Groeiend verzet van dwangarbeiders ook zichtbaar bij Tweede Kamer

Geplaatst op door
Links Maaike Zorgman van het comité Dwangarbeid Nee, en rechts SP-Kamerlid Sadet Karabulut (van Dwangarbeid Driemaanden)
Links Maaike Zorgman van Dwangarbeid Nee, rechts SP-Kamerlid Sadet Karabulut (van Dwangarbeid Drie Maanden).

Afgelopen woensdag vertrokken leden en sympathisanten van het comité Dwangarbeid Nee, waar behalve Doorbraak ook de SP, de FNV en de Amsterdamse Bijstandsbond aan deelnemen, in alle vroegte met een bus naar Den Haag om op het plein voor het Tweede Kamergebouw actie te voeren tegen dwangarbeid voor uitkeringsgerechtigden. Ter plekke ontmoetten ze protesterende dwangarbeiders uit andere delen van het land. Die morgen vergaderde de Vaste Kamercommissie voor Sociale Zaken over het zwartboek “Werken in de bijstand” van de FNV, over andere klachten tegen dwangarbeid die in de publiciteit zijn gekomen, en over de Participatiewet.

Nadat twee dwangarbeiders uit Zeeland hun grieven hadden geuit, kreeg PvdA-staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken een petitie aangeboden, die opriep om een einde te maken aan gedwongen werken onder het minimumloon. Maar eerder al is gebleken dat Klijnsma het systeem van dwangarbeid verdedigt en dus het opkomende protest van werkende werklozen zeker niet steunt. Daarna kwamen Kamerleden van de VVD, het CDA en de PvdA aan het woord, die benadrukten het eens te zijn met de invoering van “de tegenprestatie” voor bijstandsgerechtigden en met verplicht onbetaald werken. Wel lieten ze weten dat ze mordicus tegen verdringing van betaalde banen zijn. Ze zeiden benieuwd te zijn naar ervaringen uit de praktijk waaruit de verdringing van betaald werkenden door onbetaald werkenden zou blijken. Het PvdA-Kamerlid verlangde naar een witboek over hoe het dan wel moet. Zo’n witboek zou volgens Doorbraak en de Bijstandsbond uiterst dun kunnen blijven. Het zou bestaan uit één enkel velletje papier met een kort stukje tekst: “Alle vormen van dwangarbeid voor uitkeringsgerechtigden, dus al het verplicht onbetaald werken met behoud van uitkering, moet per direct worden afgeschaft. Dwangarbeid maakt uitkeringsgerechtigden rechteloos en leidt per definitie tot verdringing van betaalde banen. Elke maand, elke week, elke dag, elk uur en elke minuut dwangarbeid is er één teveel.”

De staatssecretaris kwam op het lumineuze idee dat het misschien wel goed zou zijn als ook de werklozen zelf suggesties voor verbetering zouden mogen aandragen. Voor dat soort inkapselend gepolder moeten dwangarbeiders op hun hoede zijn. Velen hebben inmiddels al keer op keer zo’n “suggestie” gedaan, namelijk afschaffing van alle dwangarbeid. Maar dat idee wordt door Klijnsma en in feite de hele Tweede Kamer geruisloos van tafel geveegd. Sterker nog, ook de FNV, deelnemer aan het comité Dwangarbeid Nee, kan drie maanden dwangarbeid billijken. Tijdens het Kamerdebat later die morgen merkte de staatssecretaris nog op dat er voor gemeenten veel onduidelijkheid bestaat over “de tegenprestatie” voor bijstandsgerechtigden, waarbij ze sprak over allerlei “ingewikkeldheden”. Een Amsterdams FNV-kaderlid, dat op de publieke tribune meeluisterde, liet daarop weten: “Ze lulde net zo slap als toen ze de ‘FNV in beweging’ in elkaar aan het zetten was”.

