Newspeak kan nauwelijks verbloemen dat de uitzetindustrie op grenzen stuit

De Volkskrant pakte afgelopen vrijdag groot uit met drie artikelen over hoe de Nederlandse staat alles op alles zet om mensen het land uit te pesten. Op de eerste pagina een stuk over de “gesprekstechnieken” waarmee de deportatieorganisatie DT&V mensen moet “motiveren” om het land te verlaten, op pagina 4 een gedetailleerde weergave van de ideologie van diezelfde organisatie, en daarnaast een reportage over hoe een deportatie in zijn werk gaat. Het perspectief van de krant op de verschillende praktijken blijft onduidelijk. Vinden ze het interessant, shockend, stoer? Maar los daarvan geven de verschillende artikelen een goed beeld van de huichelachtige en gewelddadige dagelijkse praktijk van de Nederlandse uitzetindustrie.

Bijzonder opvallend zijn de talrijke gevallen van newspeak van Rhodia Maas, de baas van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V). Het begint natuurlijk al met de naam van die ‘dienst’. Daar zou je beter Dienst Intimidatie en Geweld van kunnen maken, maar dat is niets nieuws. Bijna elke zin van de directeur van de Nederlandse tak van het Europese deportatiesysteem zit vol leugens en verdraaiingen van de werkelijkheid.

Zo probeert ze begrip te kweken voor het werk dat haar organisatie doet: “Veel mensen beseffen niet hoe moeilijk het is om vreemdelingen Nederland te laten verlaten”. Ten eerste is dit natuurlijk gewoon onzin. De DT&V heeft zo ongeveer alle bevoegdheden om mensen het land uit te zetten, terwijl hun slachtoffers juist de meest machteloze groep mensen in heel Nederland zijn. Veel zieligdoenerij dus, die we wel vaker zien in de uitzetindustrie: kijk ons eens het zware vuile werk doen. Daarnaast de term “vreemdelingen” – door De Volkskrant keurig steeds tussen aanhalingstekens gezet. Die term is vooral bedoeld om te laten zien dat de mensen om wie het gaat hier ‘niet horen’, dat ze van buiten zijn en niet bijvoorbeeld al jaren hier wonen, niet gewoon willen kunnen kiezen wat ze met hun leven doen. Dat veel mensen dit allemaal niet zouden beseffen, is ook maar de vraag. Ze willen het misschien niet horen, dat kan wel. Tenslotte: “Nederland te laten verlaten”. Dat klinkt bijna alsof het een gunst is, alsof de mensen niets liever willen doen dan weggaan, en dat de DT&V beleefd de deur openzet. Dat “laten verlaten” houdt zwaar psychologisch en lichamelijk geweld in, maar daar heeft Maas het niet over. Kortom: een betere vertaling van deze uitspraak zou zijn: “Veel mensen willen niet weten hoeveel geweld en intimidatie wij mogen toepassen om onschuldige mensen het land uit te gooien”.

Neerwaartse spiraal

Maar het sprookje gaat verder: “Mensen die jarenlang in de illegaliteit blijven hangen, komen terecht in een neerwaartse spiraal”. Dit zou je al bijna een klassieker kunnen noemen. Het gaat hier natuurlijk gewoon om victim blaming. Doen alsof illegaal gemaakte personen zelf kiezen voor hun situatie, alsof ze zelf verantwoordelijk zijn voor de ellende waar de Nederlandse staat, de IND, de DT&V en al die andere instanties voor verantwoordelijk zijn. Ze “blijven in de illegaliteit hangen” – alsof er een manier zou zijn om daar weer uit te komen. En, sterker nog, ze “komen terecht in een neerwaartse spiraal”. Wat dat volgens de DT&V precies betekent, is niet duidelijk. Wel duidelijk is dat dit juist het directe gevolg van bewuste politieke keuzes van de Nederlandse staat is. Al jaren wordt ongedocumenteerden het leven zo zuur mogelijk gemaakt, expres en doelbewust en zogenaamd om leven in de illegaliteit te “ontmoedigen”. Een juistere versie van dit citaat zou dan ook als volgt kunnen luiden: “Wij zorgen er wel voor dat mensen die zelf willen kiezen waar ze wonen, in een ellendige positie terechtkomen die bovendien alleen maar erger gaat worden”.

De directeur denkt nog verder mee: “Ze verspillen de krachtigste jaren van hun leven, ze bouwen niets op.” Wederom doet de baas van de DT&V alsof mensen er zelf voor kiezen om in een uitzichtloze positie terecht te komen, terwijl dat weer juist de bedoeling van de Nederlandse bevolkingspolitiek is: dat mensen dus niets kunnen opbouwen hier, dat hun leven wordt bepaald door onzekerheid. Bovendien impliceert deze uitspraak natuurlijk ook dat mensen in het land waar de DT&V ze liever wil dumpen, juist wel iets met hun “krachtigste jaren” kunnen doen. Maar zie maar eens wat “op te bouwen” in Somalië bijvoorbeeld. Trouwens, het lukt ondanks al die uitsluiting mensen ook in de illegaliteit om juist wel iets op te bouwen, maar dan onttrokken aan het zicht van de onderdrukkende autoriteiten. De vertaling zou dan ook iets kunnen zijn als: “Wij doen ons stinkende best om het leven van mensen zo onzeker en onveilig mogelijk te maken, vooral als ze jong en vol ambitie zijn.”

