Protest tegen verheerlijking van slavernijverleden door reisbureau Jan Doets
”In een stoere cabriolet Ford Mustang reden wij de lange oprijlaan van Monmouth Plantation op, welke was omzoomd door oude eiken, hangend Spaans mos en mierzoet ruikende magnoliabomen”, zo omschrijft Wendy Genefaas, “senior sales”-medewerker van Jan Doets, haar reiservaringen in een advertentie van het reisbureau, die op 13 februari in gratis dagblad Metro verscheen. “Wij verbleven in deze historische plantagewoning in Natchez, Mississippi, ook wel ‘Deep south’ genoemd. De officiële benaming van deze prachtige mansions is ‘antebellum’. Het bekende sfeertje dat hier hangt, kennen we van series als ‘North and south’, maar ook van de film ‘Twelve years a slave’. Ik voelde mij een echte Southern Belle, alleen was de koets vervangen door een viercilinder auto. Voor Amerika-fans is de ‘Deep South’ zeker een must, vanwege de geschiedenis, sfeer en muziek.”
Misdaad tegen de menselijkheid
Daarop schreef Essed de directie van het reisbureau een brief die aan duidelijkheid niets te wensen overliet. “Uw ‘reclamestunt’ is een weerzinwekkende verheerlijking van een van de meest duistere bladzijden uit de westerse geschiedenis, het ontvoeren, dehumaniseren, mishandelen, verkrachten, folteren en verhandelen van miljoenen zwarten uit Afrika, die onder de meest onmenselijke omstandigheden werden getransporteerd naar Noord- en Zuid-Amerika, driehonderd jaar lang, om daar als slaven te worden tewerkgesteld. Een misdaad tegen de menselijkheid, volgens internationale humanitaire maatstaven”, zo begint haar aanklacht. “Het zou vanzelfsprekend moeten zijn, maar voor u moet het kennelijk herhaald worden. Uw zogenaamde zuidelijke ‘idylle’ vond plaats bij de gratie van bitterheid, bloed en vernedering van de zwarte slavenbevolking, in casu in de VS. Weet u wat dat ‘Deep South’, dat door u in een advertentie op de meest onnozele manier wordt verheerlijkt, betekende voor de zwarte slaven in de VS? De uitdrukking ‘I sell you South’ (en dat is naar ‘Deep South’) betekende overgeleverd zijn aan de dood, omdat in het ‘diepe Zuiden’ de onderdrukking, de ontmenselijking, het grootst was. Want in tegenstelling tot het geromantiseerde beeld, was het merendeel van de plantagehuizen niet zo groot als uw ‘Monmouth Plantation’, maar waren het vaak kleine onaanzienlijke boerderijen, waar slaven letterlijk ‘doodgewerkt’ werden. Lees maar in ‘De negerhut van Oom Tom’ over slavenmeester Le Gree, zo waren er duizenden in ‘Deep South’. ‘Deep South’ was ook het gedeelte van de VS waar na de Amerikaanse burgeroorlog door de Ku Kux Klan en andere paramilitaire organisaties duizenden zwarten zijn gelyncht.”
Essed levert er ook forse kritiek op dat Genefaas zich verlekkert aan het herbeleven van de rol van de witte onderdrukker. “Wendy Genefaas ‘waande zich een Southern Belle’. Als iemand met een Europese achtergrond moet ze zich schamen. Die ‘Southern Belles’ konden hun geprivilegieerde leventje leiden door de roof uit Afrika en het kopen en verkopen van mensen die voor de wet niet bestonden, maar ‘dingen’ waren. Ze hadden hun koetsen, feesten en mooie kleren te danken aan het bloed en zweet van mannen en vrouwen die niet in mooie kleren konden lopen, maar werkten van sun up till sun down, werden verkracht door hun meesters en op tijd zweepslagen konden krijgen. Maar dat hoort u allemaal te weten. En toch steekt u als een struisvogel uw kop in het zand. Dat u daarbij nog het lef hebt om te verwijzen naar een film als ‘Twelve years a slave’ vind ik zelfs in deze steeds xenofobischer wordende tijden getuigen van een torenhoge gotspe. Ja, heerlijk hè, het ‘bekende sfeertje’ van een vrije man die is ontvoerd is door gewetenloze lieden, tot slaaf is gemaakt en twaalf jaar lang slaaf is geweest. Het ‘bekende sfeertje’ van het kopen en verkopen van mensen, het uit elkaar rukken van families, de ontvoering, verkrachting, foltering en vernedering van de zwarte slavenbevolking.”
