De Fabel van de illegaal 85/86, zomer 2007

Auteur: Harry Westerink

Politie-inval bij steungroep STIL

Illegalensteungroepen kunnen ook in hun eigen ontmoetingsruimten te maken krijgen met razzia's. Op 17 april 2007 vielen in Utrecht de vreemdelingenpolitie en de Arbeidsinspectie binnen bij het café Averechts. Ze voerden drie koks af, vluchtelingen zonder verblijfsvergunning die daar meewerkten aan restaurant Grenzeloos, een ideëel kookproject van steungroep STIL.(1)

Restaurant Grenzeloos
Tenminste een van de vluchtelingen komt hoogstwaarschijnlijk in aanmerking voor het generaal pardon en werd daarom weer snel vrijgelaten. De twee andere zitten nog vast. De medewerkers en bezoekers reageerden verbijsterd en verontwaardigd op de razzia in het eetcafé van en voor illegalen. Dat wordt immers al jarenlang gedoogd door de gemeente Utrecht, van wie STIL zelfs subsidie krijgt. In een verklaring keurden veel raadsleden het politie-optreden dan ook af, maar ze toonden zich daarbij wel opvallend naïef. SP-raadslid Marcel van den Tooren sprak over “zeer dubieuze praktijken, die de door dit kabinet gewenste saamhorigheid niet ten goede komen. Ik koesterde de hoop dat met het aantreden van dit kabinet de hardvochtigheid en kilheid plaats zouden maken voor een humaan asielbeleid. Die hoop lijkt nu ijdel.”(2) Had de SP-er dan soms verwacht dat het nieuwe kabinet-Balkenende ineens zou gaan stoppen met de jacht op illegalen?

Waarom grijpt de politie juist nu en op deze manier in, zo vroegen raadsleden van onder meer de PvdA en GroenLinks zich geschokt af. “In Utrecht hebben we een goed en humaan vreemdelingenbeleid”, stelden ze met het soort stadschauvinisme dat bijvoorbeeld ook in Leiden “stad van vluchtelingen” veel voorkomt.(3) “Niemand hoeft zich onveilig te voelen. Organisaties als STIL, VluchtelingenWerk en de gemeente Utrecht werken goed met elkaar samen. Door deze arrestaties dreigt er angst en paniek te ontstaan. De veiligheid die men dacht hebben, lijkt er niet meer te zijn.” Volgens de raadsleden zouden de illegalen in hun stad zich dus pas na deze inval onveilig zijn gaan voelen. Dat laat zien hoe weinig besef men heeft van de dagelijkse risico's van het leven in de illegaliteit. Want mensen zonder papieren lopen uiteraard overal en altijd een kans om te worden opgepakt, opgesloten en uitgezet, ook in Utrecht.

Machtsstrijd

Op 1 mei diende een rechtszaak over vrijlating van de twee nog opgesloten vluchtelingen. Die ging vooral over de vraag of de vreemdelingenpolitie had mogen binnenvallen op een plek die wordt gedoogd door de gemeente. Volgens de advocaat van de vluchtelingen was dat in strijd met het vertrouwen dat de gemeente STIL had gegeven door het eetcafé toe te staan. Maar de vertegenwoordiger van het ministerie van Justitie stelde dat gedoogbeloften afkomstig moeten zijn “van bevoegde instanties zelf”. “De staatssecretaris is niet gebonden aan toezeggingen die impliciet of expliciet door de gemeente gedaan zijn.” Het rijksbeleid zou immers boven het gemeentebeleid gaan. De rechter ging akkoord met deze argumentatie, zodat de vluchtelingen gevangen blijven zitten en gedeporteerd kunnen worden. “Ik voel me slachtoffer van het verschil in wet tussen gemeentehuis en regering”, aldus een van hen. Volgens STIL lijkt de inval “een teken van een achterliggende machtsstrijd” tussen rijksoverheid en gemeenten. Het ministerie van Justitie wil dat gemeenten ophouden met de noodopvang aan afgewezen vluchtelingen, omdat ze daarmee het landelijke uitzetbeleid zouden saboteren.
Slaapruimte van illegalen

Maar de vreemdelingenpolitie en de Arbeidsinspectie kunnen de inval ook hebben opgevat als een simpele routineklus tijdens de jacht op illegalen. In 2006 “controleerde” een speciaal interventieteam 160 horecabedrijven in Utrecht en Amersfoort op illegale arbeid. Een kwart van de bedrijven kreeg daarvoor een boete, in totaal 400 duizend euro. In het hele land heeft de Arbeidsinspectie de “controles” flink uitgebreid, van 8.600 in 2005 naar 11 duizend in 2006. Daarbij werden 5.500 illegale arbeiders opgepakt.

Bazen mogen mensen zonder papieren ook geen onbetaald werk laten doen. Zo wil de overheid werkgevers kunnen aanpakken die tijdens politie-invallen beweren dat de op de werkvloer aangetroffen illegalen geen salaris uitbetaald krijgen en dus niet bij hen in loondienst zijn. Maar het gaat bij het STIL-eetcafé uiteraard om een humanitair project. Daarvoor horen de regels tegen illegale arbeid niet bedoeld te zijn, vindt STIL. “Krijgt de buurvrouw ook een boete van tienduizenden euro als iemand zonder papieren haar helpt met planten water geven of boodschappen doen? Dat denk ik niet”, aldus STIL-medewerkster Margreet Jenezon. Nu de politie en de Arbeidsinspectie ook het vrijwilligerswerk van illegalen in sociale projecten bestrijdt, dreigen ze nog verder uitgesloten te worden van deelname aan de samenleving.

Noten

Terug