De Fabel van de illegaal 71/72, zomer 2005
Auteur: Harry Westerink
Vaticaan wil fundamentalistisch Europa zonder islam
Al tijdens het 27-jarige bewind van Johannes Paulus II drukte de onlangs tot nieuwe paus Benedictus XVI gekozen Joseph Ratzinger nadrukkelijk zijn stempel op de Vaticaanse politiek. Meer nog dan zijn voorganger dreigt hij de islam en de secularisatie in Europa aan te vallen. Dat continent zou een uitsluitend christelijke identiteit moeten hebben, omdat het "van binnen leeg is geworden" en "etnisch gezien lijkt te gaan verdwijnen".(1)
Johannes Paulus en Benedictus zijn twee handen op één fundamentalistische buik. Beide "plaatsvervangers van Jezus op aarde" hebben zich steeds gekeerd tegen feminisme, liberalisme, socialisme, marxisme en atheïsme, tegen zelfbeschikking over geest en lichaam, tegen abortus, tegen voorbehoedsmiddelen, tegen seks voor en buiten het huwelijk, tegen het huwelijk van een katholiek met een moslim, tegen echtscheiding, tegen homoseksualiteit, tegen het priesterambt voor vrouwen, en tegen de bevrijdingstheologie. "Pantserkardinaal" en "Rottweiler van God" Ratzinger was berucht om zijn in beton gegoten reactionaire opvattingen en stond bekend als de waakhond van de roomse orthodoxie. Als hoofd van de Vaticaanse Congregatie voor de geloofsleer, de hedendaagse variant op de Inquisitie, bewaakte hij "de zuiverheid" van het geloof en hield hij "de zedelijkheid" van de gelovigen in de gaten. Hij werd gezien als de vice-paus en was de doctrinaire steun en toeverlaat van de vorige paus.
Beide mannen hebben decennialang lang een groot aandeel gehad in de oerconservatieve koers van het Vaticaan. Volgens hun theocratisch denken vormt de godsdienstvrijheid het belangrijkste mensenrecht, zelfs de oorsprong van alle mensenrechten. Op grond van door God gegeven "onveranderlijke" wetten zou de rooms-katholieke kerk het alleenrecht hebben om de mensenrechten vast te stellen en uit te leggen. Ook wetten van staten die met de regels van het Vaticaan in strijd zijn, zouden daarom per definitie de mensenrechten schenden. Zo verwerpt het Vaticaan het liberale beginsel van scheiding van kerk en staat en probeert men de mensheid de mogelijkheid van autonomie en democratie te ontnemen.
Gedwongen bekering
Johannes Paulus sympathiseerde met de conservatiefste richtingen binnen de kerk. Hij verleende katholieke lekenorganisaties als Opus Dei,(2) het Legioen van Christus en Comunione e Liberazione daarom veel extra macht en aanzien. Zo verklaarde hij in recordtijd de Opus Dei-oprichter Josemaría Escrivá de Balaguer zalig en heilig. Die Spaanse priester was aanhanger van de fascistische dictator Francisco Franco. Als Vaticaans opperhoofd heeft Johannes Paulus maar liefst zo'n 1.300 zaligverklaringen en zo'n 500 heiligverklaringen uitgesproken. Vrijwel zonder uitzondering ging het om personen die symbool staan voor het katholieke fundamentalisme en die door het Vaticaan gebruikt worden om blijvend een uiterst rechts mens- en wereldbeeld te kunnen promoten. Ook benoemde hij tienduizenden anderen tot "martelaar", voor het merendeel anti-communisten uit de Spaanse burgeroorlog en het voormalige Oostblok. Hij vond "de voorbeeldfunctie" van zaligen en heiligen "een groot goed" als antwoord op de secularisatie.
