Protest loont: Amsterdamse bijstand wordt niet tijdelijk

Gisteravond hebben activisten van de Bijstandsbond en Doorbraak samen met de SP en de FNV (allen verenigd in het comité Dwangarbeid Nee) weten te voorkomen dat het Amsterdamse gemeentebestuur gaat kijken in hoeverre bijstand in de toekomst tijdelijk gemaakt kan worden. Hieronder een persoonlijke impressie over de gang van zaken door Piet van der Lende van de Bijstandsbond en Doorbraak. In het kader lees je de tekst van de inspraakbeurt van Doorbraak-activist Dries.

Het leven is een groot tijdelijk misverstand

Enige tijd geleden bleek dat in de ontwerpbegroting van de gemeente Amsterdam een passage was opgenomen over de invoering van een tijdelijke bijstand. Vooral viel op de zinsnede dat “het college nu echter het tijdelijke karakter van de bijstand als vangnetfunctie wil benadrukken door te laten onderzoeken of en zo ja, voor welke klanten, de bijstand tijdelijk kan worden toegekend op basis van een inschatting vooraf van de maximale uitkeringsduur”. Wij constateerden dat de wethouder, ook gezien eerdere uitlatingen, het principe wilde invoeren, of de mogelijkheid wilde onderzoeken van: je krijgt een aantal maanden of jaren bijstand en wij stellen van te voren vast hoelang, waarna de uitkering wordt gestopt. Dat is een doorbreking van het principe dat de bijstand voor onbepaalde tijd wordt toegekend, nooit wordt vooraf gezegd hoelang het gaat duren. Met het voorstel van de wethouder worden de rechten van bijstandsgerechtigden verder op losse schroeven gezet. Hierop diende het SP-raadslid Maureen Van der Pligt een amendement op de begroting in, waarin gevraagd werd de passage te schrappen. Ondertussen publiceerde het actiecomité Dwangarbeid Nee een artikel op internet waarin de plannen van de wethouder werden gehekeld. Het artikel werd enige duizenden malen gedownload van de weblog van het comité en ook op Facebook en Twitter ontstond de nodige reuring. Binnen GroenLinks, de partij van de verantwoordelijke wethouder, ontstond discussie over haar plannen. In een vakbondscafé, waar zeventig kaderleden van de vakbonden en vertegenwoordigers van andere belangenorganisaties, zoals Doorbraak en de Bijstandsbond, op vrijdag 25 oktober aanwezig waren, publiceerde het actiecomité Dwangarbeid Nee een rapport waarin de misstanden in de Amsterdamse reïntegratie-industrie en de dwangarbeid die is ingevoerd, aan de kaak werden gesteld. Daarover verschenen publicaties in onder andere Het Parool. Kort gezegd komt het erop neer dat met concrete voorbeelden werd aangetoond dat de grote druk die in Amsterdam wordt uitgeoefend op bijstandsgerechtigden en die de wethouder dus nog verder wil opvoeren, desastreuze gevolgen heeft voor het welzijn en de leefsituatie van veel mensen.

Preadvies

Het college van burgemeester en wethouders publiceerde ondertussen een preadvies op het amendement van raadslid Van der Pligt. Het preadvies luidde: “Het College erkent dat wie bijstand nodig heeft, deze moet kunnen krijgen. Bijstand is een grondwettelijk recht (artikel 20, lid 3). Het College wil de mogelijkheden verkennen om – binnen de grenzen van de wet – nog sterker dan nu het uitgangspunt te benadrukken dat iedereen in de eerste plaats zelf verantwoordelijk is om in zijn levensonderhoud te voorzien en bijstandsverlening daarom doorgaans van tijdelijke aard moet zijn. De wet biedt ook de mogelijkheid om bijstand voor een gesloten periode toe te kennen. De motie lijkt ertoe te strekken dit onderzoek op voorhand te blokkeren. Met een verkenning van juridische mogelijkheden komt echter de naleving van bestaande wetten op geen enkele wijze in het geding. De uitkomsten van dit onderzoek zullen met de Raad worden gedeeld, voordat verdere stappen worden genomen. Ons College ontraadt derhalve aanneming van dit voorstel.”

De inspraaktekst van Doorbraak-activist Dries Nu is het zo dat mensen die niet in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien, aanspraak kunnen maken op een bijstandsuitkering tot zij weer wel in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. Hiermee is een bijstandsuitkering per definitie tijdelijk. Het doel van het gemeentebestuur moet dan niet zijn om in een glazen bol te kijken en te voorspellen wanneer iemand weer in zijn eigen inkomsten kan voorzien. Het doel moet niet zijn om die mensen die al van een minimuminkomen moeten rondkomen, op te zadelen met nog meer onzekerheid. Het doel moet niet zijn die mensen verder te duwen naar de zelfkant van de maatschappij. Het doel moet niet zijn om dan te klagen over armoede, verloedering en criminaliteit. Meer repressie en krokodillentranen gaan dan niet helpen. Het doel moet zijn om een bijdrage te leveren aan constructieve oplossingen, zoals investeren in scholing en werkgelegenheid. Het uitgangspunt is en moet zijn dat mensen beter af zijn met gewoon goed werk dan met een bijstandsuitkering. Als gemeentelijke beleidsmakers er niet in slagen dit te realiseren, mankeert er iets aan het beleid en niet aan het uitgangspunt.