Besmet bedrijf
“Anno 2015 doet uw reisbureau een misdaad tegen de menselijkheid als slavernij en slavenhandel, waarvan miljoenen zwarten slachtoffer zijn geworden, af met idyllisch geleuter over ‘mierzoet ruikende magnoliabomen’, ‘historische plantagewoningen’ en meer van dat fraais. ‘Deep South’ dat door alle slaven werd gevreesd, wordt door u verheerlijkt. Bekrompen, racistisch en inhumaan. Want dat die zogenaamde idylle tot stand gekomen is door het mishandelen en knechten van slaven, is voor u kennelijk geen punt. Waar in uw ‘idyllische’ verhaal klinkt de bitterheid van de dwangarbeid, de zweepslagen en de lynchpartijen door? Ik wens would be-‘Southern Belle’ Wendy Genefaas een heel nieuwe ervaring toe. Een hele dag werken in de katoenpluk, net zoals de voormalige slaven, en worden afgebeuld door opzichters. Dan kan ze aan den lijve voelen hoe de slavenmeesters aan hun ‘prachtige mansions’, hun koetsen en hun mooie kleren zijn gekomen.”
In de brief eist Essed dat het reisbureau per direct “alle tours naar plantagehuizen, gebouwd met het bloed van afgebeulde en verkrachte slaven”, stopzet. “Zo niet, dan beschouw ik u als een besmet bedrijf, dat thuishoort in de hall of shame. U moet zich schamen dat u dat in 2015, 152 jaar na de afschaffing van de slavernij in Suriname en op de Nederlandse Antillen, moet worden gezegd.” Bovendien eist ze dat het reisbureau zijn excuses aanbiedt aan de nazaten van tot slaaf gemaakten.
Duitse gravinnen
Namens het reisbureau heeft “assistant general manager” Martijn Tanger inmiddels gereageerd op Essed. “Met enige verwondering” heeft het reisbureau kennis genomen van haar kritiek, zo laat hij weten. “Wij herkennen ons geenszins in het beeld dat u heeft geschetst. Dat u aanstoot neemt aan het artikel, is aan u. Aan uw eisen zullen wij geen opvolging geven.” Essed diende de lompe Tanger snel van repliek. “Die ‘Deep South’ die volgens u voor Amerika-fans ‘zeker een must’ is, markeert een van de meest duistere bladzijden van de westerse geschiedenis, de slavernij. De ‘Ante Bellum’- periode, die u in uw nostalgische stukje noemt, is een periode in het zuiden van de Verenigde Staten tussen 1812 tot het begin van de Amerikaanse Burgeroorlog, een geschiedenis dus van slavernij en slavenhandel. Of dacht u dat die ‘prachtige mansions’ die u noemt, destijds zijn opgetrokken voor de toeristen van nu? Nee, meneer Tanger, dat waren de huizen (of liever: de paleizen) van de slavenmeesters, die eeuwenlang hebben geprofiteerd van gratis slavenarbeid, van mensen die waren ontvoerd uit Afrika, gekocht en verkocht als dingen en waarmee men (zoals met alle bezit) kon doen wat men wilde. Mishandelen, folteren, doodslaan en zo meer. Aan die ‘magnoliabomen’, die u ook zo poetisch beschrijft, hingen in het Post Bellum (na de Amerikaanse Burgeroorlog) door de Ku Klux Klan gelynchte slaven.”
“Ik vergelijk deze twee gruwelijke historische episoden niet, maar stel nu eens dat een reisorganisatie reizen organiseert naar een paar prachtige Duitse villa’s, waar commandanten van nazi-concentratiekampen hebben gewoond en de ‘senior sales’ van de reisorganisatie zich waant een van de met juwelen behangen Duitse gravinnen te zijn die op een bal van deze commandant aanwezig was geweest. Juist ja. Schokkend, hè? En waag het niet te beweren dat de Holocaust ‘erger’ was dan de eeuwenlange slavernij. Beiden waren gruwelijk, zij het van andere aard. Beiden waren misdaden tegen de menselijkheid. Denkt u daar maar eens goed over na.”
De botte houding van het reisbureau vraagt om meer actie. Doorbraak roept iedereen op om ook te protesteren tegen de verheerlijking van het slavernijverleden in de reclamecampagnes van reisbureau Jan Doets.
