Geen goede dag voor het gezag – maar het sein gaat niet op veilig

Het was gisteren geen goede dag voor het gezag. In twee strafzaken heeft het Openbaar Ministerie (OM) bakzeil gehaald. Serieus werk van de betreffende advocaat – in beide gevallen was dat Willem Jebbink – maar vooral ook fel maatschappelijk protest, ging aan de aftocht van het OM vooraf. De afloop stemt blij. Maar er zijn andere kanten aan beide zaken, plus een bredere context, die aanleiding geven tot blijvende, ja verhoogde waakzaamheid en tot opvoeren van de strijd.

Zaak één volgde op de arrestatie van tientallen mensen die actie wilden voeren tegen het Zwarte Piet-verschijnsel bij de Sinterklaasintocht op 14 november vorig jaar. De burgemeester had demonstreren nabij de intochtplek verboden, hetgeen al een grove aantasting van onze rechten inhield. De politie hield mensen aan die bijeenkwamen voor de actie, en begon met het arresteren ruimschoots voor er van daadwerkelijk demonstreren sprake was. Dat maakte de aantasting van onze rechten nog wat grover.

Nu.nl geeft in haar berichtgeving van gisteren een vertekend beeld van de gebeurtenissen van vorig jaar. Men schrijft: “Tegenstanders van Zwarte Piet ontrolden een spandoek uit met de tekst ‘Zwarte Piet is racisme’. Voorstanders gingen voor het spandoek staan, waarna een opstootje ontstond.” Dat is zeer incompleet en daardoor misleidend. Toen het spandoek eindelijk tevoorschijn gehaald werd, had de politie al tientallen van ons gearresteerd en richting klaarstaande bussen gebracht. De aanhoudingen begonnen ruimschoots voordat er van ‘opstootje’ of zelfs maar van demonstratieve actie in alle ernst sprake was. Velen van ons, ik ook, werden met min of meer zachte hand weggevoerd, maar agenten werkten bekend anti-Zwarte Piet-activist Kno’Ledge Cesare ruw gewelddadig tegen de grond. Arrestanten kwamen later op de dag vrij, het gezag deed het voorkomen dat iedereen een boete zou krijgen van 220 euro.

Gisteren maakte advocaat Jebbink bekend dat het OM de zaak van in ieder geval zijn vijftig cliënten zou seponeren. Uit de hoek van de autoriteiten werd bekend: “Het OM kreeg uiteindelijk 25 processen-verbaal en daarvan zijn er nu 24 geseponeerd.” In totaal zijn echter rond de negentig mensen – vooral maar niet uitsluitend tegenstanders van Zwarte Piet – opgepakt. Van het merendeel is dus niet eens proces-verbaal opgemaakt?! Jebbink over de arrestanten: “Ze zijn opgepakt zonder goede reden, met het idee: opgeruimd staat netjes. Achteraf was er geen aanklacht te formuleren.” Nee, inderdaad. Niet alleen deden we niets verkeerds. We deden, zelfs naar de verwerpelijke maatstaven van Circus Rechtsstaat, niets illegaals bovendien. Dan wordt het zelfs voor een agressief OM wat lastig om een aanklacht te formuleren. Intussen hebben we wél urenlang vastgezeten, en maandenlang geleefd met de dreiging van strafzaak en boete. En niet álle zaken zijn van tafel.

De zaak tegen één van de arrestanten gaat wel door. Hem beschuldigen ze van… “het mishandelen van een agent en verzet tegen aanhouding”. Het staat er niet bij, maar uit context en voorgeschiedenis maak ik op dat het hier gaat om Kno’Ledge Cesare. Hij wordt nu dus aangeklaagd, nadat ze zijn certificaat om als beveiliger te mogen werken al hebben afgepakt, waardoor hij zijn baan kwijt is. De wereld op zijn kop, want het betreft hier precies die actievoerder die zèlf gewelddadig aangehouden is op die dag. Bij alle voldoening die ik voel over het seponeren van de andere zaken: dit stéékt niet alleen, dit onrecht moet alsnog van tafel, die hele aanklacht tegen Kno’Ledge moet linea recta in de papierversnipperaar, waarna hij recht heeft op een schadevergoeding van hier tot diep in de kluizen van het OM. En dat certificaat hoort hij onmiddellijk terug te krijgen, net als zijn baan als hij daar nog prijs op stelt.

De tweede zaak waar het OM vandaag flink terugkrabbelt, betreft de poging om Abulkasim Al-Jaberi te bestraffen omdat hij op een demonstratie tegen Zwarte Piet – een dag na de Gouda-aanhoudingen – “Fuck de koning, fuck de koningin, fuck het koningshuis!” had gezegd. Dat gebeurde in een toespraak waar hij racisme, slavernij, en het koloniale verleden van Nederland aanklaagde. Het OM opende een strafzaak wegens majesteitsschennis. Na een golf van protest op internet maar ook erbuiten, besloot het OM de boel snel te ‘heroverwegen’. En gisteren: “Het OM zegt nu dat ze de uitspraken die ‘de verdachte en zijn raadsman hebben gedaan over de contextverbondenheid van zijn opmerkingen over het koningshuis’ niet hebben kunnen bevestigen noch weerleggen. Het OM gaat er daarom vanuit dat de uitlatingen binnen de context van het publiek debat zijn gedaan en heeft besloten de zaak te seponeren.”

