Kobani, het Stalingrad van de IS

De afgelopen dagen gingen in heel Turkije mensen massaal de straat op na berichten dat de Islamitische Staat (IS) de stad Kobani was binnengedrongen. Kobani is een Koerdische stad in de Noord-Syrische regio Rojava die grenst aan Turks Koerdistan. De stad is al weken omsingeld door de IS en wordt onafgebroken bestookt met zware wapens, geschut en tanks.

Tijdens de onrusten in het oosten van Turkije vielen maandag maar liefst elf doden en honderden gewonden, waarvan enkelen er zeer slecht aan toe zijn. De demonstranten werden in de grootste Koerdische stad Diyarbakir, waar de meeste doden vielen, onder vuur genomen door Turkse Hizbullah-aanhangers. Twee mensen werden doodgeschoten door paramilitaire troepen van de staat en door Huda-Par, een moslimfundamentalistische organisatie die vooral actief is in het oosten van Turkije. In een tiental steden en deelgemeenten in het oosten van Turkije, waaronder Diyarbakir, werd een avondklok ingesteld. Die is inmiddels verlengd tot onbepaalde tijd.

Gezi en Kobani

Ook in Istanboel, Ankara en Izmir vonden maandag de hele nacht hevige gevechten plaats met de oproerpolitie. In Istanboel, in de wijk Sarigazi, werd een groep leden van de linkse pro-Koerdische partij BDP aangevallen door een grote groep fascistische Grijze Wolven. De BDP-ers werden omsingeld door de fascisten en moesten zich verschuilen in enkele gebouwen. Uren moesten ze wachten op hulp. In de wijk Esenyurt werden Koerden in hun huizen aangevallen door fascisten en werd het kantoor van BDP in brand gestoken. De aanwezigen werden onder vuur genomen door fascisten, zonder dat er politie kwam opdagen om in te grijpen.

Wat de recente demonstraties in heel Turkije laten zien, is dat wat er in Kobani met de Koerden gebeurt de Turken niet onberoerd laat. Het lijkt erop dat Koerden en Turken elkaar sinds de Gezi-protesten van vorig jaar meer en meer aan het vinden zijn in een gezamenlijke strijd. Daarnaast is het nu ook overduidelijk dat de seculier-nationalistische kemalisten heel andere normen hebben als het gaat om mensenrechten, het demonstratierecht en de vrijheid van meningsuiting van Koerden. De kemalistische tv-zender Halk TV deed tijdens de Gezi-opstand overal live verslag van. Men had de mond vol van mensenrechten en vrijheid, en beschuldigde de mainstream media van zelfcensuur omdat die tijdens de protesten documentaires uitzonden over pinguïns. Maar de afgelopen dagen was er vrijwel geen live verslag op Halk TV te zien. Tijdens de demonstraties zond men een documentaire uit over het onderzeese leven van vissen, en ’s avonds, toen er al tientallen gewonden waren gevallen, was het thema “redacteuren gezellig samen in gesprek” rond het offerfeest. Wat een hypocrisie.

AKP en IS

Na drie dagen van hevige onrust en veel doden, is nu vanuit Koerdische kant de conclusie getrokken dat er definitief een einde is gekomen aan de onderhandelingen met de moslimfundamentalistische AKP-regering. Het is geen groot geheim dat de Turkse staat en de AKP steun verlenen aan de IS. De AKP wil zijn invloedssfeer in het Midden-Oosten koste wat kost uitbreiden. En het democratische bestel aan de Turkse zuidgrens – met Koerden die nauwe banden onderhouden met de bevrijdingsbeweging PKK – vormt daarvoor een obstakel dat het liefst verzwakt of compleet weggevaagd moet worden.

De regio Rojava levert al twee jaar hevige strijd met de IS-milities, en heeft steeds bij Turkije aangedrongen om haar steun aan de IS te beëindigen. Maar daar had de AKP lak aan. Zelfs nu de stad Kobani compleet is omsingeld, en er een massamoord dreigt plaats te gaan vinden, gaat de Turkse staat door met haar steun. Koerden en heel veel anderen in Turkije zijn woedend op de AKP dat ze de Syrische grens niet over mogen en geen hulp mogen verlenen aan Kobani. Daar zitten tienduizend mensen als ratten in het val: ze kunnen geen kant meer op.

Grens

Aan de Turkse kant van de grens wonen veel mensen die familie, vrienden of kennissen hebben die in Kobani wonen. Ze proberen voortdurend bij de grensovergang te komen om van dichtbij te kunnen zien wat er in Kobani gebeurt. Maar het Turkse leger en de politie houden hen keer op keer tegen. Ze worden uit elkaar gejaagd en constant bestookt met traangas. Ook mensen die de grens willen oversteken om mee te vechten, worden tegengehouden.

Dorpen langs de grens zijn door het leger ontruimd. Dat doet vermoeden dat men het IS-strijders gemakkelijk wil maken om ongezien de grens over te gaan. Er zijn al videobeelden van een IS-strijder die ongehinderd de grens overstak om te vechten. Ook is er het verhaal van twee linkse journalisten die met een groep de grens zijn overgestoken om ter plekke te zien hoe het is in Kobani. Op een pad dwars door een mijnenveld werden ze door het Turkse leger en de politie bestookt met traangas. Op de terugweg werden ze aan de grens tegengehouden: ze mochten Turkije niet meer in. Zo werden ze midden in de nacht doelbewust de dood ingestuurd, met aan de ene kant de IS en aan de andere kant het mijnenveld. Al hun beeld- en geluidsmateriaal werd door de politie afgepakt. Gelukkig konden ze het uiteindelijk navertellen. Veel anderen vinden daar echter de dood.

Stalingrad

Dat zijn taferelen die de mensen in Suruc, de Turkse stad bij de grensovergang met Kobani, al wekenlang moeten doormaken. De woede-uitbarsting van deze week komt dan ook op het moment dat angst voor een bloedbad snel groeit, nu de IS oprukt naar de buitenwijken van Kobani. Het lot van de stad is voor de Koerden, maar ook voor de rest van de progressieve bewegingen in Turkije van cruciaal belang. Niet alleen vanwege haar strategische positie, maar ook vanwege haar democratische politieke invloed in de nabije toekomst in de regio. Midden in de vuurzee van het Midden-Oosten is Rojava met haar autonomie, onafhankelijke lijn, seculiere en democratische zelfbestuur een gevaar voor zowel moslimfundamentalistische groepen als de IS, als voor regionale en mondiale grootmachten. Rojava balanceert op het randje van de vernietiging door vast te houden aan haar politiek van onafhankelijkheid, door haar verzet tegen de IS en door niet toe te geven aan de druk van andere machten.

In Koerdistan wordt de verdediging van Kobani al beschouwd als een heldhaftige strijd die uiteindelijk de IS zal vernietigen. Miljoenensteden, zoals Musoel in Irak, zijn in een mum van tijd gevallen. Maar het kleine Kobani houdt al wekenlang stand tegen een enorme overmacht van de IS-bende. En dat roept de herinnering op aan de verdediging van Stalingrad tegen de invasie van de nazi’s.

Bülent Yilmaz

(De laatste alinea’s zijn op 10 oktober wat aangevuld.)