In eerste instantie dachten wij dat in de commissie Werk en Inkomen van de gemeenteraad over het voorstel gediscussieerd zou worden, maar het bleek dat het besproken zou worden in de commissie Financiën op woensdagavond 30 oktober en dat de woensdag daarop al over de amendementen op de preadviezen gestemd zou worden, zodat de vergadering van de commissie Werk en Inkomen daarna als mosterd na de maaltijd zou komen. Wellicht heeft men gehoopt het voorstel onopvallend in de begroting te flansen, zodat wij met voldongen feiten geconfronteerd zouden worden als het onderzoek al in volle gang zou zijn. En wij willen geen onderzoek naar tijdelijkheid van de bijstand, want dan is het hek van de dam wat de rechten van bijstandsgerechtigden betreft. Daarom trokken wij woensdagavond met een grote groep naar het stadhuis om ons ongenoegen te laten blijken en in te spreken. Anke namens de Bijstandsbond, Dries van Doorbraak namens het actiecomité Dwangarbeid Nee en Maaike namens de FNV. Maaike las een brief voor van de FNV waarin ze de plannen afkeuren en aangaven te zullen gaan bestrijden en monitoren.

Toneelstukje

Vervolgens speelde zich het volgende toneelstukje af. Na de insprekers wilde wethouder Hilhorst wel reageren. Hij begon met te zeggen dat hij de actievoerders gerust kon stellen. “De bijstand is een grondwettelijk recht”, zei hij “en het is nooit onze bedoeling geweest te werken buiten de wet. Dus als jullie het hebben over de tijdelijke bijstand, dan bedoelen wij daarmee dat je het krijgt zolang het nodig is. Zoals een van de insprekers al zei, het hele leven is tijdelijk, dus ook de bijstand. Wij willen alleen maar benadrukken dat de bijstand tijdelijk is. Ik ga er niet teveel over zeggen, daarover moeten jullie maar discussiëren met wethouder Van Es. Maar morgen komt er een brief van de wethouder Werk en Inkomen waarin de misverstanden die bij de actievoerders leven worden weggenomen. Ik kan de actievoerders echt geruststellen wat dat betreft.” Daarop klonk geroep uit de zaal. “U werpt een mist op”, enzovoorts. Daarop greep de voorzitter in. De wethouder was niet in de gelegenheid om verder te reageren. Maar even later maakte de vertegenwoordiger van de SP, Laurens Ivens, van zijn positie als gemeenteraadslid gebruik van zijn spreektijd om opheldering te eisen. Hij wilde duidelijkheid. Gaat het college het preadvies nu intrekken? Gaat het college het amendement van de SP om de passage te schrappen nu wel steunen? Daarop bleek tijdens wat heen en weer gepraat dat dit niet het geval was. Er komt een erratum op het preadvies. Dat erratum (een soort toevoeging) houdt in dat de zinsnede “bijstand tijdelijk toekennen” wordt geschrapt en in het erratum nader toegelicht. Daarop leverde Marco de Goede van GroenLinks een bijdrage: “Ik begrijp dat het allemaal een groot misverstand is en dat erratum gaat dat herstellen. Want het is, begrijp ik, nooit de bedoeling geweest een tijdelijke bijstand in te voeren op de manier die de actievoerders noemen.”

De tekst van het erratum en de brief van de wethouder waren er niet en er gaat woensdag, dus zonder verdere discussie in de gemeenteraad, over gestemd worden. De ronde van commentaren van de gemeenteraadsleden werd verder afgewerkt. Niemand van de gemeenteraadsleden voelde zich geroepen om na afloop van de inspraakverhalen van onder andere ons actiecomité vragen te stellen aan de insprekers. Geen vragen over verduidelijkingen en opmerkingen. In de commentaren op de begroting gingen de gemeenteraadsleden niet verder op de kwestie in. Behalve dus de SP, zoals hierboven blijkt, maar ook raadslid Poot van de VVD maakte een korte opmerking waarin zij wel flink wilde benadrukken dat de VVD erg voor een tijdelijke bijstand is.

Er komt dus een onderzoek naar hoeverre de tijdelijkheid van de bijstand verder kan worden benadrukt, maar binnen de wet (een onderzoek zonder dat het ingevoerd is, is per definitie binnen de wet) en er wordt geen onderzoek ingesteld naar de juridische mogelijkheden voor de toekenning van bijstand in een afgesloten periode, zoals in het preadvies staat. Of toch wel?

Wethouder Van Es is tevens voorzitter geworden van de Werkkamer waarin in het kader van het sociaal akkoord de onderhandelingen worden gevoerd tussen werkgeversorganisaties, vakbonden en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) over nadere invulling van de nieuwe Participatiewet die per 1 januari 2015 moet worden ingevoerd. Als wethouder laat zij op kosten van de gemeente een onderzoek uitvoeren om de tijdelijkheid van de bijstand verder te benadrukken en sommige groepen bijstandsgerechtigden – als een van de aspecten van haar beleid – nog scherper onder druk te zetten. Zo kan ze met haar andere pet op een stempel drukken op de onderhandelingen in de Werkkamer.

Piet van der Lende