Over de psychologische spelletjes die de gemeente Leiden speelt met baanlozen
Een van de klachten die we de afgelopen jaren in Leiden het meest hoorden van baanlozen is dat consulenten stelselmatig de crisis als oorzaak van werkloosheid negeren. Consulenten komen met superoptimistische verhalen aanzetten dat er best werk is. Baanlozen zouden best wel uit de uitkering kunnen komen als ze “maar een goede sollicitatiebrief schrijven”. Als ze maar laten zien dat ze “alles aanpakken”. Als ze hun cv maar voldoende opkalefateren, dat wil zeggen: liegen over werkervaring of zelfs afkomst. Langdurig baanlozen hebben meegemaakt dat hen verteld werd dat ze “enorm kansrijk” zijn of zelfs “een overkill aan capaciteiten hebben”. Consulenten kunnen daarbij ongestraft fantaseren over “droombanen” die voor het oprapen zouden liggen, als de baanlozen zich maar een slag in de rondte solliciteren.
| Rapportage Leidse dwangarbeid 2016
1. Veel Leidse bijstandsgerechtigden toch weer langer dan zes weken aan de dwangarbeid gezet Ook in mei 2012 rapporteerden we uitgebreid over dwangarbeid in Leiden. Een volledig overzicht vind je in ons dossier 1. |
Dat optimisme zien we terug in de jubelende omschrijvingen in allerlei beleidsstukken over de aanpak om baanlozen aan een baan te “helpen”. “We” doen het “goed” in Leiden, zo wordt ons met enig stadschauvinisme ingeprent. Maar in die officiële stukken kan de gemeente toch ook niet helemaal om de crisis heen. Zo schrijft de DZB in 2012 in een kwartaalrapportage over een toename van “werkzoekenden” door “de slechte arbeidsmarkt (veel aanbod, weinig vraag)”. En in 2013: “In veel gevallen kost het bedrijven moeite om het eigen personeel aan het werk te houden, en het vraagt veel inzet en creativiteit om banen te blijven vinden.” Extra aandacht is er voor hoger opgeleide “werkzoekenden”, die volgens de DZB in 2013 een “afstand tot de arbeidsmarkt” hebben “welke gedeeltelijk wordt veroorzaakt door de crisis. Uit de praktijk blijkt dat de gedachte dat hoger opgeleiden makkelijk en snel plaatsbaar zijn niet reëel is.” In 2014 schrijft men dat deze groep “nauwelijks uitgenodigd wordt voor sollicitatiegesprekken”. De gemeente moet dan ook erkennen dat “economische ontwikkelingen uiteindelijk meer invloed hebben op de omvang van de bijstandspopulatie dan gemeentelijk beleid”. Dat wordt nog eens herhaald in 2016 als antwoord op raadsvragen: “Het beleid en de uitvoering beïnvloedt het aantal uitkeringen slechts voor een deel. De belangrijkste factor is de economische conjunctuur.”
Schuld
Dat klinkt als een duidelijk verhaal. Het is niet makkelijk om werk te vinden, niet voor de individuele “werkzoekende”, en ook niet voor reïntegratieambtenaren voor hun “cliënten”. Waarom wordt baanlozen dan zo voorgehouden dat ze wel werk vinden als ze maar hard genoeg hun best doen? Wie denkt dat de gemeente baanlozen zo wil opmonteren, zit er helemaal naast. Want baanlozen vertellen ons steevast dat als ze binnen afzienbare tijd geen werk hebben gevonden, zijzelf daarvan de schuld krijgen. “Ik heb werk. Waarom heb jij geen werk?”, sneerde consulente Angelique van Delft bijvoorbeeld tegen de baanloze Achmed. Een andere bijstandsgerechtigde vertelde ons dat een DZB-consulent verwijtend tegen haar zei: “Je hebt al een maand de tijd gehad, en je hebt nog geen werk gevonden…”
Sommige bijstandsgerechtigden die we spraken, kunnen zich niet aan het gevoel onttrekken dat de consulenten bij de DZB baanlozen maar lui, dom of onwillig vinden. Bijstandsgerechtigden voelen zich ook door die consulenten gedwongen om altijd positief te doen. “Voor getob over de crisis is geen ruimte”, aldus een baanloze. Het richting de bijstandsgerechtigden totaal individualiseren van baanloosheid, het ontkennen van de enorme invloed van de crisis, en het fantaseren over “droombanen”, leidt ertoe dat er uiteindelijk maar één iemand verantwoordelijk is voor zijn of haar eigen baanloosheid: de baanloze zelf.
