vlier heeft weg geconcurreerd.

Met De Heliant wordt hier en daar wel samengewerkt en De Zaailing heeft leuke belangstelling getoond bij de heropening. De verschillende winkels trekken verschillende soorten mensen aan en dat vindt Jos wel goed. De wat meer supermarkt-achtige winkels trekken bijvoorbeeld mensen van Albert Heijn weg en maken natuurvoeding toegankelijker voor meer mensen.

Van werkloosheid naar zelfstandigheid

De financiering van de winkel hebben ze rond gekregen door renteloos geld van vrienden en familie te lenen. Zo blijven ze uit de wurggreep van de banken en dat is natuurlijk fantastisch. "Het is een moeilijke start voor ons. Vreselijk veel vrienden en bekenden hebben ons met de verbouwing geholpen. Ik weet nog niet wat voor inkomen ik nu heb, maar ik hoef geen vette BMW. Ons eten en drinken halen we uit de winkel. Het is zwaar werk en we moeten f 2800 huur per maand opbrengen, maar we redden het wel. Er is wel een groot verschil tussen in een uitkering zitten en een kleine zelfstandige te zijn. Ik werk 7 dagen in de week. Het komt nogal eens voor dat ik helemaal verrot thuis kom en zonder te eten gelijk in slaap val. In de toekomst hopen we, zoals vandaag, vaker allebei slechts een gedeelte van de dag te werken. Dat is een stuk relaxter".

Het assortiment: een kwestie van ideologie

Er wordt geen vlees en vis verkocht in Brandnetel. "Bio-dynamische biefstuk, dat vind ik raar klinken. Als het slecht is voor de concurrentie, jammer dan. Ik zou deze zaak niet willen runnen als er stukjes lijk in de vitrine lagen. Daar waren we het snel over eens". Brandnetel probeert op deze manier het vegetarisme te stimuleren. Mensen in de winkel vragen er wel naar en op zo'n manier ontstaat er discussie.

Daarnaast worden er in verband met de belasting van het milieu zo weinig mogelijk producten uit verre landen gehaald. Als er geklaagd wordt over de afwezigheid van bananen of kiwi's dan worden mensen door middel van discussie ook aan het nadenken gezet.

Het feit dat mensen korting krijgen als ze met hun eigen broodzak komen is ook om mensen te stimuleren zo min mogelijk spullen weg te gooien die nog te gebruiken zijn. Zo is zelfs de helft van de vloer in de winkel van afvalmateriaal. Op alle mogelijke manieren wordt er geprobeerd een milieuvriendelijke winkel te runnen. Dat uit zich ook in het feit dat er geprobeerd wordt zoveel mogelijk producten te betrekken uit de regio. Dat ligt uiteraard gevoelig bij de groothandel, want zij wil graag zelf de producten leveren en daaraan verdienen. Als er uit de regio voedsel gehaald of gebracht wordt dan staan de leveranciers buiten spel. Verder worden er zelfgemaakte pizza's en baksels van vrienden verkocht. "Daarmee blijft het een beetje 'onder ons".

Waarom een eigen winkel?

Zowel Jan als Jos waren het zat om een uitkering te krijgen. Daarnaast wilden ze niet ergens werken waar ze dingen moeten doen waar ze niet achter kunnen staan. Ze geloven in natuurvoeding en respect voor de aarde. Jos acht het van groot belang om niet meer van de aarde te nemen dan je er aan geeft en van nodig hebt.

Helaas zijn niet alle vegetarische producten vanzelfsprekend biologisch. En als klanten veel om een bepaald product vragen wordt het wél ingekocht. In die zin moet je wel commercieel zijn.

Naast het eigen baas willen zijn speelt idealisme dus een evengrote rol. Het zou mooi zijn als de winkel van iedereen zou kunnen zijn, maar dat is in de praktijk niet haalbaar zegt Jos. Wel wil hij nog een derde persoon bij de winkel hebben, zodat de lasten over meer personen gedeeld kunnen worden. Een workaholic is hij niet, daarvoor is hij te graag thuis. Voor het geld doet Jos het niet. Als hij evenveel als een uitkering overhoudt is dat voldoende.

Voedselcoöperaties

Uit het blad Kritisch Konsumeren bleek dat veel natuurvoedingswinkels concurrentie vrezen van voedselcoöperaties. Jos zit hier niet zo mee. Zowel hij als Jan hebben in een voedselcoöperatie gewerkt. Op deze manier komen zo veel mogelijk mensen aan natuurvoeding. Een probleem van voedselcoöperaties is wel dat ze vrij intern gericht zijn en dus weinig mensen bereiken. Ze kunnen echter lagere prijzen vragen omdat ze geen belasting en huur hoeven te betalen, en er vaak ook geen inkomen aan hoeven over te houden.

"Er zijn veel overeenkomsten tussen ons en de voedselcoöperaties: we doen het voor onszelf, voor de aarde, voor het vegetarisme en omdat de producten gewoon erg lekker zijn. Gelukkig maken voedselcoöperaties natuurvoeding voor een hoop mensen meer betaalbaar".

Een prikkelende naam

De naam 'Brandnetel' is niet zomaar uit de lucht komen vallen. "Eigenlijk stonden we bij de Kamer van Koophandel al ingeschreven onder de naam "Zoethout", maar op een ochtend werd ik wakker en vond ik het te soft, te lief. De brandnetel is gezond en prikt toch. Dat leek beter. Bovendien is het bewustzijn bij mij ooit allemaal begonnen met het drinken van een kopje brandnetelthee en het eten van een bio-appel, dat vond ik heerlijk".

Nawoord

We zijn erg blij dat Brandnetel haar deuren geopend heeft, al is kritisch consumeren niet voldoende om de milieuvernietiging tegen te gaan. De winkel is volgens ons wel het levende bewijs dat je (min of meer) op eigen voorwaarden kunt werken aan de dingen waarin je gelooft. De onafhankelijke en moedige koers die Jos en Jan varen, tegen de wil van grote leveranciers in, zal hopelijk andere mensen inspireren om ook wegen in te slaan die leiden tot een meer zelfbepaald leven.

Terug