De Peueraar 52, december 1994
Auteur: Eric Krebbers
Op 9 december speelt de Internationale Nieuwe Scene (INS) in de Leidse Schouwburg het stuk "Mistero Buffo". Het theater van de INS staat bekend als bijzonder geëngageerd. Speelster Uitterlinde vertelt over de ideeën achter de succesvolle Belgische theatergroep.
"Voor ons was het werk in het burgerlijk theater op een bepaald moment niet meer zinvol. Het burgerlijk theater, dat was de Koninklijke Nederlandse Schouwburg in Antwerpen. Ik heb daar 14 jaar gewerkt. Voor ons werd in de jaren zeventig zinvol: een theater dat uitdrukking gaf aan het ongenoegen dat in de harten en geesten van heel veel mensen aanwezig was. Niet op een saaie vormingsmanier, maar op een heel emotionele manier."
De INS baseert haar theater op de speelwijze van de middeleeuwse jongleur die de "machthebbers een neus zette." Jongleurs waren de tegengestelden van de hof-narren. Ze stonden bloot aan een enorme repressie. Ze zijn zowat uit de geschiedenis weggeschreven. De INS heeft kennisgemaakt met de jongleurs door de Italiaan Dario Fo. Mistero Buffo is samengesteld uit zijn teksten.
Uitterlinden: "Een fundamenteel kenmerk van de jongleur is dat hij meestal komisch werkt. In een zestiende eeuwse kroniek vonden we een vermelding van een jongleursfestival in het Franse Douai. In bijna gans Europa werden van die festivals gehouden. Duizenden jongleurs speelden gedurende een week op alle hoeken van de straten. Na een week werd de 'chef van de jongleurs', de beste jongleur gekozen en dan gingen ze in processie naar de kerk. Daar stond de bisschop te wachten, met zijn mijter en zijn staf. Hij gaf zijn mijter aan de chef van de jongleurs en ook zijn staf. Alle jongleurs trokken de kerk binnen, waar de chef een preek ging houden. En in Douai is het gebeurd, dat door de preek van die jongleur, de bisschop gedurende zes maanden geen preek meer kon doen. Zodra hij plaatsnam op de preekstoel en zei: "beminde zusters en broeders", begonnen de mensen te lachen. Iedere keer dachten ze aan die jongleur. En dat was formidabel. Het is door zijn macht uit te lachen, dat we de moed zullen vinden om de heer, deze feodale heer, de machthebber, kapot te maken en te verpletteren.
En ik denk dat dat zo is, want wij hebben zo'n ervaring eens meegemaakt. Binnen de groep was iemand die ontzettend goed Van den Boeynants kon nadoen (Van den Boeynants was een wel heel erg rechts en corrupt Belgisch politicus die onder andere wordt verdacht van de beraming van een staatsgreep, E.K.) We hadden een stuk gemaakt over de onweerstaanbare opkomst van een zekere v.d.B. En op een gegeven moment waren wij in een interventieprogramma, zoals we dat veel deden: voor bepaalde gelegenheden, stakingen of noem maar op, maakten we speciale programma's. Deze man die Van den Boeynants speelde, was goed over hem gedocumenteerd. Hij had studies gemaakt, alle video's gezien die je maar kon zien. Perfect. Hij lijkt er helemaal niet op, maar zodra hij opkwam zag iedereen dat het Van den Boeynants was. Hij speelde daar voor duizend of vijftienhonderd mensen en zei: "Goed, we laten de microfoon rondgaan, profiteer ervan, ik ben nu hier, jullie mogen vragen stellen." Het was in de periode van de dertig miljard francs voor de nieuwe vliegtuigen, waartegen bij ons nogal een sterke weerstand bestond. Van den Boeynants, op dat moment minister van binnenlandse zaken, wou absoluut die dertig miljard erdoor krijgen. Goed, de televisie was daar ook, toevallig. Het valt niet zo vaak voor dat wanneer wij ergens zijn de televisie er is, maar die waren aan het filmen. Bepaalde mensen van het publiek waren zodanig meegegaan in het vragen stellen aan Van den Boeynants - werden kwaad op hem en zo, door zijn antwoorden - dat er zelfs iemand op de scene geklommen was met een glas bier en het over zijn kop uitgegoten heeft. En de televisie heeft het allemaal gefilmd. Twee dagen later wordt het uitgezonden in een kunstprogramma, laat op de avond. Dan komt het journaal. De journalist komt in beeld en kan zijn lach niet inhouden. Hij wordt er weer uitgedraaid: storing, even geduld. Hij had de slappe lach. Waarom? Hij wist het nieuws dat ging komen. En het eerste nieuws dat kwam was Van den Boeynants in het echt. En op dat moment was het onmogelijk om au serieux te nemen wat Van den Boeynants daar aan het vertellen was, na de andere gezien te hebben met dezelfde woorden, dezelfde teksten, dezelfde dingen."
Zoals gezegd, de INS is tot dit soort theater geïnspireerd door Dario Fo. Fo deed hetzelfde in Italië rond het proces tegen de anarchist Feltrinelli. "Dat was een heel belangrijke zaak die veel aandacht trok. Deze man zat onschuldig in de gevangenis. Dario is met de advocaten het proces gaan bestuderen en een week voordat het plaatshad, is hij het proces gaan spelen. Improviseren, in feite. Hij speelde de rechter. Het was een magnifieke voorstelling: er waren zo'n drieduizend mensen. Dario kwam op als rechter gekleed, begon de processtukken voor te lezen en iedereen barstte in lachen uit. En toen heeft Dario gezegd: "Goed, we zitten hier nu met drieduizend, binnen een week is het echte proces, ik stel voor dat we er allen naar toe gaan." En dat gebeurde. De mensen stonden tot buiten; heel veel volk. De rechter kwam op en iedereen moest denken aan Dario, kon niet anders en begon te lachen. Toen hebben ze het proces moeten verplaatsen naar een andere stad."
"Telkens als je nu nog naar Italië gaat en je ziet Fo spelen, is het ergens in een oude bioscoop, waar de mensen uitpuilen langs alle kanten." Ook de INS is erg succesvol. Met "Mistero Buffo" zijn ze heel België en Nederland doorgereisd. Ze spelen zonder belichting, zonder grime, zonder enige vermomming. "Gewoon spelen en zingen voor de mensen over wie het ging."
Komt dat zien...
Bron: "De Internationale Nieuwe Scene, de geschiedenis van een groep politieke theatermakers", Konfrontatie 34/35.