Volop kansen
In 2013 schrijft de DZB: “Het creëren van kansen, het omgaan met continue afwijzingen voor functies en toch gemotiveerd te blijven zijn onderwerpen die in de workshops aan bod zijn geweest”. Uit de reader die bij die workshop hoort, en die we van een dwangarbeider kregen, lezen we inderdaad dat er aandacht wordt besteed aan het “omgaan met tegenslagen. Zeven stappen om een probleem op te lossen”. Nadat de stappen zijn uitgelegd (“schrijf alle mogelijke oplossingen op, denk na over alle voor- en nadelen van elke oplossing”, etc.) moeten de deelnemers de methode gaan toepassen in duo’s. “Noem een concreet probleem waar je nu mee zit. Bijvoorbeeld: ik heb nu geen werk.” Dat is nogal een probleem om in zeven stappen op te lossen. Maar geen nood, stap zes zegt namelijk: “Als de manier van oplossen die je hebt gekozen niet werkt, ga dan terug naar stap twee en probeer de volgende oplossing. Ga door tot je het probleem hebt opgelost.” Nog buiten het impliciet aangenomen “feit” dat de oplossing van “geen werk hebben” blijkbaar geheel in de eigen macht ligt, is de oplossing ‘ik accepteer dat er op dit moment geen werk voor mij is, en neem genoegen met een uitkering’ vermoedelijk niet de bedoeling van deze oefening.
Bij de workshops bij de DZB wordt namelijk veelvuldig verteld dat het kan, werk vinden. En dat er “volop kansen” zijn. Soms worden er behoorlijk rare verhalen verteld. Als je ergens zou beginnen als schoonmaker, dan zou je daar best naar ander werk kunnen doorstromen, bijvoorbeeld. Alsof je als schoonmaker in dienst bent van de school of het kantoor waar je schoonmaakt, en aparte schoonmaakbedrijven met alleen tijdelijk flexwerk niet bestaan. Werk dat vaak te weinig uren heeft, waardoor je nog steeds afhankelijk blijft van de gemeente. Of werk waarbij je weer snel ontslagen wordt, en opnieuw in de uitkering terecht komt. En dan hebben we het er helemaal nog niet over of het “leuk” werk is.
De gemeente weet natuurlijk best dat er voor veel baanlozen geen oplossing is om blijvend uit de uitkering te geraken, getuige ook wat ze schrijven in de DZB-kwartaalrapportages. In 2012: “Naast terughoudendheid van bedrijven om personeel aan te nemen, is de trend zichtbaar dat de hele arbeidsmarkt aan het flexibiliseren is. Jaarcontracten worden nauwelijks meer aangeboden; het merendeel loopt – al dan niet via een intermediair – door middel van korte flexibele contracten.” In 2013: “Opvallend is het grote aantal cliënten die hebben te maken met tijdelijke en parttime contracten waardoor (volledige) uitstroom uit de uitkering langer uitblijft.” In 2014: “Wel valt het op dat de gerealiseerde uitstroom veelal naar korte tijdelijke banen is.” Wethouder Damen op 28 januari 2016 bij de commissie Werk en Middelen: “We zien in toenemende mate zeker bij laagbetaalde banen dat het gaat om flexbanen.” Zijn dat de “droombanen” waar consulenten over fantaseren?
Krankzinnig
“Iedereen weet dat het in die workshops bij de DZB helemaal over niets gaat”, zo zei een bijstandsgerechtigde vorig jaar tegen ons. In de reader van de workshop lezen we dat bijstandsgerechtigden daar worden aangemoedigd om hun “ideale werkplek” te omschrijven. Heerlijk positief allemaal… alleen krijgt iedereen die een uitkering aanvraagt nog voor aanmelding bij de DZB een brief over verplichtingen waarin een heel ander beeld wordt geschetst. “Alle gangbare werksoorten beschouwen wij als passend. Het gaat erom dat u een baan vindt waarmee u genoeg verdient om geen uitkering meer nodig te hebben.” Dus waarom zelf vaststellen waar de “werkplek aan moet voldoen”? De gemeente vindt immers dat elk werk moet worden aanvaard.
Desalniettemin gaat de DZB in de reader op lieflijke toon verder: “Regio; waar wil je werken en welke reistijd vind je acceptabel?” Vervolgens moet de bijstandsgerechtigde antwoord geven op de vraag. “Hoeveel uur per week wil/kan je werken en zijn onregelmatige werktijden of ploegendiensten een bezwaar?”
