Studenten en docenten bezetten Bungehuis UvA: solidariteit, steun en navolging waard

Studenten in Amsterdam zijn vrijdagochtend begonnen aan een actie voor meer zeggenschap op de Universiteit van Amsterdam (UvA). Enkele tientallen studenten en ook docenten hebben het Bungehuis, onderdeel van de UvA, bezet om hun eisen kracht bij te zetten. Die verlangens van de bezetters zijn vervat in een stevige lijst van “Eisen van de bezetting”. Intussen is het universiteitsbestuur al begonnen met pogingen om de actievoerders het gebouw uit te manipuleren met een combinatie van stroop smeren en dreigen. Ik geloof geen minuut dat de actievoerders daar in gaan tuinen. En ik wens de actievoerders alle mogelijke en ogenschijnlijk onmogelijke sterkte en succes.

De actie is een teken dat er wel degelijk iets broeit onder studenten, en dat die onvrede niet enkel gaat over de op zichzelf al onzalige invoering van het leenstelsel in plaats van het huidige beurzenstelsel. Het aantal actievoerders is voor dit type actie helemaal niet zo schamel. “Een groep van ongeveer zestig studenten bezet sinds 4:30 uur vanochtend een gebouw van de Universiteit van Amsterdam”, meldde de NOS vrijdag. “Een handvol studenten en docenten van de Universiteit van Amsterdam”, zo duidde Nieuws.nl het aantal aanvankelijk aan; in een volgend bericht lezen we: “Tientallen studenten en docenten bezetten sinds vrijdagochtend de locatie Bungehuis”. Ik heb wel eens een kleinere bezettingsactie gezien. Opmerkelijk: niet alleen studenten doen dus mee, maar ook docenten. Een gezamenlijke actie vanuit de universitaire gemeenschap, om er een gemeenschap van te maken op basis van democratisch zelfbestuur.

Volg de actie hier: De Nieuwe Universiteit Facebook Foliaweb

De eisen zijn volstrekt redelijk en tegelijk volstrekt radicaal. “Alle bestuurslagen van de universiteit dienen democratisch te worden gekozen”, dat is de eerste eis. Die wordt aangevuld met een oproep om de opvolger van de huidige rector magnificus, die dit jaar haar contract ziet aflopen, via zo‘n verkiezing aan te wijzen. Dat is al democratie.

De derde eis gaat verder: “Bestuursfuncties moeten herroepbaar worden”. Daar moet je in gangbare democratische bestuursvormen – waarin je standaard jarenlang met gekozen lui opgescheept zit – eens om komen, maar het is voor werkelijke democratie essentieel. De vierde eis ligt in het verlengde daarvan en pleit voor de optie van een “bindend referendum per opleiding en faculteit”. We hebben het hier niet zomaar over democratie, maar over directe democratie. En het bestuur moet volgens het document gedecentraliseerd worden, waarbij de “autonomie van opleidingen” gegarandeerd dient te zijn. “Per opleiding moeten op democratische wijze beslissingen worden gemaakt.” De universiteit als zelfbesturende gemeenschap zou bij het inwilligen van deze eisen met enorme stappen dichterbij komen.

Tegelijk zijn er eisen voor transparantie van bestuur en van de financiële gang van zaken, eisen die de geldstroom niet meer afhankelijk maken van het behalen van productiequota – “outputfinanciering” heet dat – maar “financiering op basis van de kosten om een opleiding te handhaven, in plaats van financiering op basis van studiepunten, diploma’s, publicaties en citaties”. Een heel belangrijk punt, waarmee de actievoerders laten zien dat zij de door mij in “Negen stellingen over student en universiteit” aangeduide rol van student-als-product, en van de universiteit als bedrijf dat personeel en diploma’s uitbraakt, impliciet weigeren. En bij het betalen van opleidingen hoort volgens de actievoerders nadrukkelijk ook het fatsoenlijk betalen van het personeel: “Medewerkers van de UvA moeten betaald krijgen voor alle uren die zij werken. Dit geldt ook voor niet ingeroosterde uren zoals nakijken van tentamens en uitgebreide scriptiebegeleiding.” Hier ontbreekt enkel nog de eis tot betaling van studenten zelf, als mensen die werken aan hun eigen opleiding en dus feitelijk loonarbeid verrichten.