Wil je ook een protestbrief naar het reisbureau sturen? Mail naar: info@jandoets.nl En stuur een kopie van de mail naar Doorbraak: leiden@doorbraak.eu Wendy zelf is te bereiken via twitter: @WGenefaas. Haar baas ook: @JanDoetsReizen. Op Facebook vind je het bureau hier.
Harry Westerink
Geachte heer, mevrouw,
Hierbij willen wij de gelegenheid nemen te reageren op uw artikel, of de verwijzing naar een artikel, waarin u ons bedrijf en onze medewerkster beticht van verheerlijking van misdaden tegen de menselijkheid.
In de advertentie die wij plaatsten in de Metro hebben wij aandacht willen vestigen op reizen naar de Deep South die wij aanbieden.
Wij vinden het bijzonder vervelend dat u hier aanstoot aan hebt genomen.
Wij willen benadrukken dat wij op geen enkele wijze de zeer trieste geschiedenis in dit gebied willen verheerlijken of ook maar de indruk willen wekken deze te bagatelliseren.
In het artikel is de term “Southern Belle” gebruikt. Deze uitdrukking heeft een positieve maar ook een negatieve connotatie.
Wij realiseren ons nu dat de term tweezijdig uitgelegd kan worden en het is niet onze bedoeling geweest om iemand hiermee te beledigen of te kwetsen.
Wij zullen deze uitdrukking in de toekomst niet meer gebruiken.
Bij onze reizen naar de Deep South adviseren wij al onze reizigers kennis te nemen van de geschiedenis.
Wij raden iedereen aan om bijvoorbeeld een bezoek te brengen aan het National Civil Rights Museum te Memphis.
Een reis naar de Deep South is een reis waarbij de verschrikkelijke geschiedenis niet genegeerd kan/mag worden en kan zeer educatief werken.
Wij vertrouwen erop dat u inziet dat Jan Doets America Tours misdaden tegen de menselijkheid geenszins wil verheerlijken.
In uw artikel richt u uw kritiek op ons bedrijf en onze medewerkster persoonlijk.
Het artikel in de Metro is een betaalde advertentie door Jan Doets America Tours waarbij onze medewerkster slechts genoemd staat.
Wij hebben dit artikel inmiddels van onze website verwijderd.
U heeft recht op uw mening en wij zullen u uw vrijheid van meningsuiting nimmer ontzeggen.
U speelt uw kritiek echter op een persoonlijke wijze en schaadt hierbij onze medewerkster op persoonlijk vlak.
Zij is niet verantwoordelijk voor deze uiting.
U maakt op uw website inbreuk op haar portretrecht en wij sommeren u haar naam en portret per direct te verwijderen uit al uw artikelen.
Hoogachtend,
M. Tanger
Assistent General Manager
JAN DOETS AMERICA TOURS
We hebben het portret van Wendy Genefaas, dat linksboven stond, vervangen door de advertentie. Later een uitgebreidere reactie van onze kant.
Een ongelukkige omschrijving in het Metro-artikel en een reactie die ongenuanceerd en wat kort door de bocht was. Daar hebben jullie (mevrouw Essed en de heer Westerink) gelijk in. Maar datzelfde (ongenuanceerd en kort door de bocht) geldt voor de reactie en de geuite eis van mevrouw Essed en al helemaal voor de hetze die jullie proberen te ontketenen. Enige nuance zou op zijn plek zijn, maar blijkbaar is dat jullie vreemd.
Toch even terugkomend op de Holocaust. Auschwitz trok afgelopen jaar ruim 1,5 miljoen bezoekers. Pakken jullie ook bedrijven aan die trips naar Auschwitz organiseren? ……… Oké dat dacht ik al. Dat heeft namelijk ook helemaal niets te maken met verheerlijking en doet niets af aan de verschrikkingen die daar hebben plaatsgevonden.
Ik bedoel maar te zeggen, enige nuance zou op zijn plek zijn. Bezoek aan plekken waar dit soort verschrikkingen hebben plaats gevonden houdt de herinnering aan hoe het niet moet juist levend !!! Maar blijkbaar leven jullie in een kinderlijk eenvoudige wereld, sluiten liever de ogen en proberen er maar niet aan te denken …
Ik hoop ook niet dat u alle kerken wil sluiten vanwege het nieuws dat zo nu en dan naar buiten komt over het misbruik dat wijdverspreid en op grote schaal heeft plaats gevonden. Of dat we niet meer naar Indonesië op vakantie mogen vanwege ons koloniale verleden.