Wat voor "voorbeeldfunctie" het Vaticaan voor ogen heeft, blijkt uit de zaligverklaring van de beruchte negentiende-eeuwse paus Pius IX in 2000. Eerst was Johannes Paulus nog van plan om Pius XII zalig te verklaren, een andere omstreden paus die het Hitler-regime volop de ruimte gaf en zelfs steunde.(3) Toen dat te veel protest opriep, koos hij Pius IX, die evenwel van hetzelfde laken een pak was. De kruistocht van Pius IX tegen liberalisme en rationalisme heeft Johannes Paulus en Benedictus geïnspireerd in hun strijd tegen "materialisme" en "modernisme". Pius IX weigerde de scheiding tussen kerk en staat te aanvaarden en voerde in 1870 het dogma van de pauselijke onfeilbaarheid in, waarmee hij de absolute macht kreeg over de hele katholieke wereld. Ook stelde hij opnieuw een joods getto in Rome in, nadat dat eerder door de liberalen was opgeheven. In de Vaticaanse staat mochten joden van hem geen onroerend goed bezitten, niet met christenen samenwerken en om te reizen moesten ze een speciale pas aanvragen bij de pauselijke autoriteiten. Hij noemde joden "jankende honden" en stond bekend als "de paus van de gedwongen bekering", omdat hij een zoon uit een joods gezin had laten ontvoeren om hem katholiek op te voeden en zelfs in het Vaticaan gevangen te houden. Hij weigerde de jongen aan zijn ouders terug te geven.
Schatkist
Een ander Vaticaans symbool betreft het Portugese bedevaartsoord Fatima, dat is uitgegroeid tot een staaltje anti-communistische propaganda van het ergste soort. In 1917 zou daar "de maagd Maria" zijn "verschenen" aan drie inmiddels zalig verklaarde kinderen en hen een boodschap van God hebben overgebracht. "Rusland is door God gekozen als instrument ter kastijding van de wereld, dat de vergissingen van het atheïsme en materialisme over de wereld verspreidt, oorlogen ontketent, naties vernietigt en gelovigen vervolgt." Pas als het communistische Rusland is verslagen, is de wereld gered, aldus "de moeder van Jezus". Met het verzinsel dat God zelf zich tegen het communisme had uitgesproken, kon de Portugese fascistische dictatuur onder leiding van Antonio Salazar de katholieke bevolking lange tijd onder de duim houden. Het bedevaartsoord was de favoriete plek van Johannes Paulus, die graag de geschiedenis inging als de paus die het communisme ten val bracht.
Uiterst dubieus was ook de zaligverklaring van de Kroatische kardinaal Alojzije Stepinac, die in de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met het fascistische Utasha-regime van dictator Ante Pavelic. Dat regime vermoordde in kampen driekwart miljoen joden, Serviërs en zigeuners. Vermomd als priester vluchtte Pavelic aan het eind van de oorlog samen met zijn handlangers en met hulp van het Vaticaan naar Argentinië. Een deel van de door de Ustasha geroofde juwelen en goud, met een waarde van ongeveer een half miljard euro, schijnt in de schatkist van het Vaticaan te zijn beland. Volgens het Vaticaan echter was Stepinac een slachtoffer van het naoorlogse communistische Joegoslavië, dat de kardinaal ten onrechte zou hebben veroordeeld wegens nazi-collaboratie. Een rel ontstond eveneens rond het plan om de Slowaakse bisschop Jan Vojtassak zalig te verklaren. Ook hij zou een slachtoffer van het communisme zijn geweest. Joodse organisaties toonden echter aan dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog toestemde in de deportatie van joden en in de inbeslagname van hun bezit.
De lopende band van de Vaticaanse heiligenfabriek liep wel vaker vast. Zo moest Johannes Paulus wegens veel kritiek ook afzien van de heiligverklaring van de vijftiende-eeuwse Spaanse koningin Isabel I, bijgenaamd "de Katholieke", maar volgens critici "de Onverdraagzame". Isabel liet per decreet alle joden, moslims en zigeuners het land uitzetten en stelde de Inquisitie in. Een andere vrouw, de Italiaanse Gianna Beretta Molla, werd in 2004 wel heilig verklaard. Voor christenfundamentalistische anti-abortusactivisten is ze een symbool, omdat ze weigerde haar zwangerschap vroegtijdig te beëindigen, hoewel volgens artsen de kans groot was dat ze zou sterven bij de bevalling vanwege een tumor in haar baarmoeder. Ze overleed inderdaad een week na de geboorte van haar kind. Johannes Paulus noemde in zijn boek "Herinnering en identiteit" abortus "de wettelijke uitroeiing van al verwekte, maar nog niet geboren menselijke wezens". Hij stelde het gelijk aan "de uitroeiing van de joden" in de Tweede Wereldoorlog. Benedictus heeft kennelijk geen problemen met die vergelijking, want hij gaat zijn voorganger versneld zalig en heilig verklaren.
