De Fabel van de illegaal 42, november/december 2000
Auteur: Eric Krebbers
Het antisemitisme neemt de laatste weken in heel Europa sterk toe. In Nederland werden op pro-Palestijnse demonstraties antisemitische leuzen geroepen. Er gaat terecht veel aandacht uit naar de moslim-fundamentalisten die verantwoordelijk worden gehouden voor veel van het antisemitische geweld. Maar ook flinke groepen autochtone Nederlanders kunnen er wat van. Links niet uitgezonderd.
Al wekenlang wordt er hevig gevochten tussen Palestijnen en het Israëlische leger. Aan Palestijnse zijde vielen naar verluidt inmiddels ruim 100 doden en 3.000 gewonden. Daaronder zijn veel kinderen die, omdat ze stenen gooien, zonder meer worden neergeschoten door het Israëlische leger. Beide partijen hebben zich ook schuldig gemaakt aan schandalige lynchpartijen.
De laatste jaren hebben religieuze fundamentalisten aan beide zijden het voortouw genomen, de Hamas-beweging bij de Palestijnen en de joods-orthodoxen bij de Israëli's. Ze hebben de ruimte gekregen door het ineenstorten van de linkse vleugel van de PLO en de Israëlische linkse en Vrede Nu-bewegingen.1 Meer en meer komt het bezit van "de heilige plaatsen" centraal te staan bij het conflict. De grootste verliezers van deze ontwikkeling zijn uiteindelijk behalve de Palestijnen, vooral de vrouwen aan beide zijden. Het religieus fundamentalisme is in de eerste plaats een versterking van het patriarchaat. Onder druk van deze mannenwaan tekent zich een sterke achteruitgang af van de positie van vrouwen aan zowel Palestijnse als Israëlische kant.
Weg met het fundamentalisme dus. Maar de solidariteit van links zou ook niet meer traditioneel moeten uitgaan naar "de Palestijnen" of "de Israëli's", niet naar de inmiddels vrijwel volledig door de ultra-rechtse Al Fatah gedomineerde PLO en ook niet naar de Israëlische staat. Links zou beter initiatieven kunnen steunen die het primaat van het religieuze en het nationalisme doorbreken, en die zich baseren op linkse en feministische uitgangspunten. Ook liberale stromingen die opkomen voor gelijke burgerrechten voor iedereen in het gebied zouden moeten kunnen rekenen op onze solidariteit. Hun ideale samenleving, de burgerlijke en kapitalistische democratie, is ondanks alle inherente onrechtvaardigheden toch verre te prefereren boven de barbarij van het extreem-rechtse fundamentalisme en nationalisme.
Antisemitische leuzen
Op vrijdag 6 oktober deden in Den Haag 400 mensen mee aan een demonstratie tegen het Israëlische geweld. Die werd georganiseerd door de Palestijnse Vereniging en het Nederlandse Palestina Komitee. Er werden nu en dan antisemitische leuzen geroepen en sommige spandoeken hadden antisemitische opschriften. Er was minstens 1 Israëlische vlag met een hakenkruis erop. Na afloop werd er door een grote groep islamitische demonstranten gebeden op het Centraal Station.2
Een week later, op zaterdag 14 oktober, demonstreerden in Amsterdam 1.000 tot 1.500 Marokkanen "uit solidariteit met hun moslimbroeders in Palestina". De tocht was georganiseerd door onder meer het Komitee Marokkaanse Arbeiders in Nederland (KMAN) en de Marokkaanse Moskee Unie. Beginpunt was het Waterlooplein, voor de Tweede Wereldoorlog nog het hart van de joodse buurt. "Hamas, Hamas, alle joden aan het gas" en "Hitler, Hitler, Hitler" werd er door sommige demonstranten gescandeerd.3 Diezelfde avond belaagden 20 Marokkanen de secretaris van de joodse gemeente in Amsterdam, David Serphos. Hij werd bekogeld met fietsonderdelen. De dag erop werden bezoekers van de synagoge in de Lekstraat met stenen bekogeld. Van andere synagogen kwamen vergelijkbare verhalen.
Sinds begin jaren 70 worden joodse instellingen in Nederland extra bewaakt vanwege antisemitisme. Serphos vertelde onlangs op een bijeenkomst dat hij en zijn medeleerlingen van de Amsterdamse joodse school in die jaren continu politiebewaking kregen. "Er ging altijd een agent mee op schoolreisjes", zei hij. "Ik ben dus wel wat gewend." De huidige opleving van het antisemitisme maakt hem echter wel bang.4 Dreigtelefoontjes bij joodse instellingen zijn weer aan de orde van de dag.