Mooi natuurlijk. Maar wat een dwaasheid, die redenering maanden na de aanhouding! Uitspraken vanaf een podium gedaan door een spreker op een demonstratie zijn, alleen al daardoor, onderdeel van het “publieke debat”. Dat maakt de aanhouding van Al-Jaberi ook extra schandalig: het was een aanval op hem, maar ook op de demonstratie als zodanig. En waar dit soort uitspraken op internet ongemoeid worden gelaten, worden ze uitgerekend aangepakt als een militant actievoerder met een migrantenachtergrond ze doet, in een samenhangend anti-racistisch en anti-koloniaal betoog. Als het puur om die Fuck-woorden ging, had de politie rustig het eind van de demonstratie af kunnen wachten en Al-Jaberi aan kunnen houden. Dat was óók schandelijk geweest, maar wat er nu gebeurde ging nog aanzienlijk verder. Hier ging het niet voornamelijk om majesteitsschennis. Hier ging het erom een aanklacht wegens majesteitsschennis te misbruiken om er een anti-racistisch protest mee te beschadigen en om een markante stem in dat protest er de mond mee proberen te snoeren. Gelukkig is dat mislukt. Wat mij betreft mag er nu snel nóg een poging om nóg een radicale verzetsstem te smoren eventjes mislukken: die tegen Joke Kaviaar, waartegen nog steeds een misselijke opruiingszaak loopt. Een zoveelste zaak waaruit blijkt dat het sein bepaald niet op veilig kan.

Dat er intussen twee strafzaken – zowel tegen de meeste arrestanten in Gouda als tegen Al-Jaberi – door het OM niet worden doorgezet, is prachtig. Enkele kanten zijn minder prachtig. Ik noemde al de zaak tegen Kno’Ledge. We moeten voor hem opkomen. Maar er is meer. Met zowel de arrestaties in Gouda als met het aanhouden van Al-Jaberi heeft het gezag wel degelijk iets bereikt. Het heeft op twee achtereenvolgende dagen actie van vreedzame mensen tegen het in Zwarte Piet gesymboliseerde racisme met onderdrukking bejegend. De strafzaken zijn van de baan, maar de arrestaties hebben plaatsgevonden. We moeten er bij soortgelijke protesten dan ook zeer ernstig rekening mee houden dat de politie ons wederom aanhoudt.

Het zou best eens kunnen dat het ze namelijk niet, of niet uitsluitend, om de strafzaak erna te doen is, maar om de aanhoudingen – en daarmee het smoren van protesten – zelf. Vastzitten is niet pijnloos, en juridische bijstand niet kosteloos bovendien. Hou er maar rekening mee dat het gezag zich dat realiseert, en het minstens als een soort troostprijs beschouwt. En wat voor een OM en een politieapparaat verwaarloosbaar is – een handvol boetes, wat haal je daar nu uit binnen? – is voor doorgaans niet steenrijke actievoerders wel degelijk een aderlating. En het gedoe rond zo’n strafzaak vreet energie, ook als de zaak uiteindelijk niet doorgaat. Ik moet denken aan een liedje uit de burgerrechtenbeweging in de VS in de jaren zestig: “I’m Goin’ to Get my Baby Outa Jail”. Strekking: vriendin (of dochter, dat is niet helemaal duidelijk) van de ik-persoon wordt opgepakt door de politie. Ze weigert de borgsom en moet dus zitten. Uiteindelijk komt ze in hoger beroep vrij. Maar de ik-persoon vraagt zich af: “Only one thing more keeps workin’ on my mind/If high court costs and lawyers fees ain’t something of a fine”. Oftewel: één ding gaat door mijn hoofd: of hoge gerechts- en advocaatskosten ook niet iets van een boete zijn.

Om het smoren van protest via – desnoods achteraf als ‘onrechtmatig’ aangemerkte – arrestaties zo moeilijk en onaantrekkelijk mogelijk te maken zijn minstens twee stappen nodig. De eerste is schadeclaims, vergezeld van publiciteit om schande wegens de nu openlijk als onterecht bekend staande arrestaties te blijven roepen. Laat ze maar dokken voor die middag cel en het bijbehorende ongemak. Laat ze maar kronkelen onder ons hoongelach. Dat is één.

Twee: vervolg-actie! In Meppel komt de Sint dit jaar aan. Het was mij weliswaar niet bekend dat er zich daar water bevond waarop een zeewaardig schip na een lange reis uit Spanje aan kon meren, maar wonderen gebeuren. Vermoedelijk komt Sinterklaas in 2016 in Zuid-Limburg aan, aan de Geul. Maar dit terzijde. De intocht is daar, van Sint en Pieten, mogelijk wat gediversifieerd als gebaar om de oppositie wat wind uit de zeilen te nemen. Zolang Zwarte Piet echter deel uitmaakt van de vertoning, is protest belangrijk. De rechtmatigheid van het betreffende verbod in Gouda is ook na het seponeren van de strafzaak nooit voldoende ter discussie gekomen in brede kringen.

We dienen er rekening mee te houden dat ook in Meppel een dergelijk verbod op anti-Zwarte Piet-actievoerders wordt ingezet. Laten we dat trotseren, en laten we dan het voornemen van de daken tetteren ook. En laten we ervoor zorgen dat we dan met zoveel zijn dat aanhouden hetzij geen doen is, hetzij zoveel schandaal veroorzaakt dat de commotie rond de arrestaties in Gouda en de dreigende strafzaak tegen Al-Jaberi erbij verbleekt.

Peter Storm
(Dit artikel verscheen eerder op zijn weblog Ravotr)