Overleven met een minimuminkomen? Doe het met de overlevingsgids!

Tips en mogelijkheden voor bijstandsgerechtigden en andere armen om zich in de maatschappij en in bureaucratische doolhoven staande te kunnen houden. Dat biedt de “Overlevingsgids voor de minima” die de Amsterdamse Bijstandsbond aan het ontwikkelen is. Wat vragen erover aan Bijstandsbond-medewerker en Doorbraak-lid Piet van der Lende.

Wat is de bedoeling van de overlevingsgids en wat kunnen minimumlijders eraan hebben?

“De gids is een leidraad met adviezen voor mensen die weinig geld hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. We proberen oplossingen te bedenken voor problemen die ze tegenkomen in de dagelijkse strijd om te overleven. Als Bijstandsbond, een belangenorganisatie voor werklozen en voor werkenden met een minimuminkomen, willen we onze kennis en ervaring delen met anderen. De spreekuurmedewerkers van de Bijstandsbond en de advocaten met wie we samenwerken, krijgen mensen over de vloer die problemen hebben met uitkeringsinstanties. We zoeken uit wat we kunnen doen en hoe we hen kunnen ondersteunen. Vandaag de dag is op internet veel informatie te vinden over hoe te leven met een minimuminkomen, hoe gezond en toch goedkoop te eten, waar betaald of onbetaald werk is te vinden, enzovoorts. Er is digitaal een hele beweging op gang gekomen in de vorm van projecten en initiatieven om mensen met een minimuminkomen te ondersteunen, van alternatieve ruilsystemen tot collectief wonen-projecten. We proberen daar de dingen uit te vissen waar meerdere mensen wat aan kunnen hebben. Die beweging bestaat niet alleen op internet. Overal in het land gaan groepen mensen bij elkaar zitten om lokale steunprojecten op te zetten. Verder probeert de overlevingsgids de weg te wijzen in bureaucratische doolhoven. Tegen van alles en nog wat kunnen klachten worden ingediend. Je kunt het zo gek niet bedenken of er zijn wel instanties die je daarover adviseren en tips geven. Maar die instanties zijn lang niet altijd onafhankelijk. In de overlevingsgids proberen we dat een beetje bij elkaar te brengen en wat overzichtelijker te maken. Het is niet de bedoeling dat de gids antwoord op alle vragen geeft. Je kunt het doorlezen, erin zoeken en er tips uithalen waar je misschien iets mee kunt doen.”

Waar is de gids te vinden en hoe kan die gebruikt worden? Ik heb begrepen dat er ook een app beschikbaar is.

“Er is een indeling in verschillende rubrieken, zoals bijstand, wonen, reizen, enzovoorts. Veel aspecten van het dagelijks leven komen kort ter sprake. Je kunt de vragen in de rubriek bekijken in een index. Maar er zit ook een zoekfunctie in waarbij je een trefwoord kunt intypen. De gids is te vinden op de websites http://euromarsen.dds.nl en http://www.overlevingsgids.net Je kunt ook een app downloaden voor Android-systemen op mobiele telefoons en tablets in de Google Play Store. Tik het trefwoord “bijstandsbond” of “overlevingsgids” in en je kunt de app downloaden en installeren. Je kunt de app ook downloaden vanaf de genoemde websites.”

Minimumlijders kunnen zelf tips en ervaringen doorgeven die mogelijk in de overlevingsgids kunnen worden opgenomen. Hoe kunnen ze dat doen? Wordt de gids regelmatig vernieuwd?

“De gids is nog in opbouw. Er worden bijna dagelijks antwoorden op vragen aan toegevoegd. We stellen het erg op prijs als mensen tips geven. Ze kunnen ons bellen op 020-6898806 of mailen naar info@bijstandsbond.org Daarnaast organiseren we als Bijstandsbond in oktober en november diverse bijeenkomsten in Amsterdam waar de overlevingsgids aan de orde komt. Zo is er op dinsdag 22 oktober vanaf 14:00 uur een bijeenkomst in de Bilderdijkstraat 165-f. Op vrijdag 20 november zal de overlevingsgids officieel worden gelanceerd tijdens een bijeenkomst in de Eerste Helmerstraat 106-m. Mensen kunnen naar onze bijeenkomsten komen en kritiek of aanvullingen geven. Die bijeenkomsten worden aangekondigd op de website http://bijstandsbond.blogspot.nl”.

Kun je aangeven welke onderwerpen er in de gids aan de orde komen? En kun je voorbeelden noemen van tips die in de gids staan?