Hete brij

Ook SP-Kamerlid Sadet Karabulut hield een praatje. Daarin benadrukte ze dat uitkeringsgerechtigden nauwelijks kunnen rondkomen en dat het een schande is dat ze verplicht te werk worden gesteld zonder daarvoor een fatsoenlijk loon te ontvangen. In een op zich redelijk geslaagd opiniestuk dat afgelopen woensdag in De Volkskrant verscheen, heeft Karabulut haar visie verder uiteengezet. Wel lijkt ze zich in dat artikel tegen te spreken, als ze het heeft over het onder druk zetten van bijstandsgerechtigden. “Alleen mensen die niet willen meewerken mogen worden blootgesteld aan het dreigement dat hun uitkering wordt gekort”, schrijft ze, waarna ze vervolgt met: “Bovendien is de nadruk op repressie, boetes en kortingen onzinnig in een tijd waarin er tegenover elke vacature zes werklozen staan”. Dat roept de vraag op welke kant het SP-Kamerlid nu uit wil gaan. Wil ze bijstandsgerechtigden die niet willen meewerken aan dwangarbeid en aan andere disciplineringsmaatregelen, straffen met korting op en uiteindelijk verlies van de uitkering? Of vindt ze dat geen enkele bijstandsgerechtigde bedreigd moet worden met de verplichting om onbetaald te werken?

In een SP-verslag over de actie van woensdag lijkt Karabulut opnieuw om de hete brij heen te draaien. “Niemand zit voor zijn plezier in de bijstand. Ook de SP wil werklozen en uitkeringsgerechtigden aan het werk krijgen, maar dan wel zoals het hoort: geef mensen in ieder geval het uitzicht op vast werk na maximaal drie maanden. Het minimumloon en cao’s zijn niet voor niets wettelijk vastgelegd. Betaal mensen dit dan ook als mensen werken en geef hen uitzicht op CAO-functieloon!”, stelt ze. Dat lijkt zo op het eerste gezicht te betekenen dat de SP akkoord gaat met drie maanden dwangarbeid, een standpunt dat zoals gezegd ook de FNV aanhangt. Als het klopt dat het SP-Kamerlid drie maanden dwangarbeid best te verteren acht, dan is ze niet bepaald een fijne bondgenoot van de werkende werklozen. Want die willen vanzelfsprekend helemaal niet voor niets werken. Aan de andere kant valt het toe te juichen dat SP-Kamerlid Paul Ulenbelt er onlangs voor heeft gepleit om soepeler om te gaan met de sollicitatieplicht. “Er zijn in Nederland 650 duizend mensen werkloos en er zijn minder dan 100 honderd vacatures. Mensen solliciteren zich suf, maar er is op dit moment veel te weinig werk.” Als solliciteren naar een betaalde baan blijkbaar al zo weinig zin heeft, dan is onbetaalde dwangarbeid helemaal uit den boze, zou je zeggen. Hoe dan ook, het is duidelijk dat zowel binnen de SP als binnen de FNV momenteel een richtingenstrijd gaande is over verplicht onbetaald werken.

Onderzoek

Ondanks wat minpunten waren veel actievoerende uitkeringsgerechtigden er verheugd over dat hun onvrede over dwangarbeid in elk geval zichtbaar was geworden voor Tweede Kamerleden. Verder bleek het ontmoeten van bondgenoten uit andere delen van het land flink stimulerend te werken. Zo kunnen werklozen elkaar beter leren kennen, ervaringen uitwisselen en elkaar meer ondersteunen. Ook was men in het algemeen tevreden met de publiciteit die het protest heeft opgeleverd, zowel voor als na de actie. Dat geeft alles bij elkaar voldoende inspiratie om de strijd te vervolgen en uit te breiden. Een direct concreet resultaat heeft de actie niet opgeleverd, of het moest zijn dat Klijnsma heeft toegezegd om naar aanleiding van de toegenomen commotie rond verplicht onbetaald werken een onderzoek te laten uitvoeren. Militant actie-onderzoek naar dwangarbeid, bedoeld om de strijd ertegen te versterken, wordt al uitgevoerd, bijvoorbeeld door Doorbraak. Maar op dat soort onderzoek zit de staatssecretaris uiteraard niet te wachten. Zij wenst nota’s en rapporten op haar bureau te krijgen waarmee ze het systeem van dwangarbeid overeind kan houden en het protest ertegen kan laten doodbloeden.

Harry Westerink