Elke enigszins ervaren bijstandsgerechtigde weet natuurlijk wel dat je dan moet antwoorden dat je veertig uur per week beschikbaar bent voor betaald werk, omdat je anders “geen recht” meer hebt op de uitkering. En bij de verplichte bijeenkomst voordat het traject bij de DZB start, heeft de gemeente ook het antwoord op die andere vraag al voorgekauwd. Daar wordt een powerpoint-presentatie vertoond, en volgens een slide uit de presentatie uit 2015 zijn de “nieuwe verplichtingen” vanwege de Participatiewet: “drie uur reistijd per dag is acceptabel” en ook moet men “bereid zijn te verhuizen”. Van al deze tegenstrijdige boodschappen zou je toch haast krankzinnig worden. Zo bezien, lijkt de DZB-reader meer op een overhoring, om te kijken of bijstandsgerechtigden wel het “juiste” antwoord weten te geven. Het wordt voor veel bijstandsgerechtigden alleen maar duidelijker: zelfbeschikking bij de DZB is een wassen neus.
Dresseren
Nog een voorbeeld. Op het toeleidingsplan dat DZB-consulenten gebruiken om na te gaan in hoeverre bijstandsgerechtigden “jobready” zijn, oftewel bereid zijn om alles aan te nemen, staan onzinnige vragen als: “Wat vindt u van de huidige situatie?” En: “Visie werkzoekende. Wat vindt u van algemeen geaccepteerde arbeid?” En: “Bent u bereid andere beroepen te accepteren?” Wat denkt de gemeente dat baanlozen daar invullen? Hun eigen mening? En dan? Ze zijn immers verplicht om elk werk te accepteren. Want op het formulier “Afspraken en voorwaarden Participatiecentrum”, dat de baanloze bij de start van het traject moet tekenen, staat al dat “drie maanden na start traject (datum tekenen toeleidingsplan) dient ‘algemeen geaccepteerde arbeid’ te worden aanvaard.” Of is het vooral de bedoeling om een wenselijk antwoord in te vullen? Is het een manier om hen te dresseren? Te hersenspoelen?
De gemeente kan nog zo verheven schrijven over het “helpen” van baanlozen, maar dat is een papieren werkelijkheid. Bijstandsgerechtigden zijn overgeleverd aan de grillen van de consulenten en beleidsmakers. Van veel dwangarbeiders hoorden we dat ze zich als een kind behandeld voelen, of zelfs “als een crimineel die een taakstraf moet uitvoeren”. Trajecten worden veelal ervaren als zinloos, vernederend en intimiderend. Mensen in de bijstand moeten ondanks de crisis optimistisch blijven, nee, zelfs geloven dat de crisis niet in de weg staat. En de mantra “er is werk voor ons allemaal” blijven herhalen. Ze moeten meewerken aan nutteloze trajecten (en geloven dat die hen aan het werk gaan helpen), ze moeten doen wat de gemeente zegt, want anders…
Het gevoel van onmacht van veel bijstandsgerechtigden is begrijpelijk. Maar verzet en protest kúnnen helpen, zoals al meerdere ervaringsverhalen op onze website hebben laten zien. Het is daarom aan ons als baanlozen en sympathisanten om het luchtkasteel van de gemeente om te blazen, en zoveel mogelijk tegen te stribbelen tegen misstanden als dwangarbeid.
Mariët van Bommel
Ja en laten we hierbij vooral ook niet vergeten dat juist in crisistijd het eigen netwerk nog belangrijker gaat worden. Ik ken mensen die nooit hebben hoeven solliciteren omdat ze dankzij hun netwerk (lees: familie) van de ene goedbetaalde baan in de andere zijn gerold.
Mijn ervaring is precies hetzelfde. Men is er daar ook niet van op de hoogte vaak vacatures op hun sites zetten, maar die afwikkeling loopt via externe bureaus. Dan heb je weer met die intercendenten te maken die niet weten/snappen wat voor personeel men bij de opdrachtgever eigenlijk nodig heeft.
Verder zijn die intercendenten vaak niet op de hoogte wat een MEAO opleiding is, en dergelijke.
Wat jullie schijnbaar niet zien is dat de gemeentes van alles verzinnen om dit soort trajecten goed te praten. Het gaat zoals gebruikelijk om geld en zoals we weten gaat er veel geld om in die re-integratie en werk trajecten/projecten en er is een bepaalde groep mensen veel aangelegen om die trajecten/projecten te laten door gaan.
