Hoe lang zal het duren voor “omvolking” niet alleen geaccepteerd is, maar verplichte kost wordt?

“Beoogd minister Marjolein Faber (PVV) neemt afstand van de term omvolking, die ze eerder heeft gebruikt”, aldus de NOS afgelopen maandag. “Wel vindt Faber nog steeds dat er ‘zorgelijke demografische ontwikkelingen zijn, waar ze iets aan wil veranderen’, zo bleek in een hoorzitting in de Kamer.” De PVV heeft hier geen verlies geleden. De PVV heeft met succes de samenzweringstheorie “omvolking” witgewassen. De weg staat nu vrij om de “omvolking”-complottheorie tot een algemeen geaccepteerde waarheid te maken.

Hoe maak je een maatschappelijke waarheid? Helaas is de mens niet van nature in staat om de waarheid van de leugen te onderscheiden. Leugens en onwaarheden kunnen door de maatschappij als waarheid worden geaccepteerd, als deze maar vaak genoeg herhaald wordt.

Zo is “wetenschappelijk racisme”, de grondslag voor slavernij, eeuwenlang een geaccepteerde “waarheid” geweest in Nederland, simpelweg omdat overheid en bedrijfsleven er baat bij hadden dat het voor waar werd aangenomen. Tegenstanders van dit racisme waren gemarginaliseerd.

Dat de media worden gedomineerd door narratieven en gezichtspunten van reeds machtige organisaties, is geen geheim. Edward Herman en Noam Chomsky schrijven erover in hun boek “Manufacturing consent”: bedrijven en overheden hebben meer toegang tot media.

Dat is eenvoudigweg te verklaren: wat grote, invloedrijke spelers doen en zeggen is eerder nieuwswaardig. Bovendien zijn veel duidende experts in dienst van overheid of bedrijfsleven, waardoor die hun mening mogen geven over wat de media belangrijk vinden.

Daarnaast is het ook nog eens risicovol om machtige partijen tegen de haren in te strijken. Juist omdat bedrijven een groot platform hebben, kunnen zij kritische stemmen beter aanvallen. Denk aan hoe bedrijven als Shell milieuonderzoeken of milieuwetgeving in diskrediet brengen.

Wat voor effect dit heeft kan je zien in recente berichtgeving over de oorlogen in Oekraïne en Gaza. Let op het verschil in titels, wie als eerste de situatie mag duiden, en op wiens ervaring de nadruk ligt. Ook hoe bepaalde bronnen verschillend worden geciteerd.

Het verschil is natuurlijk dat bijna alle Nederlandse politieke partijen zowel anti-Rusland als pro-Israël zijn. Vanuit dat oogpunt zijn dit dus twee “neutrale” verhalen, terwijl dezelfde soort gebeurtenis compleet anders wordt omschreven. Het resultaat van machtsverschil.

Datzelfde verschil zie je ook in hoe door de jaren heen over “omvolking” wordt gesproken. In 2022, toen de meerderheid van de Tweede Kamer “omvolking” nog zag als onwenselijke complottheorie, noemde de NOS “omvolking” nog extreem-rechts.

De nadruk lag op hoe “omvolking” werd aangehangen door verschillende racistische (massa)moordenaars, en hoe gevaarlijk het dus is om samenzweringstheorieën te verspreiden. Zelfs hier zien we al de eerste stappen van normalisering, omdat ON mocht blijven uitzenden.

Hoe anders wordt er in 2024 gesproken over “omvolking”. Afgelopen vrijdag kregen we even te zien hoe de machtsverhoudingen waren veranderd, met de PVV als grootste partij en aanhanger van de complottheorie. De toon was compleet anders.

Opeens is het niet meer “extreem-rechtse omvolking”, want dan zou de PVV extreem-rechts genoemd worden, en dat durft de NOS niet aan. Nu wordt omvolking “gezien” als een racistische term. De stem is veel neutraler, en Klever krijgt de meeste ruimte om zichzelf te verdedigen.

