Strafbaarstelling illegaal verblijf nu ook via achterdeur Europa
Een richtlijn van Europa gaat boven de nationale wetgeving van een lidstaat. Nederland is dus gebonden aan de Europese terugkeerrichtlijn, ook al is die nog niet doorgevoerd in de nationale wetgeving. De regering ontving daarover ook al een standje van Europa, want men is rijkelijk laat met die doorvoering. Dat had namelijk eind vorig jaar al gebeurd moeten zijn.
Fort Europa
Door het “harmoniseren” van het migratiebeleid van de lidstaten hoopt Europa dat zo min mogelijk vluchtelingen en migranten nog door de mazen van het net kunnen glippen. Daartoe wordt bijvoorbeeld al jaren in Europese databases bijgehouden welke vluchteling in welk land een asielaanvraag doet. Geen herkansingen meer in andere EU-landen dus. Ongewenst verklaarde vluchtelingen en migranten kunnen door die databases sowieso in geen enkel EU-land meer een verblijfsvergunning krijgen. De terugkeerrichtlijn heeft een soortgelijk doel. Een vluchteling of migrant die in een van de lidstaten illegaal heeft verbleven, kan daarmee een verbod voor heel Fort Europa krijgen.
Nederland loopt voorop als het gaat om repressieve maatregelen tegen migranten. Het gelijktrekken van wetgeving in alle lidstaten zorgt er niet voor dat Nederland een stap terug moet doen, maar dat het beleid in andere EU-landen flink repressiever wordt. Weliswaar zorgt de terugkeerrichtlijn ervoor dat illegalen in Nederland niet meer oneindig mogen worden opgesloten, maar veel schieten ze daar niet mee op. De maximale termijn is namelijk op 18 maanden gesteld. In sommige andere EU-landen vormt dat juist een enorme verslechtering. Daar was de maximale termijn bijvoorbeeld 30 dagen. Opsluiting mag volgens de richtlijn alleen gebeuren “op individuele gronden” en uitsluitend “als voorbereiding op uitzetting”, maar dat is in Nederland nu ook al zo. In de praktijk wordt dat standaard toegepast, ook op extra kwetsbare mensen, zoals ouderen, zieken en zelfs kinderen.
Overigens is een deel van de richtlijn gewijd aan de “positieve verplichtingen” van landen om mensen “humaan” te behandelen. Advocaten die met een beroep op de richtlijn proberen om opvang of leefgeld voor hun zwaar verpauperde cliënten te regelen, krijgen tot nu toe echter nul op rekest. Nederland voert de repressieve maatregelen met alle plezier uit, maar de kant van de richtlijn die een klein voordeel voor de opgejaagde vluchtelingen of migranten zou kunnen betekenen, laat men graag buiten beschouwing. In plaats daarvan wil Bruin I illegalen juist nog verder onder druk zetten.
Oprotbrief
Het terugkeerbeleid in de richtlijn is voor Nederland feitelijk niet nieuw, maar een voortzetting van het vroegere beleid. Niet-uitgezette illegalen kregen als ze na maandenlange gevangenschap op straat gedumpt werden, al een “aanzegging” mee “om Nederland te verlaten”. Ze krijgen nu nog steeds dezelfde brief mee, maar dan met “Terugkeerbesluit” erboven. De termijn waarbinnen ze het land uit moeten, is ook hetzelfde gebleven: 48 uur.
Wel veranderd is het gevolg van de oprotbrief. Niet vertrekken binnen 48 uur zou een “inreisverbod” gaan betekenen. De illegalen kunnen dan in heel Europa 5 jaar lang geen verblijfsvergunning meer krijgen. Die termijn gaat overigens pas in als ze aantoonbaar het land hebben verlaten. Als ze nooit een verblijfsvergunning hebben gehad, of een strafblad hebben, dan is er zelfs geen vertrektermijn van 48 uur. Ze moeten dan per direct vertrekken en hebben meteen een inreisverbod aan de broek hangen.
Nu was het al zo dat iemand die voor de tweede keer als illegaal “aangetroffen” werd, ongewenst werd verklaard, ook zonder dat hij een strafbaar feit had begaan. Een inreisverbod zorgt ervoor dat illegalen de eerste keer al voor 5 jaar worden uitgesloten van verblijfsrecht. Het inreisverbod lijkt dan ook het kleine broertje te zijn van het nog niet aangenomen omstreden wetsvoorstel “eens illegaal, altijd illegaal”.
Vermomd
De voorgestelde wetswijziging die de Nederlandse wet aanpast aan de Europese terugkeerrichtlijn maakt een overtreding van dat inreisverbod ook nog eens strafbaar. Een inreisverbod volgt automatisch, er wordt niet gekeken naar persoonlijke omstandigheden. Alle illegalen die dus niet binnen de gestelde termijn ophoepelen, kunnen dus 48 uur na het uitreiken van het terugkeerbesluit, en in sommige gevallen per direct, als crimineel bestempeld worden en tot 6 maanden gevangenisstraf opgelegd krijgen. En dit dus alleen maar door in Nederland te zijn.
Een aantal commissies, waaronder de Adviescommisie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ), zelf ook niet vies van een flink robbertje uitsluiting en onderdrukking van illegalen, heeft kritiek op de voorgestelde wetswijziging. In de toelichting op het voorstel staat duidelijk dat het hier niet gaat om de invoering van de algemene strafbaarstelling van illegaal verblijf. Maar, zo stelt de ACVZ, “dat voornemen is na aanvaarding van het voorliggende wetsvoorstel evenwel grotendeels verwezenlijkt. Het heeft de commissie verrast dat deze wijziging niet via een zelfstandig wetgevingstraject wordt ingevoerd.”
De kritiek van Brussel op het voornemen van algemene strafbaarstelling deed GroenLinks Europarlementariër Judith Sargentini naïef juichen: “Rutte krijgt de deur in zijn gezicht gegooid. Het beleid wat hij voor ogen heeft, wordt in Europa niet geaccepteerd.” Minister Gerd Leers van Immigratie en Asiel haalde er zijn schouders over op. Zijn woordvoerder noemt de Europarlementariër “voorbarig”, want het wetsvoorstel voor algemene strafbaarstelling komt pas na de zomer. Maar vermomd als nota over de invoering van de terugkeerrichtlijn ligt er wel degelijk een uitgewerkt voorstel klaar dat in de praktijk vrijwel hetzelfde is. Zo doortrapt is Leers dus wel.
De Tweede Kamer heeft de Raad van State nu opdracht gegeven te onderzoeken of het wetsvoorstel juridisch is toegestaan. Dat is nog helemaal niet zeker. Het gaat er de commissies en parlementariërs echter niet om dat het opsluiten van illegalen moreel verwerpelijk zou zijn, maar dat het niet het doel van de terugkeerrichtlijn dient: migranten zo min mogelijk toelaten en illegalen zo snel mogelijk het land uitpleuren.
Mariët van Bommel