Tentenkampen: geen hulpeloosheid, maar kracht, moed en doorzettingsvermogen
In september 2012 slaan afgewezen vluchtelingen hun kampen op in Den Haag en Amsterdam. Al een jaar lang wordt er een stevige strijd gevoerd tegen het keiharde afwijzings- en uitsluitingsbeleid. Vluchtelingen hebben dagen- en soms wekenlang in kou, regen en wind op de stoep gebivakkeerd van onder meer het aanmeld- en uitzetcentrum Ter Apel en de IND-kantoren in Zwolle en Den Bosch. Met lijf en leden het beleid tarten is niet zozeer een wanhoopsdaad, maar vooral een uiterst moedige strijdstrategie.
| Ce texte en Français |
Met de tentenkampen maken de vluchtelingen hun dagelijkse overlevingsstrijd pijnlijk zichtbaar. Hun individuele problemen maken ze collectief, hun individuele strijd wordt collectief gevochten. De tentenkampen zijn geen weergave van hulpeloosheid, maar juist van kracht, moed en doorzettingsvermogen. Het strijdarsenaal bestaat niet alleen uit demonstraties lopen, of bijeenkomsten organiseren, nee, het leven van de vluchtelingen zelf wordt vooral als middel ingezet. De kampen zijn geen verblijfplaatsen waar vanuit actie wordt gevoerd, het kamp zelf is al de actie. Door hun eigen lichaam letterlijk neer te plaatsen in de politieke arena maken de vluchtelingen duidelijk dat ze niet langer uitgesloten willen worden van de maatschappij, dat ze een bestaan willen kunnen opbouwen, en dat ze een menswaardig leven willen kunnen leven. En daarom is hun eis: verblijfsrecht, en onderdak.
Twee kampen in twee steden krijgen te maken met twee burgemeesters met een verschillende aanpak. Maar beide zeker niet, natuurlijk niet, in het belang van de vluchtelingen zelf. In Den Haag laat burgemeester Jozias van Aartsen vanaf de start van het kamp “Recht op bestaan” duidelijk merken dat hij zich niets aan de vluchtelingen gelegen zal laten liggen. Noodopvangorganisaties wordt verboden het kamp te helpen, en voorzieningen worden niet door de gemeente geleverd. De vluchtelingen moeten via de rechter afdwingen dat ze mogen overnachten in hun actiekamp, en dat tenten überhaupt dichte zijden mogen hebben, absoluut noodzakelijk met de koude herfstwind. Van Aartsen weigert ook maar één teen in het kamp te zetten, en schoffeert de vluchtelingen en hun ondersteuners in de gemeenteraad en de pers. Aangekondigde demonstraties krijgen beperkingen. De politie komt regelmatig langs om te controleren. Alleen de Haagse Stadspartij stelt over dit repressieve optreden van de VVD-burgemeester raadsvragen. De overige parlementaire partijen houden zich vrijwel muisstil.
Amsterdam
In Amsterdam spreken deelraadsleden van allerlei politieke partijen en ondersteuners van divers pluimage zich al vlak na aanvang van het actiekamp “Wij zijn hier” uit voor een “menswaardige opvang”. Maar het politieke debat gaat al snel nauwelijks meer over de eis voor verblijfsrecht en de onmenselijke omstandigheden waarin illegaal gemaakte vluchtelingen en migranten elke dag moeten leven. Sommige ondersteuners zien het kamp zelf vooral als een humanitair drama, in plaats van een strijdbaar protest. Burgemeester Eberhard van der Laan komt het goed uit dat de noodklok wordt geluid door ondersteuners van het kamp. In tegenstelling tot zijn Haagse collega bezoekt de PvdA-er het kamp wel in eigen persoon en uit hij zijn “zorgen” in een brief aan de gemeenteraad. Daarin kondigt hij aan te moeten gaan ontruimen omdat de “lichamelijke en geestelijke gezondheid” van de vluchtelingen in het kamp in gevaar zou komen. Als extra sluwe troef zet de burgervader het aanbod in van dertig dagen overheidsopvang, om “op adem te kunnen komen”, wat twijfel zaait onder de ondersteuners. Natuurlijk zouden de vluchtelingen het tentenkamp dan wel moeten opbreken. Daar trappen ze niet in. De vluchtelingen willen niet uit elkaar worden gehaald, en tijdelijke opvang vinden ze geen oplossing, als ze daarna weer op straat worden gepleurd. Individueel op straat, precies zoals de bewindslieden dat zo graag zien. De achterbakse Van der Laan laat dan zijn ware gezicht zien: hij ontruimt het kamp, pakt meer dan honderd vluchtelingen op, van wie hij het allergrootste deel diezelfde avond nog meteen weer op straat gooit, zonder opvang, zonder tenten, zonder dekens. Betrokken inwoners van Amsterdam en andere activisten springen bij, waarna de vluchtelingen hun protestactie in een gekraakte kerk winterproof voortzetten.