Dat is een beeld van Nederland waar “omvolking” opeens simpelweg een geaccepteerde politieke stroming is. Het is “omstreden” (zoals zo’n beetje alles in dit land), men is het erover oneens, en het debat gaat immer door. Maar op maandag veranderde dat opeens.

Want PVV-er Faber deed opeens afstand van de term “omvolking”. Dat is een compleet cynische politieke manoeuvre; het enige waar ze afstand van deed was het idee dat “omvolking” een vooropgezet plan is door de “elite”. Dat ruikt immers naar antisemitisme. Het andere racistische deel blijft in stand.

Opeens verandert de toon. Nu de PVV afstand heeft gedaan van de term, kan de NOS wél vaststellen dat het om een nazistische term gaat. Immers, dan krijgen ze geen moeilijkheid met de PVV. Tegelijkertijd houdt Faber vast aan het idee van demografische vervanging.

Door gebruik van een strategische definitie kan ze afstand doen van één klein deeltje. Zie hieronder een definitie van “omvolking” uit 2022 en 2024. Opeens is een “kwaadaardige elite” onderdeel van de definitie, waardoor de PVV van dat stukje afstand kan doen.

Het kwaad is echter al geschied. Door te doen alsof het kwaad van “omvolking” alleen zat in het deeltje “elite”, en niet in de leugens over demografische vervanging, heeft de NOS nu meegeholpen om ideeën over die demografische vervanging (met andere woorden: omvolking) te normaliseren.

En dat zie je ook weer terug in het stuk: de NOS schrijft onkritisch de standpunten van Faber over migratie over, en wordt daarmee zelf een verspreider van “omvolking”. Alleen maar om “politiek neutraal” over te komen, wat betekent dat ze de PVV alle ruimte moeten gunnen.

Terwijl: dit is nog steeds een samenzweringstheorie, alleen met een “onwetende” of “onverschillige” elite. Het is nog steeds een complot. En de basis is hetzelfde: het is onwenselijk dat mensen hierheen komen. Terwijl juist dat de leugen is: iedereen zou welkom moeten zijn.

Dit is niet het begin van normalisatie, maar het einde. Met de toetreding van Klever en Faber tot de ministerraad is omvolking genormaliseerd, wellicht met een net iets ander naampje. Het is een door macht en media geaccepteerd standpunt geworden.

En dit is slechts de eerste stap. Binnenkort heeft dit kabinet macht over de NPO en de universiteiten. Hoe lang zal het duren voor “omvolking” niet alleen geaccepteerd is, maar verplichte kost wordt? Tot de NOS op deze manier gaat berichten over “demografie”?

Kritische media zouden door hebben gevraagd op dit overduidelijke politieke spel door Faber, maar zoals we weten: media durven enkel oppervlakkig kritisch te zijn als het gaat om machtige spelers. Dat is al jaren zo, nu maken de fascisten er alleen gebruik van.

En de hele politiek draagt er schuld aan. De VVD die met een glimlach van Rutte overal mee wegkwam, D66 die zichzelf de onderwijspartij mocht blijven noemen, PvdA/GL wiens oprechtheid na Rutte II nooit echt in twijfel is getrokken. En nu is de macht verschoven.

Wat als waarheid wordt geaccepteerd, wordt bepaald door wat de media schrijven. En wat media durven schrijven, wordt bepaald door wie aan de macht is. Dit is één voorbeeld. Op duizend vlakken zullen we de waarheid zien verschuiven. Extreem-rechts wordt zienderogen genormaliseerd.

Dus: laat je niet zo makkelijk voorliegen als de NOS. Blijf praten over waar je in gelooft. Want juist in tijden van propaganda moet je zelf de waarheid blijven spreken en verspreiden. Net zoals in alles kunnen we van de status quo niets verwachten. We moeten het zelf doen.

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Twitter.)