Gemeenten laten hun stoepje sneeuwvrij maken door dwangarbeiders

Niet alleen het zachtere winterweer van de laatste dagen heeft ertoe geleid dat de flink opgehoopte en aangekoekte sneeuw op straat is verdwenen. Daar hebben ook talloze bijstandsgerechtigden voor gezorgd, die onder meer in Rotterdam, Amsterdam, Den Helder en Emmen gedwongen werden om sneeuw te ruimen, op straffe van korting of zelfs verlies van hun uitkering.

In de Rotterdamse wijken Kralingen en Crooswijk moesten veegploegen van werklozen onlangs straten en pleinen sneeuwvrij maken. Het project stond onder leiding van de Vrijwilligerswinkel, die door de gemeente Rotterdam wordt ingezet om zeker 1.200 bijstandsgerechtigden in allerlei dwangarbeidtrajecten te duwen. Het is schandalig dat de Vrijwilligerswinkel zich daarvoor leent. De instelling zou zijn naam beter kunnen veranderen in Dwangarbeidwinkel. En het is hemeltergend dat de gemeente een instelling die zich zou moeten bezighouden met onbetaalde arbeid op vrijwillige basis, voor het eigen karretje spant en opzadelt met de uitvoering van dwangarbeidprojecten.

Zoete koek

Het sneeuwruimen door werklozen wordt steevast begeleid met propagandapraatjes over het opbouwen van arbeidsritme en het verkleinen van de afstand tot de arbeidsmarkt. Maar daar gaat het de gemeenten in werkelijkheid niet om. Met sneeuwruimen neemt de kans op een baan echt niet toe, zeker niet nu de werkloosheid landelijk gezien steeds hoger blijkt op te lopen. Het draait voor de overheid daarentegen vooral om het disciplineren, in het gareel houden en zo nodig straffen van mensen aan de onderkant van de samenleving. En men wil mensen met een baan de boodschap meegeven dat ze de eisen van hun bazen voor zoete koek moeten slikken en maar beter niet kunnen klagen over hun loon en arbeidsomstandigheden. Anders volgt de hel van de dwangarbeid en het brandmerk van nietsnut die zijn hand ophoudt.

De Rotterdamse PvdA-fractievoorzitter Richard Moti ging nog een stap verder. Hij wilde dat ook honderden “boventallige” gemeente-ambtenaren sneeuw zouden gaan ruimen. In Rotterdam zijn 1.300 gemeente-ambtenaren vrijgesteld van werk, omdat ze “overtollig” zouden zijn. Ze vallen onder een sociaal plan, waarbij ze twee jaar lang hun salaris houden maar daarvoor wel elke dag naar kantoor moeten komen om naar ander werk te solliciteren. “Die mensen hebben ooit gekozen voor een baan in dienst van de gemeenschap. Ze zullen vast willen helpen met de sneeuwoverlast. Het is tenslotte een maatschappelijk probleem”, legt Moti uit. Hij weet dat die ambtenaren juridisch gezien niet tot sneeuwruimen kunnen worden gedwongen, maar hoopt dat het gemeentebestuur zijn eigen personeel voldoende onder druk gaat zetten om die klus ‘vrijwillig’ op zich te nemen. Evenals werklozen worden de “overbodige” ambtenaren geacht om “een tegenprestatie” voor hun inkomen te leveren. Wat dat zou moeten zijn, wordt vooral door anderen bepaald. Of het nu gaat om werklozen of om mensen die op termijn werkloos worden, in beide gevallen worden ze met meer of minder druk tot arbeid gedwongen. De “boventallige” ambtenaren vormen “een gemêleerd gezelschap”, aldus Moti. “Van alles wat. Kantoorpersoneel, buitendienstfuncties en een heleboel ambtenaren met een ingenieursachtergrond. Er wordt niets meer gebouwd, dus er valt voor hen ook niets meer te tekenen.” Dus moeten ze volgens de PvdA-er de sneeuwschuiver maar ter hand nemen. Zo zijn de manieren van de sociaal-democraat, die zijn eigen stoepje graag door anderen laat schoonvegen.

Militaristisch

Ook Amsterdamse bijstandsgerechtigden zijn de klos. Het sneeuwruimen is “verplicht vrijwillig, zeg maar”, zo probeert Gerard Baas van stichting Herstelling recht te praten wat krom blijft. De stichting drilt jonge werklozen met behulp van een heuse stormbaan, waar ze welhaast militaristisch worden getest op hun mentaliteit, talenten, angsten en vermogen tot samenwerking. “Wij bepalen wat werklozen moeten doen. Maar we maken het wel gezellig natuurlijk.” Misschien is dat nog wel het irritantste van al die consulenten, ambtenaren en hulpverleners: dat ze doen alsof dwangarbeid, waarbij het minimumloon wordt ontdoken, arbeidsrechten worden uitgehold en aan de lopende band met werklozen wordt gesold, leuk en plezierig is. Eerder deed de voormalige VVD-staatssecretaris Paul de Krom het al voorkomen alsof het gedwongen sneeuwruimen door werklozen tot “de normale burgerplichten” zou behoren. Maar de overheid mag volgens de bestaande regels burgers niet eens verplichten om het eigen stoepje sneeuwvrij te maken. Als een soort tweederangs burgers worden werklozen juist wel gedwongen om sneeuw te ruimen op de stoep van andere burgers.

Harry Westerink