De repressieve VVD en de achterbakse PvdA: een goede weergave van de landelijke partijpolitiek. De PvdA is de partij die in de recente geschiedenis de meeste bewindslieden voor de portefeuille migratiebeheersing heeft geleverd en dus met recht de architect van het snoeiharde afwijzings- en uitsluitingsbeleid kan worden genoemd. Het categoriaal beschermingsbeleid, bedoeld om groepen vluchtelingen uit landen vol oorlogsgeweld tijdelijk verblijfsrecht en bescherming te bieden, werd afgeschaft door de laatste PvdA-er op de post: staatssecretaris Nebahat Albayrak. Onder andere de Somaliërs die een groot deel van de bevolking van het Amsterdamse kamp vormen, zijn daar de dupe van geworden. Ze mogen van de hoogste Nederlandse rechter niet worden uitgezet, maar verblijfsrecht krijgen ze niet.
Overlast
IJzervreter Fred Teeven is nu de verantwoordelijke staatssecretaris. Migratie is bij het kabinet Rutte II geen aparte portefeuille meer. Vluchtelingen en migranten vallen onder Justitie, waarmee ze al gecriminaliseerd zijn voordat de strafbaarstelling van illegaliteit volledig is ingevoerd. Spierballen Freddie geeft geen millimeter toe aan de vluchtelingen. Alleen als vluchtelingen willen terugkeren naar landen vol armoede en geweld, biedt hij een uiterst sobere en tijdelijke opvang aan. Over verblijfsrecht begint hij niet eens. Dat je het van de “linkerzijde” van de parlementaire politiek overigens ook niet moet hebben, bewijst Sharon “overlast” Gesthuizen. In een uiterst slappe motie roept ze eveneens op om alleen die vluchtelingen onderdak te geven die willen meewerken aan terugkeer. Eerder had de toenmalige minister Gerd Leers ook al een dergelijk aanbod gedaan.
Hoe deprimerend de parlementairen dan ook mogen zijn, de kracht van de vluchtelingen blijkt bijzonder inspirerend. Na wekenlang te hebben moeten vertoeven in de kou en de modder, zonder fatsoenlijke wc’s en douches, blijven ze toch deze zware strijd aangaan en volhouden, zonder aan overtuiging in te boeten. Een brief van de Dienst Terugkeer en Vertrek over “vrijwillige” deportatie verscheuren ze meteen, de “handreiking” van Teeven over opvang bij terugkeer weigeren ze resoluut, de opvang “nog minder dan een asielzoekerscentrum” van Van der Laan keren ze en masse de rug toe, en ondanks de deels open tenten trotseren ze de repressie van Van Aartsen. Wij moeten niet bedenken wat voor de vluchtelingen het beste is. Zij moeten in hun eigen strijd centraal staan. Wij moeten hen steunen, onze solidariteit tonen en hun eisen overnemen. Verblijfsrecht en onderdak, en wel nu!
Mariët van Bommel