Ik kan nog wel even doorgaan zo, maar dat lijkt me overbodig.
Wanneer ze zo reclame zouden maken wel ja. Met kletspraat over “het sfeertje” van “Schindler’s List” en “La vita e Bella”, en over dat je je daar echt als de opgedirkte vrouw van een kampbaas kan voelen.
Het is geen “ongelukkige omschrijving” maar een typisch voorbeeld van hoe weinig men zich hier doorgaans rekenschap geeft van de slavernij. En als ze die bezoeken werkelijk hadden bedoeld om “de herinnering” aan de verschrikkingen “levend” te houden, dan was men nooit met zo’n tekst op de proppen gekomen.
Ik vrees dat jijzelf in een nogal “kinderlijke wereld” leeft waarin geen enkel besef leeft van hoezeer de herinnering aan de slavernij in Nederland weggedrukt wordt.
Je zou nog wel even zo door kunnen gaan, maar dat lijkt me gezien je arrogante toontje niet echt wenselijk.
och henk, is je leven als reaguurder op omroepwest te saai geworden?
Een reactie van Astrid Essed zelf, op haar site:
Vooraf. Door Jan Doets wordt in zijn reactie melding gemaakt van de ‘schending’ van de portretrechten van hun Sales Senior, Wendy Gerfaas. Aangezien Gerfaas haar foto leent voor een openbare advertentie in een openbaar blad, de Metro en openbare websites, is er geen sprake van schending van haar privacy. Ik zal haar foto dan ook niet van mijn website verwijderen. (…) Ik stelde onder andere de anti-racistische organisatie Doorbraak op de hoogte, die uitstekende en solidaire steun gaf aan mijn artikel in het door anti-racistische activist Harry Westerink geschreven artikel. Jan Doets heeft op de website van Doorbraak een reactie geplaatst., Ze lijken wat terug te krabbelen, maar hun verweer is zwak en weinig overtuigend. Saillant detail: Jan Doets krabbelde pas terug toen bleek, dat een belangrijke activistische organisatie mijn protest ondersteunde. Dit laat niet alleen het belang van solidaire organisaties zien, maar ook de onderschatting van individueel protest. Met dank aan Doorbraak, mijn hieronder volgende commentaar.
(…)
In zijn reactie aan Doorbraak verklaart reisbureau Jan Doets, de term ”Southern Belle” niet meer in zijn reclamecampagne te zullen gebruiken. Goed ook, dat Jan Doets inmiddels de gewraakte advertentie van zijn website heeft verwijderd. Overigens staat deze advertentie nog wel op ReclameBlog. Een aanrader dus voor Jan Doets, zijn zakenrelaties en co ertoe te bewegen, de advertentie ook van hun website te verwijderen. Maar hoewel deze terugkrabbeling een goed teken is, is het verweer van Jan Doets zonder meer slap te noemen. Want hoe je het ook wendt of keert, er wordt een sprookjesachtig beeld gegeven van het leven van slavenmeesters en hun vrouwen en dochters, de ”Southern Belles”, zonder enige verwijzing naar de verschrikkelijke werkelijkheid van de ontvoerde, mishandelde en verkrachte slaven, die dit lekkere leventje mogelijk hebben gemaakt. Jan Doets verwijst er onder andere naar, altijd hun reizigers naar ”Deep South” aan te raden, ook een bezoek te brengen aan het National Civil Rights Museum te Memphis. Of dat zo is, kan ik niet beoordelen. Maar de verschrikkelijke kant van de slavernij wordt in ieder geval niet genoemd in hun advertentie, die doet alsof die kant niet bestaat. ”Een reis naar de Deep South is een reis waarbij de verschrikkelijke geschiedenis niet genegeerd kan/mag worden en kan zeer educatief werken.” Dat schrijft Jan Doets in zijn reactie op Doorbraak. Dat klopt, hoewel het ”educatieve” onzinnig klinkt, omdat ieder modern mens zo langzamerhand toch wel van de verschrikkingen van de slavernij op de hoogte is of hoort te zijn. Ik zie dit echter als een excuus achteraf. Want als Jan Doets het echt zo’n ”verschrikkelijke geschiedenis” zou vinden, hadden zij nooit een advertentie geplaatst, waarbij werd gesproken van plantagehuizen als ”prachtige mansions” magnoliabomen, waar de lichamen van gelynchte zwarten hingen, ”zoetruikend” worden genoemd en