“Een mooi voorbeeld van een tip vind ik dat je in Hema-vestigingen met een restaurant op bepaalde tijden ’s morgens voor 1 euro een kopje koffie, een croissant en een broodje ei kunt krijgen. Als je een keer op pad bent en je wilt niet veel geld uitgeven, dan is dat een optie. Ik weet dat daar in Amsterdam ontzettend veel mensen met een minimuminkomen gebruik van maken. Maar daarmee stuit je meteen ook op de dilemma’s die je bij het schrijven van zo’n gids tegenkomt. Want de Hema biedt dat natuurlijk aan om mensen de winkel binnen te lokken in de hoop dat ze dan flink gaan consumeren. Maar dat valt niet bepaald te verwachten van mensen die nauwelijks kunnen rondkomen. Bovendien: als wij die 1 euro-aanbieding vermelden, dan maken we in feite gratis reclame voor de Hema. Verder kun je je ook afvragen of dit voedsel nu wel zo gezond en milieuvriendelijk is. We gaan niet alle commerciële aanbiedingen opnemen op de website, maar sommige misschien wel, voor zover minimumlijders er tenminste echt iets aan hebben. En dan maken we ook een pagina of enkele pagina’s waarin we uitleggen hoe supermarkten en andere bedrijven mensen proberen te manipuleren door bijvoorbeeld de inrichting van de winkel en de opzet van zogenaamde aanbiedingen en hen proberen aan te zetten tot het kopen van spullen die ze niet nodig hebben, waar ze niets aan hebben of die duurder zijn dan ze op het eerste gezicht lijken. Wat milieuvriendelijk en gezond voedsel betreft proberen we vooral tips te geven over hoe je die goedkoop kunt verkrijgen en hoe je die twee zaken, goed en goedkoop eten, op elkaar kunt afstemmen. Er zijn bijvoorbeeld websites over goedkoop leven die adviseren om goedkoop blikvoedsel, vreselijke rotzooi, te kopen als je financieel moeilijk zit. Dat soort adviezen nemen we niet op. Maar aan de andere kant zijn er ook websites over geldloos leven en over bijvoorbeeld de vrekkenbeweging – dat is een best grootschalige internetbeweging – die hun tips en adviezen voortdurend omgeven met allerlei meer of minder hoogdravende moralistische praatjes. Dat doen wij niet.”

Gemeenten krijgen flink wat beleidsruimte om bijstandsgerechtigden onder druk te zetten en uit de bijstand te jagen. Dat kan leiden tot lokale verschillen in de uitvoering van het beleid. De Bijstandsbond zit in Amsterdam. Is de gids vooral gebaseerd op wat er in de hoofdstad aan de hand is of gaat het meer om informatie uit het hele land?

“De gids kent drie niveaus. Op het algemene niveau geven we tips over regelingen en mogelijkheden die voor het hele land gelden. Vooral bij de bijstand en het minimabeleid kunnen er lokaal grote verschillen zijn. Maar ten aanzien van veel onderwerpen geldt dat niet. En ook in de bijstand en de minimaregelingen is er landelijk beleid waar gemeenten niet van mogen afwijken. Op het tweede niveau proberen we in te zoemen op de situatie in Amsterdam. En op het derde niveau specifiek op Amsterdam West, want in Amsterdam zijn er op stadsdeelniveau verschillen. Deze laatste twee niveaus zijn voor anderen buiten Amsterdam belangrijk als voorbeeld van de mogelijkheden, maar we vertellen anderen buiten Amsterdam ook hoe ze op de hoogte kunnen komen van lokale regelingen in andere gemeenten, via informatienummers en websites.”

In de gids is ook informatie te vinden over dwangarbeid voor mensen met een uitkering. Meer werklozen zijn zich de laatste tijd individueel en collectief aan het verzetten tegen dwangarbeid. Ik heb zelf de indruk dat daar in de gids nog wel wat meer aandacht aan zou kunnen worden besteed. Wat vind jij?

“Het onderwerp dwangarbeid is nog in ontwikkeling. Hier gaat zeker meer aandacht aan worden besteed. Maar het is een juridisch moeilijke materie, met een groot schemergebied waar werklozen niet goed weten wat hun rechten zijn. Met Doorbraak en het Amsterdamse actiecomité Dwangarbeid Nee zijn we bezig om in kaart te brengen welke keuzesituaties zich in onderhandeling met de gemeentelijke bureaucratie kunnen voordoen en welke stappen bijstandsgerechtigden dan alleen of in collectief verband kunnen ondernemen om hun belangen te verdedigen. Dat komt ook in de overlevingsgids.”

Samen sta je sterk, zo roepen we vaak in de strijd. Is de gids meer gericht op de individuele minimumlijder of is er ook aandacht voor collectief opkomen voor de belangen van mensen aan de onderkant van de samenleving?

“De gids heeft drie doelgroepen. In de eerste plaats, zoals jij het noemt, de individuele minimumlijder. We hebben daarbij niet de illusie dat we iedereen bereiken. Met name onder de mensen met een minimuminkomen zijn er nog veel die niet zo goed met de moderne digitale media kunnen omgaan of die te weinig geld hebben voor dure computers en smartphones. Maar er is ook een categorie van niet perse hogeropgeleiden die graag wat puzzelt om goedkoper uit te zijn of om voorzieningen te vinden en die dat mondeling ook weer aan anderen doorgeven, zoals buren of familieleden. De tweede categorie bestaat uit de vele vrijwilligers die op spreekuren werkzaam zijn en die op zoek zijn naar tips waar ze mensen op kunnen wijzen of naar informatie over andere hulporganisaties. De derde categorie overlapt misschien gedeeltelijk de eerste twee doelgroepen, namelijk degenen die meer collectief iets willen doen. Daarvoor hebben wij een index “belangenbehartiging” gemaakt. Dat is bedoeld in de ruime betekenis van het woord. Zoals gezegd, de gids is nog in opbouw. Maar we krijgen bij de Bijstandsbond soms vragen als: ‘Ik wil in mijn wijk of gemeente een groep lotgenoten in de bijstand of een andere doelgroep oprichten. Hoe doen we dat? Waar moeten we op letten?’ Daar proberen we concrete aanwijzingen voor te geven.”

Harry Westerink