De eis dat, als er bezuinigd moet worden, dit niet op kerntaken moet gebeuren, maar op bijzaken als “bouw- en vastgoedprojecten, marketing, beveiliging, managementsalarissen en managementslagen” wijst op zaken die het inderdaad verdienen om afgeknepen te worden. Maar de erkenning dat er zoiets kan zijn als noodzakelijke bezuinigingen, is wel riskant omdat het de begrotingsproblemen van de universiteit-als-bedrijf toch tot de problemen van studenten en personeel maakt. Zolang de universiteit echter niet van studenten en (andere!) daar werkenden, is, zolang het niet “onze universiteit” is, is het ook niet ons budget en ook niet “onze begroting”. Er is geen reden voor studenten en personeel om zelfs maar het principe van bezuinigingsnoodzaak te erkennen.

Maar over het geheel genomen brengt de eisenlijst het soort stappen naar voren waarmee een universiteit een gemeenschap wordt die is gericht op ontwikkeling van wetenschappelijk inzicht en kritische bewustwording, in plaats van de leer- en papierfabriek die het nu is. Het gaat om een in strekking revolutionair eisenpakket, gesteld in kalme, redelijke taal en daardoor des te effectiever. Niet alleen verdienen de eisen – en daarmee de bezetters – steun van medestudenten, docenten en andere personeelsleden op de UvA zelf. Niet alleen verdient dit soort acties navolging op andere universiteiten, andere onderwijsinstellingen. Het soort eisen – rechtstreekse democratie gekoppeld aan autonomie van afdelingen – verdient ook vertaling naar werkplekken, instellingen en bedrijven. Waar werkenden arbeid verrichten, horen zij daarover immers de zeggenschap te hebben, rechtstreeks en onverkort. De actievoerders in het Bungehuis laten een goede richting zien, en geven met hun bezetting ook nog eens een prachtig voorbeeld van directe actie om dit soort eisen kracht bij te zetten.

Natuurlijk is het universiteitsbestuur niet blij en komt men met een mengsel van zalvende taal en pesterij. Zalvende taal: “Over dit soort zaken kunnen we het beste samen in debat gaan”, aldus iemand vanuit de UvA. Maar intussen heeft het universiteitsbestuur al wel het internet van het Bungehuis laten blokkeren. Dat was vrijdag. Zaterdag legde het universiteitsbestuur minzaam aan de actievoerders uit dat de eisen erg ingrijpend zijn, intensieve studie vereisen en deels ook buiten de bevoegdheid van de UvA zelf vallen – en dat zoiets natuurlijk niet onder druk van zo’n bezetting kan plaatsvinden. Of de actievoerders het gebouw dus maar willen ontruimen, dan krijgen ze in ruil een ander gebouw aangeboden, kennelijk een plek waar ze niet in de weg zitten. In het bericht waar dit te lezen is, staat ook doodleuk: “Het bestuur heeft vrijdag aangifte gedaan bij de politie wegens huisvredebreuk.” Diplomatie op de voorgrond, maar de repressieve dreiging is alweer onmiskenbaar.

De actievoerders geven gelukkig geen krimp. “Bezetters UvA blijven voorlopig zitten”, zo bericht vandaag de NOS-website. Voor verhuizing naar het aangeboden andere gebouw passen ze, en ze houden rekening met pogingen om de bezetting te breken. “We zijn voorbereid op het ergste geval. Er staan permanent mensen op de uitkijk. We geven het niet zomaar op”, zegt een zegspersoon. Gelijk hebben ze. En actieve solidariteit hebben ze nodig, tegen ontruimingsdreiging en voor hun zo treffende, rake en noodzakelijke verlangens en eisen.

Peter Storm
(Dit artikel verscheen eerder op Ravotr)