Brandstichting
De laatste jaren worden er in Nederland gemiddeld zo'n 10 keer per jaar op joodse begraafplaatsen antisemitische leuzen gekalkt en vernielingen aangericht.5+6 Eind 1999 werd de Haagse begraafplaats nog besmeurd met hakenkruizen5 en begin dit jaar waren bijvoorbeeld het monument voor het voormalige Kamp Amersfoort7 en kort daarop de Amersfoortse joodse begraafplaats8 aan de beurt. De laatste weken nemen de acties snel in aantal en heftigheid toe, vooral de acties tegen synagogen. Onlangs werd de Groningse synagoge aangevallen.4 In Emmen werd er brand gesticht.9 In Oss werden de ruiten ingegooid door skinheads die "sieg heil" riepen.10 In Den Haag werd de synagoge beklad met "Israël kindermoordenaars"11 en in Amsterdam werd er vuilnis voor de ingang gedumpt.12
Joden worden steeds vaker op straat belaagd door Nederlanders en Marokkanen, soms zelfs samen. Sommige joden durven op straat geen keppeltje meer op. Rabbijn Evers vertelde dat hij tegenwoordig vaak wordt uitgescholden en bijvoorbeeld "heil Hitler" te horen krijgt.13 In Amsterdam schijnen groepen jongeren de leuzen van de KMAN-demonstratie te hebben overgenomen.14 En uit een recent onderzoek op internet bleek het aantal antisemitische uitingen sterk toe te nemen, vooral onder autochtonen.15
Het antisemitisme neemt in heel Europa en Noord-Amerika weer snel toe. Niet alleen ten gevolge van het geweld in het Midden-Oosten, maar ook los daarvan. In Duitsland is het schenden van joodse begraafplaatsen bijna een volkssport geworden. Niet alleen nazi's, maar allerlei mensen zorgen ervoor dat de laatste jaren zo'n 5 keer per week ergens een begraafplaats vernield of beklad wordt.16 Ook synagogen, joodse winkels en kampmonumenten worden geteisterd. Inmiddels vallen daarbij ook gewonden. In Frankrijk en Engeland wordt op moslimdemonstraties en via pamfletten opgeroepen om alle joden te doden. In Engeland werd daarop daadwerkelijk een joodse man neergestoken. In Frankrijk is ruim 20 keer brand gesticht in synagogen. In totaal werden daar de laatste weken 100 antisemitische 'incidenten' gemeld.17 Het is overigens wat wrang om tegen de achtergrond van 2000 jaar antisemitisme nog van "incidenten" te spreken.
In de Arabische wereld komt antisemitisme ook veel voor, maar het is niet zoals hier verboden. Sterker nog, in Syrië bijvoorbeeld wordt in de schoolboeken de shoah ontkend. In Syrische kranten wordt beweerd dat de zionisten de ware nazi's zijn en boeken over vermeende joodse rituele moorden gaan er grif van de hand.18 In Egypte kreeg de in Frankrijk veroordeelde holocaust-ontkenner Garaudy 2 jaar terug een staatsprijs.19 En in de Palestijnse bezette gebieden staat het bij ons verboden boek "Mein Kampf" op nummer 6 van de bestsellerlijsten.18
Anti-zionisme20
Antisemitisme is niet uitsluitend iets van ultra-rechtse mensen. Antisemitische ideeën komen in de hele maatschappij voor. In sommige linkse kringen gaat het schuil achter anti-zionisme, een van de centrale strijdpunten van de anti-imperialistische beweging. Het anti-imperialisme is een van origine marxistisch-leninistische ideologie die de strijd van de nationalistische bevrijdingsbewegingen in "de periferie" tegen de heersenden in "de metropolen" als de belangrijkste ziet. Of die bevrijdingsbewegingen nu links of rechts georiënteerd zijn doet er meestal nauwelijks toe. Hun overwinning zou het imperialisme objectief verzwakken en het socialisme zou dan later wel komen.
Nationalisme wordt door de anti-imperialisten over het algemeen positief gewaardeerd, behalve in het geval van de joden. Het joods nationalisme, het zionisme, wordt juist beschouwd als een van de ergste kwaden. De zionistische staat Israël zou een bruggenhoofd vormen van het imperialisme in het Midden-Oosten en de rijke en meedogenloze zionisten zouden samenzweren met het Amerikaanse kapitaal. De joden zouden, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Palestijnen, geen echt "volk" vormen en daarom ook geen recht hebben op een eigen staat. Ze zouden als vooral kosmopolitische klasse ook niet echt geworteld zijn in de plaatselijke grond, zoals de Palestijnen dat wel zouden zijn. Die leefden immers al eeuwen in Palestina. Israël zou daarom een "kunstmatige" staat zijn.