er wordt gesproken over ”het sfeertje” dat ”we” kennen van films als ”North en South” en ”Twelve years a slave”. Twelve years a slave is nota bene over een ontvoerde vrije zwarte man, die twaalf jaar het harde bestaan van een mishandelde en tot op het bot uitgebuite slaaf leidt. Ik vind het in dat verband wel lef hebben, naar zo’n film te verwijzen. Wat het betoog van Jan Doets nog het minst overtuigend maakt is, dat op mijn eerste brief aan hen een botte en arrogante reactie kwam, waarin niet werd gesproken van slavernij als een ”verschrikkelijke geschiedenis” en ik werd afgescheept met de reactie ”Dat u aanstoot neemt aan het artikel is aan u.” Nu de activistische anti racistische organisatie Doorbraak solidair is met mijn protest, tapt men ineens uit een ander vaatje. Dat laat wel de onoprechtheid van de reactie van Jan Doets zien. ”Het is niet onze bedoeling geweest om iemand hiermee te beledigen of te kwetsen.” zo schrijft Jan Doets. Niet stilgestaan bij al die nazaten van de slavernij, die gekwetst zijn omdat de aan hun voorouders aangedane misdaad wordt afgedaan met een idyllisch sprookje. Ik blijf bij mijn eisen: Jan Doets, stop de reizen naar die huizen des doods, de plantagehuizen. Biedt excuses aan aan de nazaten van de slavernij.
“Want als Jan Doets het echt zo’n ”verschrikkelijke geschiedenis” zou vinden, hadden zij nooit een advertentie geplaatst, waarbij werd gesproken van plantagehuizen als ”prachtige mansions” magnoliabomen, waar de lichamen van gelynchte zwarten hingen, ”zoetruikend” worden genoemd en er wordt gesproken over ”het sfeertje” dat ”we” kennen van films als ”North en South” en ”Twelve years a slave”.”
Nee, dan doe je dat wat discreter. Een reisbureau zet evenmin met knallende letters op de etalage: “3 dagen Auschwitz, nu slechts € 99!”
“Wat het betoog van Jan Doets nog het minst overtuigend maakt is, dat op mijn eerste brief aan hen een botte en arrogante reactie kwam,”
En de eerste reactie is meestal de echte. En hij mag blij zijn, dat hij slechts Doorbraak gehaald heeft en niet Geenstijl.
Reisbureau Jan Doets lijkt terug te krabbelen. Toch blijft de indruk bestaan dat men daar niet goed wil begrijpen wat nu het probleem is. Het gaat immers niet zozeer om de term “Southern Belle”, maar om het hele reclamepraatje waarin men lyrisch en idyllisch doet over het “bekende sfeertje” van de zogenaamde goede oude koloniale tijd (waarbij men zelfs verlekkerd de film “Twelve years a slave” erbij durft te halen). Het is bijzonder krom, wrang, cynisch en onmenselijk om dat “sfeertje” te gebruiken bij het streven van het bedrijf om meer winst te maken. Wie werkelijk meent dat het slavernijverleden een verschrikkelijke geschiedenis is geweest, die dient daar ook naar te handelen en te stoppen met nostalgisch en romantisch achterom kijken naar de tijd van voor de Amerikaanse Burgeroorlog. In plaats van een enkele term (“Southern Belle”) te verwijderen, moet het reisbureau breken met deze hele reclamestunt over de ruggen van tot slaaf gemaakten en hun nazaten. En men dient daar ook nadrukkelijk excuses voor aan te bieden.
Zoals ook Astrid aangeeft, komt het terugkrabbelen van het reisbureau wel erg hypocriet over. In eerste instantie kreeg Astrid als individu een botte en lompe reactie van het reisbureau over zich heen. Pas toen Doorbraak zich ermee ging bemoeien, werd men blijkbaar bang voor de goede naam van het bedrijf en gaf men een beetje toe. Als dit soort bedrijven alleen gevoelig zijn voor het belang van hun portemonnee, dan zullen we hun portemonnee ook weten te vinden.
Ik heb niet zoveel toe te voegen want de reacties en de uitleg waarin de handelswijze van dit reisbureau vakkundig gefileerd worden, zijn duidelijk en niet te weerleggen. Vreemd dat het dan toch niet helemaal doordringt. Volmondig een fout toegeven en deze herstellen zou een betere indruk maken dan dit gestuiter en gesteiger.
@Reason against Racism