Hoi Paul,
Helemaal met je eens. De mensen die bij de gemeente werken (en vooral DZB), willen alleen maar hun baan behouden. Die lukt alleen maar door dit soort flauwekul beleid te hebben.
Verder was ik laatst bij de gemeente Leiden voor een gesprek, en een typisch voorbeeld van een psychologisch spelletje is, dat mijn contact persoon mevrouw Zohri mij vroeg of ik mijn sollicitaties wilde meenemen (dit terwijl ik deze iedere maand al dan niet online aan de gemeente doorgeef). In haar brief stond dat ik er minimaal 1 per week moest sturen. Op het formulier staat minimaal 3 per week (op de vraag hoeveel ik er moest sturen kreeg ik uiteraard géén antwoord). Vervolgens vraagt ze wat ik wil doen! Dit kan ze zien aan mijn sollicitatie activiteiten, óf ben IK nou gek? Verder vraagt ze hoe ik solliciteer (online natuurlijk, heb altijd netjes de vacature nummers in het overzicht vermeld, denkt ze soms dat ik met een kroontjespen mijn brieven schrijf, en deze met een postduif verstuur of zo????
Inderdaad. Ik heb mijn CV zo vaak moeten ‘opkalefateren’, dat ik het niet eens meer overdrijven noem, maar ronduit liegen. Bepaalde zaken weglaten.. creatief boekhouden met werkervaring… gaten camoufleren… Ik werd zelfs gedwongen te gaan liegen! Op straffe van korting.
Je zou je kunnen afvragen wat een CV dan nog waard is…
“En dan hebben we het er helemaal nog niet over of het “leuk” werk is.”
LOL. Ja, daar hebben ze nu al eeuwen geen boodschap aan. Tegenwoordig moet je echt op alles solliciteren, ongeacht welk werk, je opleidig en of je er uberhaupt wel geschikt voor ben.
Al zou je er doodongelukkig van worden, dat maakt niet uit, want je leeft nu immers op gemeenschapsgeld, dus die gemeenschap bepaald wat jij nu moet doen. En ook: Ieder ander werkt toch ook? Dus jij ook! Maakt niet uit of de ander werk doet dat hij leuk vind, maar die ander bepaald wel dat jij OOK moet werken, want hij werkt immers ook!
Zo had ik een consulent die zelf nooit verder gekomen is als lagere school, en op iets latere leeftijd de kans kreeg om allerlei certificaten te halen op kosten van de overheid en nu senior klantmanager is. Maar vervolgens MIJ gaat vertellen waarom ik geen werk heb en wat ik allemaal fout doe??
Ze doen dit pesten met een doel voor ogen…door het pesten de baanloze zo tot wanhoop te drijven dat hij of zij zelfmoord pleegt en op die manier van de baanloze af te komen. De boodschap is overduidelijk bij mij aangekomen en het zal niet lang meer duren eer ik de klantmanager gelukkig maak met mijn zelfdoding.
En wat denk je wat er gebeurd met je net gevonden baan als de werkgever er achter komt dat je gelogen hebt in je cv?
Juist dan sta je op straat. Verwijtbaar want jij bent de gene die gelogen heeft.
Alleen de werkgevers nemen jou niet serieus als jij op iedere dus ook lagere functies reageert. Bij een serieuze kans op een baan waar jij perfect aan zou voldoen, word jij dus ook niet meer serieus genomen. Daarnaast is het de werkgever die bepaald wat voor een werknemer hij/zij nodig heeft in het bedrijf en aan welke eisen die persoon moet voldoen.
Niet het UWV, niet de sociale dienst of je buren, nee, de werkgever bepaald wie er voor hem/haar komt werken.
40.000 vacatures bij het UWV en 2 miljoen werkzoekenden. Als iedereen geschikt was voor die vacatures en ik die vacatures nu zou invullen, blijven er nog altijd 1.960.000 mensen werkloos. De arbeidsmarkt is gewoon te klein om iedereen aan betaald werk te helpen. Je zult als burger, maar zeker als politici, eens moeten accepteren dat het werk er gewoonweg niet is en het overgebleven werk ook steeds minder zal worden. Bedenk heel goed dat de WWB, nu de huidige participatiewet, 12 jaar geleden geschreven is, toen er nog een krapte op de arbeidsmarkt was en anno nu politici nog altijd denken dat er een krapte op de arbeidsmarkt is, nu wijzend op de vergrijzing.