Niet alle anti-zionisten gaan zo ver mee in al deze redeneringen, maar de meeste zijn gemeengoed in die beweging. Dat veel van de anti-zionistische ideeën nauw aansluiten bij het antisemitisme wordt meestal ontkend. Antisemitisme zou volgens veel anti-zionisten sowieso nauwelijks nog bestaan. De zionisten zouden antisemitisme daarbij voornamelijk misbruiken door er hun tegenstanders van te beschuldigen: de anti-zionisten. Het eeuwenlang steeds weer oplaaiende antisemitische geweld in West-Europa dat uitmondde in de shoah, mag volgens de anti-zionisten dan ook niet door joden gebruikt worden om er het bestaan van de staat Israël mee te rechtvaardigen. Veel joden zien Israël echter wel degelijk als een soort verzekering voor als het hier weer eens uit de hand loopt.
Maar sommige anti-zionisten gaan nog verder. Ze vergelijken het geweld van het Israëlische leger tegen de Palestijnen met de shoah. De zionisten zouden inmiddels zelf de nieuwe nazi's zijn. Als bewijs wordt in anti-zionistische kringen ook vaak aangevoerd dat sommige extreem-rechtse zionisten in de Tweede Wereldoorlog met de nazi's onderhandeld hebben om joden te redden. De zionisten zouden volgens die redenering zelfs nazi-collaborateurs zijn.
Het anti-zionisme kwam in West-Europa vooral in zwang na de juni-oorlog van 1967 toen Israël zijn Arabische buurlanden in een korte oorlog verpletterde. Overal werden solidariteitscomité's met de Palestijnen opgericht. Palestina-sjaals kwamen in de mode en op demonstraties werd in een adem geroepen: "Racisme, fascisme, apartheid, zionisme! Moord, moord, moord!".21 Er ontstond een soms zeer eenzijdige solidariteit waarbij het antisemitisme bij tijd en wijle de overhand kreeg. Overal in de wereld vielen activisten joden en joodse instellingen aan die niets met Israël van doen hebben. Het dieptepunt was wel de brandbom die de linkse actiegroep Tupamaros Berlin bij een synagoge naar binnen gooide tijdens de Kristallnacht-herdenking van 1969. De zionisten "willen samen met de Amerikaanse kapitalisten het Palestijnse volk uitroeien", schreven ze in een verklaring. Uit de Tupamaros Berlin kwamen later de Tweede Juni-beweging en de RAF voort. Sinds de val van de muur is het anti-zionisme in de meeste westerse landen gelukkig een zeer marginaal verschijnsel.
Zionistisch complot?
In Nederland werd eind jaren 60 het Palestina Komitee opgericht door een breed verband van gematigde politici tot radicale anti-imperialistische studenten.22 Dat heeft er waarschijnlijk voor gezorgd dat het Komitee zich naar mijn weten nooit antisemitisch heeft geuit. Men heeft zich steeds ingezet tegen "racisme, antisemitisme en andere vormen van discriminatie" en heeft altijd gepleit voor volwaardige burgerrechten voor zowel de "joods-Israëlische bevolking als de Palestijnen".23
Het Palestina Komitee heeft ook nooit veel moeten hebben van sympathisanten die het optreden van het Israëlische leger vergeleken met de shoah. Zulke vergelijkingen leiden er namelijk toe dat de onnoemelijke verschrikkingen van de shoah gerelativeerd worden. In 1990 schreef het Komitee dat het "verboden moet worden het lot van de joden in de Tweede Wereldoorlog te vergelijken met dat van andere volken. Historische parallellen zijn niet te trekken. De ideologische achtergrond en praktische uitwerking zijn gelukkig nog uniek in de wereld. Als de Palestijnen hetzelfde lot hadden ondergaan als de joden in de Tweede Wereldoorlog, zou het Palestijnse volk allang zijn uitgemoord."24
Het Palestina Komitee veroordeelde dan ook krachtig de antisemitische uitingen op hun demonstratie van 6 oktober en bood de Haagse burgemeester Deetman na afloop excuses aan. Ook besloot men uit vrees voor herhaling niet mee te doen aan de KMAN-demonstratie van een week later.3 Bij het "vreedzame protest" dat het Komitee daarop op 24 oktober organiseerde heeft men voorzover bekend het antisemitisme keurig buiten de deur weten te houden.
Het KMAN heeft zich veel minder duidelijk gedistantieerd van het antisemitisme. Demonstratie-organisator Mejatti keurde weliswaar tijdens de demonstratie de antisemitische leuzen die geroepen werden af25, maar het KMAN heeft er verder geen afstand van genomen. Mejatti zag in de negatieve berichtgeving erover in de kranten "een groot complot van de zionisten".26 Het KMAN wilde ook niet ingaan op een uitnodiging van de Verenigde Joodse Jongeren Nederland om te komen praten over de problemen.4 Het van origine linkse KMAN was altijd al anti-zionistisch. De laatste jaren neemt binnen het Komitee bovendien de invloed van de islam sterk toe.
Bronnen: