Van der Laan probeert tweedracht te zaaien onder strijdende vluchtelingen

Met een klassieke verdeel- en heerspolitiek probeert de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan tweedracht te zaaien in de strijd van onderop die vluchtelingen sinds het begin van de tentenkampacties twee jaar geleden aan het voeren zijn. Zo’n honderd vluchtelingen hebben voor een half jaar onderdak in een leegstaande gevangenis gekregen, met de bedoeling om hen te dwingen tot terugkeer naar hun landen van herkomst. Wat de burgemeester betreft, mag de rest op straat verhongeren.

Het beleid van migratiebeheersing bestaat niet alleen uit regels op papier, maar ook uit het in de praktijk zoveel mogelijk onder staatscontrole krijgen en houden van migranten en vluchtelingen. Mensen zonder verblijfsrecht die zich onttrekken aan dat toezicht, zijn voor de staatsdienaren een doorn in het oog. De staat probeert hun strijd om hier te zijn en hier te blijven zoveel mogelijk onschadelijk te maken, in te kapselen en op een dood spoor te zetten.

Selectiepolitiek

De burgemeester wil de Amsterdamse vluchtelingen, die na het tentenkamp aan de Notweg in de Vluchtkerk en vervolgens in het Vluchtkantoor aan de Weteringschans waren beland, via een rigide selectiepolitiek klein krijgen. De gemeente Amsterdam ging in het voorjaar van 2013 over tot het opstellen van “de lijst” van vluchtelingen die tot “de groep” zouden behoren waar men zich over zou gaan buigen. Men kwam tot een aantal van 159 vluchtelingen, allen afgewezen en dakloos. Wie niet op die lijst stond, kon het in de meeste gevallen verder wel schudden en werd aan zijn lot overgelaten.

Het spreekt voor zich dat dergelijke lijsten vooral het belang van de staat dienen om vluchtelingen te registreren, te individualiseren, te observeren en te disciplineren. Er zwerven vele duizenden illegaal gemaakte vluchtelingen door het land, op zoek naar eten en onderdak. Alleen al in de hoofdstad verblijven er zo’n vijftienduizend mensen zonder papieren. Het doet lachwekkend aan om uit deze hele grote groep rechtelozen een hele kleine groep mensen te kiezen en te verklaren dat zij wel recht hebben op tijdelijke opvang, in afwachting van terugkeer, en al die anderen niet. Maar het is voor de machthebbers wel logisch om zo te selecteren. Die kleine groep vluchtelingen namelijk heeft laten zien dat ze een gevecht op leven en dood willen en kunnen leveren, dat het voor hen menens is en dat ze de macht van de staat durven te trotseren. Op hun strijd moet de staat met een antwoord komen. Vluchtelingen die zich weten te organiseren in strijdbare groepen en die solidaire ondersteuners om zich heen hebben, kunnen weerstand bieden aan de politiek van opjagen, uitsluiten, opsluiten en uitzetten. Die les moeten we goed in onze oren blijven knopen.

Doodvriezen

Naar eigen zeggen liepen Van der Laan en zijn ambtenaren de afgelopen maanden de deur plat in politiek Den Haag. Ze probeerden van staatssecretaris Fred Teeven toestemming te krijgen om de actievoerende vluchtelingen tijdelijk te mogen opvangen. Uiteindelijk stemde Teeven er tandenknarsend in toe dat ze onderdak zouden krijgen in een oude leegstaande gevangenis aan de Havenstraat. “Daarmee gedoogt hij niet alleen dat we dit doen, maar geeft hij er ook impliciet zijn goedkeuring aan”, aldus Van der Laan. “Daar ben ik hem erg dankbaar voor.” Dat resultaat werd in een artikel in Het Parool beschreven als “een knap staaltje werk” van de burgemeester. Maar de journalist liet onbenoemd dat deze stap enkel en alleen tot stand heeft kunnen komen door de onvermoeibare en onverzettelijke strijd van de vluchtelingen zelf. Door hun protest ontstond de minieme politieke ruimte waardoor Teeven voor deze ene keer een heel klein beetje overstag ging. Niet onbelangrijk daarbij was dat de staatssecretaris in Amsterdam woont en hij “het probleem” van de vluchtelingen bij wijze van spreken in zijn eigen achtertuin kon waarnemen. Vanzelfsprekend kan deze ontwikkeling moeilijk als een klinkende overwinning voor de vluchtelingen worden opgevat. Maar toch hebben ze met hun strijd gedaan gekregen dat Teeven tegen heug en meug heeft toegestemd in iets waar hij een broertje aan dood heeft: het bieden van onderdak aan sommige afgewezen vluchtelingen en het daardoor onbedoeld versterken van hoop en verwachtingen bij andere vluchtelingen zonder verblijfsrecht.

Uiteraard voelden de 159 vluchtelingen die op “de lijst” stonden, er bitter weinig voor om akkoord te gaan met huisvesting in een gevangenis, met Teeven als louche huisbaas. Het kostte Van der Laan een week om de weerstand van de vluchtelingen te breken. Hij speelde het spel keihard: het was dit, een gevangenis, of niets. Ze mochten nee zeggen, maar dan zouden ze zonder pardon op straat worden gegooid en hoefden ze ook niet te rekenen op hulp van de gemeente als het echt winter zou worden. Wat de burgemeester betreft, zouden ze in dat geval dus gewoon maar moeten doodvriezen. En als ze een ander kraakpand zouden betrekken, dan zouden ze meteen weer worden ontruimd, zo dreigden hij en zijn ambtenaren verder. Zo zijn de manieren van de gemeente Amsterdam, die onlangs door VluchtelingenWerk warempel doodleuk werd geëerd als meest vluchtelingvriendelijke gemeente van Nederland.

Zwaar onder druk gezet en in het nauw gebracht besloten 97 vluchtelingen om dan maar tijdelijk in de gevangenis te gaan bivakkeren. De rest van de “lijstvluchtelingen” bleek zelfs daar niet terecht te kunnen. Met die groep vluchtelingen “zijn geen afspraken gemaakt”, stelde Van der Laan, die ze dus ijskoud de straat opstuurde. De afgesplitste groep noemt zichzelf “We are here too”, een variant op “Wij zijn hier”, zoals de hele vluchtelingengroep zichzelf eerder betitelde. “We are here too” voerde op de dag van de ontruiming van het Vluchtkantoor meteen al actie door de lobby van de Stopera te bezetten en ook onderdak te eisen. Maar de sociaal-democratische burgemeester gunt hen zelfs nog geen cel van een paar vierkante meter in een oude gevangenis.

Harry Westerink

Noodoproep van de steungroep: “Beste mensen, beste betrokkenen bij vluchtelingen, beste communities, panden, theaters, woongroepen, vrije ruimtes, kerken, broedplaatsen, scholen, gymzalen, buurthuizen, universiteiten, mensa’s, kantines, leegstaande kantoren, etcetera! Is er bij jullie een mogelijkheid tot opvang voor een groep van ongeveer zestig vluchtelingen? Voor langere tijd vooruit of ter overbrugging. Lees meer op de Wij zijn hier-Facebookpagina.