Een heerlijk avondje met een welkomstgedicht over wit privilege

Afgelopen vrijdag vond in de Leidse Vrijplaats een heerlijk avondje over wit privilege plaats, getiteld “Oké, Zwarte Piet is racisme, maar waar blijft mijn surprise?”. De bijeenkomst was georganiseerd door Doorbraak in samenwerking met Theater de Generator.

Tijdens het eerste en besloten deel van het programma bracht Doorbraak-activist Mariët van Bommel een welkomstgedicht ten gehore waarin het thema witte voorrechten werd uitgediept. Daarna kregen de vrijwilligers van de Vrijplaats cadeaus aangeboden die de meesten van hen al bij hun geboorte hebben meegekregen. In dichtvorm kwamen vervolgens vijftien privileges aan de orde. De gedichten zaten op de cadeaus geplakt en werden voorgelezen door de Vrijplaats-vrijwilligers die ze ontvingen. Na afloop van de alternatieve pakjesavond kregen de deelnemers een nog veel langere papieren lijst van privileges uitgereikt. Hieronder het welkomstgedicht.

Welkom, welkom, wat ontzettend fijn
dat jullie in deze grote getale gekomen zijn.
Nog eventjes wachten en dan terstond
zullen wij beginnen met de alternatieve pakjesavond.

We hebben jullie allemaal vooraf opgebeld
en voor iedereen die zich toen heeft aangemeld,
hebben wij een kleine verrassing voorbereid
een bescheiden omkoopsom voor je aanwezigheid.
En zie: jullie zijn vol verwachting komen kijken
voor het gesprek of je cadeau, dat moet nog blijken…

Voordat je je cadeau van verpakking ontdoet,
moet me iets van het hart, dus luister goed.
De cadeaus zijn wel authentiek, maar niet origineel.
Ze zijn collectief, maar werken ook individueel.
Ze zijn niet nieuw, maar al zo oud als we leven.
Velen van ons is dit bij geboorte gegeven…

Mmm, velen van ons, maar dus niet iedereen?
Maar dat is oneerlijk, ja, dat is gemeen.
Hoe kan dat? Wat is dat voor praktijk?
We zijn allemaal mensen, en alle mensen zijn gelijk!

Ja, en toch, hoe zeg ik dit het best:
witte mensen zijn gelijker dan de rest.

Ik heb het over wit, niet zoals veel mensen over “blank”.
Ik weet dat dat soms gevoelig ligt, dat zeg ik daarbij frank.
Maar “blank” is een ander woord voor kleurloos of onbevlekt,
alsof “blanken” geen partij zijn, en dat is niet correct.

Wacht eens eventjes, wie noem ik nu eigenlijk wit?
Heb ik het over het merendeel van de mensen dat hier zit?
Ja, ik heb het ook over Doorbraak en over Theater de Generator.
Het gaat ook over ons, al zijn we vanavond de organisator.
Voor ons aller vrijplaats heb ik heel veel waardering.
Dat we nogal wit zijn, is geen oordeel, maar een constatering.

Ho! Stop! Waarom dat zo zeggen, waarom dat benoemen?
Het is toch raar om op iemands huidskleur in te zoomen.
We zijn toch tegen racisme, tegen dat op kleur beoordelen?
We willen een betere wereld, zonder vooroordelen.
We vechten toch tegen dat rubriceren, tegen dat systeem?
Het gaat om het individu, dan is er toch geen probleem?

Ja, iedereen is anders, niemand is identiek,
niemand is hetzelfde, en iedereen is uniek.
Maar niet iedereen is gelijk in de werkelijkheid,
hoe graag we dat ook willen, het is een feit.
Het is niet zomaar, het is geen willekeur.
Hoe je behandeld wordt, ligt onder andere aan je kleur.
En daarnaast gaat het ook om je religie en seksualiteit,
je klasse en gender, en fysieke en geestelijke gezondheid.
Hoor je bij de onderdrukte groep, dan word je geweerd
en dat is nou net waar de andere groep van profiteert.

Vanavond hebben we het over witheid, en de privileges die daarbij horen.
Kleur, cultuur en religie, dat zijn de kenmerkende factoren.
Witte mensen hebben betere kansen dan de anderen
Dat zijn mechanismen die niet zomaar veranderen.
Het is niet pas begonnen, het is al eeuwenoud.
Het komt door witte macht die telkens is opgebouwd.
Witte overheersing in koloniën en slavernij.
Dat was in het verleden, maar het is ook niet voorbij.
Nog steeds hebben witte mensen extra voordelen.
Ze zijn geboren met een pakket aan maatschappij-aandelen.

Ik heb er niet om gevraagd, maar ik heb ze niettemin.
Ik wil het wel ontlopen, maar ik zit er middenin.
Ongelijkheid en racisme, het raakt ons allemaal.
Jij wilt het niet, ik ook niet, maar niemand is neutraal.
Het gaat niet om schuld, niet om bekentenissen.
Het gaat ook zeker niet om het verleden uit te wissen.
Het gaat om ongelijke machtsverhoudingen om te gooien,
zodat wij ons allemaal evenredig kunnen ontplooien.
Om racisme te bevechten, moeten we het onder ogen zien,
onze positie, onze status, en dat analyseren bovendien.
Dat is niet gemakkelijk, dat is een gevecht.
Het is soms wat pijnlijk, maar het is wel terecht.
Het vergt wat introspectie en wat goede moed.
Wij zijn nu gezamenlijk hier en dat is, denk ik, goed.

We komen nu toe aan het uitpakken der cadeaus.
Voor iedereen hier aanwezig hebben we een doos,
tenminste ervan uitgaand dat iedereen het ons liet weten,
iedereen die zich heeft opgegeven, zijn we niet vergeten.

Als je weggezakt bent, let op, dit is belangrijk!
Ik roep jullie namen om, twee of drie tegelijk.
Uitpakken maar en dan mag er van jullie een
het gedichtje op het pakje voorlezen zo meteen.
Ja, ik zie jullie wel zuchten: nog veel meer gezwets.
Dat is de opzet, mensen: een avond vol geklets.

Ha, dit is het heerlijk avondje met als doel progressie.
Mocht je nu denken: pff, wat een therapiesessie,
dan zeg ik alvast dat straks na al dat lullen,
als we er genoeg van hebben, we ons kunnen vullen
in onze eigen kroeg met ons bier op tap
of voor wie geen alcohol drinkt een lekkere appelsap!

Doorbraak en Theater de Generator