Regie pakken

Dan volgt de klap op de vuurpijl: “Wij zeggen: pak de regie en ga terug.” Het is alsof je iemand het raam uitduwt en zegt: goed gedaan! De mensen die zich verzetten tegen het regime van de DT&V, dat zijn juist de mensen die de regie pakken. Maar ja, volgens de mevrouw van de DT&V krijgen die “gemengde signalen”. Ze doelt daarmee op vrienden en familie van ongedocumenteerden, op activisten die hen bijstaan in de gedwongen illegaliteit. Die maken het moeilijk voor de DT&V om hun verdraaide werkelijkheid als waarheid te verkopen. Eigenlijk zegt mevrouw Maas dus: “Vervelend dat we worden tegengesproken”.

Ik zou hier nog bijna eindeloos mee door kunnen gaan. Bijvoorbeeld het punt dat “gevaar ook vaak gebruikt wordt als een argument om te blijven”. Nou, vind je het gek? Sterker nog, gevaar is gewoon een argument om te blijven, juridisch geldig nog wel. Alleen de IND denkt daar vaak anders over. Vanuit de veilige kantoortjes in Rijswijk wordt dan bepaald of het gevaar wel echt gevaarlijk genoeg is om als “argument” te dienen. De uitspraak van de directeur van de DT&V maakt vooral duidelijk dat ze al bij voorbaat ervan uitgaat dat de argumenten van haar slachtoffers niet geldig zijn. Want, zo sluit ze haar verhaal af: “Mensen zonder verblijfsvergunning zijn vaak echt beter af buiten Nederland, hier is voor hen geen toekomst.” En, hoe komt dat? Het is de cynische conclusie van iemand die er alles aan doet om het sluitstuk van een gewelddadig systeem te rechtvaardigen en in stand te houden, en die daar ook nog voor betaald wordt.

Arbeidsdeling

Naast al deze leugenachtige eufemismen en cynische uitspraken van mevrouw de directeur leggen de drie artikelen bij elkaar ook nog een ander cruciaal aspect van het Nederlandse apparaat bloot: de arbeids- en verantwoordelijkheidsverdeling tussen de verschillende schakels die betrokken zijn bij de systematische onderdrukking van vluchtelingen en migranten. Het begint bij de Hogeschool Utrecht die een gespreksmethode ontwikkelt. Niks mis mee, zullen de onderzoekers denken. Ook onderzoeksbureau Regioplan doet mee: kijken naar wat het effectiefst is om te “motiveren en coachen”. Dat het daarbij gaat om het doelbewuste dwarsbomen van elk toekomstperspectief van mensen die in Nederland willen blijven, dat maakt niet uit: het gaat tenslotte om wat effectief is. Ook het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum van het ministerie van Justitie komt langs, en ander onderzoek naar de situatie van ongedocumenteerden.

Hoe dichterbij het echt vuile werk komt, hoe duidelijker het steeds wegschuiven van de verantwoordelijkheid wordt. De DT&V die wel het geweld toepast, maar niet bepaalt of landen veilig zijn. Nee, dat doet iemand anders: de IND, en daar gaan we bij de DT&V niet over. En vervolgens kijken we ook niet of de mensen wel veilig terecht zijn gekomen, want dat houden we niet bij. En dan natuurlijk de marechaussees, degenen die het daadwerkelijke fysiek geweld toepassen, en die mensen die letterlijk op de grond liggen nog koffie aanbieden. “Ze voeren uit, meer niet.” Je kunt er natuurlijk de KLM, luchthaven Schiphol, bouwbedrijven zoals BAM, en de Franse ontwikkelaar van de bodycuff allemaal bij optellen. Zo ontstaat er een situatie waarin niemand verantwoordelijk is voor alle wreedheid, waar eventuele schuldgevoelens snel kunnen worden weggewuifd, waar iedereen die eraan meewerkt rustig kan slapen. Behalve de slachtoffers en hun naasten van wie de levens worden verwoest door de gewelddadige structuren. Structuren die wel degelijk in stand worden gehouden door mensen. Onderzoekers, directeuren, opperwachtmeesters. Mensen die op een verjaardag waarschijnlijk nog steeds doodleuk over hun werk kunnen vertellen zonder dat iemand zijn wenkbrauwen optrekt. Medeplichtigen in een keten van geweld.

Barsten

Maar ook dit systeem is niet onwrikbaar. Tussen de regels door wordt ook in De Volkskrant duidelijk dat het ondanks alle machts- en geweldsuitoefening nog steeds niet altijd lukt om het verzet van mensen te breken. Vaak worden deportaties toch nog geannuleerd, tot woede van de uitzetters. Advocaten, piloten, andere passagiers, maar vooral de strijdbare ongedocumenteerden zelf zorgen ervoor dat er ook scheuren en barsten in de structuren te zien zijn. De steeds sterkere focus op psychologische intimidatie en slinkse technieken van de uitzetindustrie is ook juist een teken aan de wand dat het brute geweld van de ‘diensten’ op haar grenzen stuit. In 2014 huilde de voorzitter van de toenmalige commissie Integraal Toezicht Terugkeer (zeg maar de commissie die erop toeziet dat de marechaussee niet al te hard toeslaat) bij de opheffing van zijn commissie krokodillentranen. Hij zei dat het “effectief uitzetten van vreemdelingen – mede door alle waarborgen, rechtsregels en rechtshulp – een schier onmogelijke opgave is geworden”.

Goed nieuws dus. Tegen al die mensen die met die “onmogelijke opgave” worstelen, tegen de marechaussee die het allemaal steeds vervelender vindt worden, tegen de DT&V-directeur die het zo moeilijk heeft, zou ik willen zeggen: kom op, mensen, stap uit die neerwaartse spiraal! Pak de regie en kap ermee!

Gerard Zijlstra