Monddood
Volgens het Vaticaan vormt het atheïsme het voornaamste gevaar voor de mensheid, waarbij men het burgerlijke atheïsme met zijn "westerse consumentisme", "hedonisme" en "materialisme" onderscheidt van het marxistische atheïsme, dat religies om ideologische redenen zou verbieden. Het Vaticaan zette destijds de Poolse Johannes Paulus in als symbool van de katholieke vrijheidsstrijd, om zo het ongelovige marxisme aan te pakken. Samen met de Amerikaanse president Ronald Reagan streed hij tegen de Sovjet-Unie, het duivelse "rijk van het kwaad". Johannes Paulus steunde verder de contrarevolutie tegen de sandinisten in Nicaragua, beschermde de Chileense dictator Augusto Pinochet, en hielp de Latijns-Amerikaanse bevrijdingstheologie om zeep. Armoedebestrijding was voor hem slechts een vrijblijvende opdracht aan de rijken, en hij verbood de armen de klassenstrijd. Ze mochten geen geweld gebruiken en niet in opstand komen. Bevrijding zou geen kwestie zijn van omwenteling van de maatschappelijke structuren, maar vooral een zaak van de individuele mens en zijn verhouding tot zijn "geweten", zijn "zonden" en God.
Ook Ratzinger heeft de bevrijdingstheologie steeds bestreden. Volgens twee van zijn "instructies " uit 1984 zou de bevrijdingstheologie zich te veel op "materiële noden" richten en te weinig op "geestelijke bevrijding". Op grond daarvan verving Johannes Paulus in de loop van de jaren 80 en 90 steeds meer progressieve bevrijdingstheologen door uiterst conservatieve Opus Dei-sympathisanten. Een van de grondleggers van de bevrijdingstheologie, de Braziliaanse ex-pater Leonardo Boff, werd door Ratzinger persoonlijk monddood gemaakt. Ratzinger beschuldigde hem van protestantse ideeën en legde hem een zwijgplicht en een doceerverbod op.
Zelfhaat
In 2000 verscheen onder Ratzingers verantwoordelijkheid de verklaring "Dominus Jesus", waarin het dogma nog eens expliciet werd bevestigd dat "verlossing" alleen via Jezus en "diens" rooms-katholieke kerk mogelijk is. Volgens Ratzinger hebben niet-katholieken geen kans op "verlossing". Verder stelt hij uit te zien naar de dag dat ook de joden "ja tegen Christus" zeggen. Misstanden binnen de katholieke kerk stopt hij graag in de doofpot. Hij toonde zich onverschillig over het seksueel misbruik door priesters in de VS, en hij zei laconiek dat "minder dan 1 procent van de priesters zich schuldig maakt aan handelingen van dit type".
Vanuit een zelfverzonnen en voor uiterst rechtse politici en opiniemakers zo kenmerkende underdogpositie klaagt Ratzinger dat in Europa de islam wel de ruimte zou krijgen, maar het christendom steeds omlaag gehaald zou worden. "Bestraft wordt degene die zich op grove wijze uitlaat over de koran en de fundamentele overtuigingen van de islam. Maar zijn Christus en het heilige van de christenen in het geding, dan is de vrijheid van meningsuiting het hoogste goed en heet elke inperking een gevaar voor de tolerantie en de vrijheid als geheel te zijn." Omdat Europa volgens hem "cultureel en historisch" een christelijk karakter heeft en daarom ook zou moeten blijven houden, zou het islamitische Turkije niet tot de EU mogen worden toegelaten. De eurocentristische paus vindt dat "Europa" te toegeeflijk is naar andere "culturen" en religies en daarom zijn eigen identiteit aan het verliezen is. "Er bestaat een merkwaardige en alleen als pathologisch aan te duiden zelfhaat van het avondland, dat zich weliswaar vol begrip en op prijzenswaardige wijze openstelt voor waarden van buiten, maar van zichzelf een afkeer heeft en van zijn eigen geschiedenis alleen nog maar het gruwelijke en het vernietigende ziet en het grote en reine niet meer kan waarnemen."(1) Een geschiedenis van 2000 jaar christelijk seksisme, heteroseksisme, racisme en antisemitisme, en steun aan dictators en rijke kapitalisten, is dat "het grote en reine"?
Noten