ING bestookt zeeheldenbuurten met koloniale billboard-reclame

Zoals zoveel andere bedrijven die voor zichzelf reclame maken via bekende nationalistische en koloniale mythen en propagandaverhalen, zo doet ook de ING een flinke duit in het zakje. Als hoofdsponsor van het jaarlijkse evenement SAIL Amsterdam toert de bank momenteel het land door met een mobiele expositie over Nederlandse zeehelden (lees: zeeschurken) uit de Gouden Eeuw (lees: Grauwe Eeuw). De expositie vormt een treffend voorbeeld van het oplappen van de nostalgie naar de zogenaamde goede oude tijd, toen de roofstaat aan de Noordzee overal ter wereld anderen tot slaaf maakte en met een terreurbewind dwong tot dwangarbeid op plantages (lees: werkkampen), waardoor veel witten zich eeuwenlang onvoorstelbaar hebben kunnen verrijken.

“In veel steden en dorpen in Nederland zijn wijken vernoemd naar onze zeehelden uit de Gouden Eeuw”, zo meldt de ING. “Nederlanders wonen in de Abel Tasmanstraat, de Piet Heinstraat, de Willem Barentszstraat en de Witte de Withstraat. In het kader van SAIL 2015 laat ING Nederland kennis maken met de naamgevers van deze straten en daarmee met de zeehelden van SAIL. In samenwerking met het Rijksmuseum is een mobiele expositie samengesteld die bestaat uit een serie van acht oranje billboards in wisselende samenstelling met daarop de historische afbeeldingen van de zeehelden en hun levensverhaal.”

Jongensboekenromantiek

Die billboards komen te staan in diverse straten van de zeeheldenbuurten van vijf gemeenten. Van 13 tot 21 juli was de expositie al te zien in Den Haag en van 22 tot 29 juli in Den Bosch. Vervolgens is van 29 juli tot 5 augustus Ede aan de beurt en van 5 tot 12 augustus Winschoten. Uiteindelijk is de expositie van 12 tot 19 augustus te vinden in de zeeheldenbuurt van Amsterdam en van 19 tot 23 augustus op het “ING-eiland” aan de Bogortuin tijdens SAIL 2015. “Dit ING-eiland is het centrale punt voor verschillende activiteiten die er voor zorgen dat iedereen die dat wil zich voor één dag een zeeheld kan voelen. Tussen de activiteiten door en ’s avonds kunnen jong en oud even rustig bijkomen in een prachtig decor met palmbomen en hangmatten, genietend van de muziek en een hapje of drankje. En aan het ING eiland ligt de prachtige driemaster ‘Etoile du Roy’ afgemeerd die vrij toegankelijk is voor bezoekers.” Oftewel: door het reproduceren van ergerlijke koloniale nostalgie worden de bezoekers van het SAIL-evenement ertoe verleid om zich te identificeren met zeeschurken uit vroeger tijden. “Voor één dag” en liefst hun hele leven lang behoren ze het perspectief te kiezen van de koloniale onderdrukkers, in plaats van het perspectief van de onderdrukten. Zo zijn onze (lees: hun) manieren, zo is onze (lees: hun) VOC-mentaliteit die over lijken ging.

De jongensboekenromantiek die steevast gepaard gaat met het verheerlijken van het verschrikkelijke koloniale verleden, blijkt ook uit het beeldmateriaal dat de ING-billboards begeleidt. Neem bijvoorbeeld het filmpje waarin zo lollig en lullig mogelijk wordt uitgebeeld dat de zeehelden tijdens het SAIL-evenement Amsterdam komen bezoeken. Het is de vraag wat in dat filmpje meer braakneigingen veroorzaakt: het oubollige vermaak waarmee de zogenaamde zeehelden als een soort ontdekkingsreizigers met een roeibootje over de Amsterdamse grachten varen of de godsgruwelijke leukigheid waarmee koloniale dieven, plunderaars en moordenaars worden omgetoverd tot de heldhaftige belichaming van waar Nederlanders volgens de heersende opvattingen trots op zouden moeten zijn.

Zilvervloot

De beruchte Piet Hein is een van de zeeschurken die de ING via de billboards ophemelt. Hein werd beroemd door het jatten van de Spaanse zilvervloot, die in totaal – omgerekend – bijna 120 miljoen euro opbracht. Hij roofde het zilver en de andere kostbaarheden van de koloniale Spaanse concurrenten, die dat op hun beurt weer hadden gestolen van de inheemse bevolking van Zuid-Amerika. Met het geld van de zilvervloot begon de West-Indische Compagnie (WIC) de koloniale macht van Spanje en Portugal te ondermijnen. In 1630 veroverde een WIC-leger een groot deel van Brazilië op de Portugezen. De Nederlanders kwamen zo in het bezit van de vele suikerrietplantages. De suikerproductie was afhankelijk van de slavernij en slavenhandel, en in 1635 namen de Nederlanders die ook over. De diefstal van de zilvervloot door Hein werd in de volksmond al gauw de hemel ingeprezen en kwam later in de koloniale geschiedschrijving te boek te staan als een uitzonderlijke heldendaad. Maar het was in feite dus ordinair jatwerk.

Onlangs leverde Doorbraak kritiek op een propagandastunt van woningcorporatie Portaal, die een bijdrage levert aan het verheerlijken van het koloniale verleden door in de Leidse zeeheldenbuurt een nagebouwde versie op te hangen van een schip van zeeschurk Maarten Tromp. Die stunt steekt nog mager af bij de grootscheepse koloniale propaganda die de ING momenteel in andere zeeheldenbuurten aan het neerzetten is. Het eenzijdige witte perspectief op het koloniale verleden, het perspectief van de nazaten van onderdrukkers, moet zo snel mogelijk verdwijnen en worden vervangen door een perspectief dat recht doet aan de ervaringen van onderdrukten en hun nazaten. Het Nederlandse koloniale systeem was een enorme misdaad tegen tot slaaf gemaakten en anderen die in de koloniën werden onderdrukt en uitgebuit. Honderdduizenden van hun nazaten leven nu in Nederland. Met hun positie en hun belangen dient rekening te worden gehouden.

Harry Westerink