Uit de oude doos: Een feministische kritiek op nationalisme

Nationalisme is zowel een ideologie als een beweging. Nationalisten gaan ervan uit dat iedereen in de eerste plaats deel uitmaakt van een “volk” of “natie”. Alle andere groepen of categorieën waartoe men kan behoren zijn voor nationalisten van secundair belang. Vrouwenstrijd wordt daarom als minder belangrijk gezien, en soms zelfs als gevaarlijk. Het is immers niet bevorderlijk voor de eenheid van “de natie” als de vrouwen zich gaan verenigen tegen de mannen. Nationalisten menen dat iedereen binnen “het volk” zijn eigen plaats heeft, en dat het daarvan afwijken de kracht van “de natie” in gevaar brengt. Daarom hechten ze zoveel waarde aan de rolpatronen die vastliggen in allerlei tradities. Zo worden vrouwen altijd geacht kinderen te baren en op te voeden volgens de nationale tradities, en moeten ze verder altijd zedelijk zijn om “de natie” eer aan te doen. Van mannen wordt daarentegen verwacht dat ze stoer zijn, het land opbouwen en “de natie” helpen verdedigen tegen andere “volken”. Vanuit de linkse beweging wordt nationalisme niet altijd als belangrijk probleem gezien. Maar zelfs de activisten en theoretici die dat wel doen, benoemen zelden de centrale rol die het patriarchaat bij nationalisme inneemt. Meestal doet men alsof de gangbare anti-nationale analyses precies zo opgaan voor mannen als voor vrouwen. Dat hangt nauw samen met het eenvoudigweg niet waarnemen van de “reproductieve sfeer” in de samenleving, een fout die in linkse kringen wel vaker gemaakt wordt. Talloos zijn echter de voorbeelden van situaties waarin nationalisme compleet uiteenlopende gevolgen heeft voor mannen en vrouwen. Neem de kampen in Bosnië halverwege de jaren 90. Het systematisch verkrachten van vrouwen van de tegenpartij werd daar beschouwd als manier om die andere “natie” in zijn essentie te treffen en te onteren. Of neem het migratiebeleid, dat er over gaat wie er toegelaten wordt op het grondgebied van “onze natie”. Vrouwen worden in veel gevallen afgescheept met een van hun man afhankelijke verblijfsvergunning.

Eva Mulder en Eric Krebbers in Een feministische kritiek op nationalisme (Gebladerte Archief)