Van Jan:
En daarmee laat je hun winnen. Ik laat ze niet winnen. Dat pesten gaat snel over als jij een loon en contract eis neerlegt voor iedere onzin baan (met behoud van een uitkering) waar ze jou op willen zetten. Ja ze zullen dreigen, maar als je voet bij stuk houd, win je.
Mijn consulent Johan Teske zei min of meer dat ik maar werkervaring moest gaan verzinnen, om te verdoezelen dat ik al zo lang thuis zat.
Toen ik mijn CV aan hem liet zien (de DZB versie zal ik maar zeggen) vroeg die hoe het kon dat ik veel gewisseld had. Vervolgens heb ik hem maar even er fijntjes op gewezen dat ik bij de sollicitatietraining te horen kreeg dat ik de reden van vertrek maar weg moest laten, dat zou “Negatief” zijn…….
Deze consulent Johan Teske doet iets zeer kwalijks, hij zet je namelijk aan tot een strafbare daad.
Het is bij wet verboden en strafbaar om je CV met leugens en onwaarheden te zetten. Het wordt als fraude gezien door de wet.
Condor
Klopt Condor, ik heb ook gevraagd of DZB bereid was om een eventuele boete te betalen, en wie er moest gaat zitten als mij een gevangenisstraf wordt opgelegd. Het is immers CV Fraude dat valsheid in geschrifte is.
Condor, niet zeggen. Heb je NIET van mij maar de overheid gaat over lijken. En het interesseert ze nauwelijks. Denk maar eens aan een verkeerssituatie. Zo is het hier ook. Ik vind het erg voor je als je werkeloos bent. Maar doe geen gekke dingen voor je het weet zit je in de gevangenis. En die ambtenaren lachen want sadisme is hun niet vreemd.
Ook hier geldt dat aangifte wegens dwangarbeid wel eens zou kunnen helpen. Als dat massaal gebeurt wordt het toch iets anders.
Wat nu als alle dwangarbeiders middels een door jullie te ontwikkelen standaardbrieven bij de Autoriteit Consument en Markt een formeel handhavingsverzoek indienen om op te komen tegen het dwangarbeiden, dan moet de ACM op al die handhavingsverzoeken formele beslissingen gaan nemen. Dan zetten we vervolgens een bezwaarschriftenprocedure op en gaan wel al die besluiten, voor zover ze negatief voor de uitkeringsgerechtigde zijn, in bezwaar aanvechten. Dat worden even zo vele hoorzittingen en opnieuw even zo vele individuele besluiten. De stap daarna is ook nog wel gestructureerd te nemen: beroep instellen bij de rechtbank.
Wat er eigenlijk zou moeten gebeuren is een oorlogsplan tegen de uitbuitende gemeenten, hun bestuurders en die zich veelal onbehoorlijk gedragende ‘werkcoaches’.
Deze oorlog kan alleen door de massa gewonnen worden als de massa aan uitkeringsgerechtigden NEE durft te zeggen. Daar is moed voor nodig, want de repressie ligt op de loer. Maar die oorlog kan anders gevoerd worden. Iedereen die gedwongen aan het werk wordt gezet stuurt een standaarbrief die van deze site afgehaald kan worden aan de gemeente waarin de gemeente aansprakelijk wordt gesteld voor het laten dwangarbeiden en aanspraak wordt gemaakt op betaling van het minimumloon. Vervolgens doet men wel wat er gevraagd wordt, maar wordt er wel aangifte gedaan en wordt ook de ACM ingeschakeld.
@Werner
Bedankt voor je meedenken en je tip. Je bent niet de eerste die met een mooi plan komt wat we zouden kunnen gaan doen. En we zitten zelf natuurlijk ook niet stil, en denken veel na over wat we zouden kunnen doen. Het grote probleem is allereerst hoe we dwangarbeiders en andere uitkeringsgerechtigden bijeen kunnen brengen en organiseren. Dat lukt nauwelijks, niet in Leiden en ook niet in andere steden. Het is erg makkelijk praten over wat een “massa” mensen zou moeten doen als je niet eerst voor de vraag staat hoe die “massa” dan bijeen te brengen. En eerlijk gezegd: wanneer het ons zou lukken om een flinke groep dwangarbeiders, andere uitkeringsgerechtigden en sympathisanten bijeen te brengen, dan zou onze eerste inzet niet het voeren van procedures zijn. Juist omdat dat iets is wat deskundigen doen, en daarmee zouden we de mensen om wie het gaat weer degraderen tot toeschouwers bij rechtszaken waar anderen vóór en tegen hen vechten. Wij denken veel meer aan concrete strijd op de werkvloer en op straat.