Wapenhandel, EU-grensbewaking en Soedan

Dinsdag organiseerden de Darfur Union en Doorbraak in Den Haag een demonstratie tegen geweld in Soedan en tegen migratiebeheersing door de EU. Op het Plein voor de Tweede Kamer nam Mark Akkerman van Stop Wapenhandel de eerste toespraak voor zijn rekening. Hier de Engelstalige video en de integrale tekst van zijn speech in het Nederlands.

Stel je voor dat je moet vluchten uit of via Soedan, richting Europa. En dan word je gestopt op weg naar of aan de Europese grenzen. Omdat de EU maar één ding wil: vluchtelingen buiten houden. Het maakt niet uit waar ze vandaan komen, wat ze hebben doorgemaakt, waar ze voor vluchten. Stel je nu voor dat je CEO van een groot wapenbedrijf bent. Voor jou betekent dit: geld. De militaire industrie profiteert van oorlog en repressie, en daarna nog een keer van grensbewaking.

Wapenembargo’s en wapenverkopen

This text in English

Er is een EU-wapenembargo tegen Soedan van kracht sinds 1994 en een VN-embargo sinds 2004, na de escalatie van de oorlog in Darfur. Zoals bij elk wapenembargo houden niet alle landen zich eraan. China, Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne zijn de belangrijkste leveranciers van wapens aan het regime van Omar al-Bashir. Dat heeft alles te maken met machts- en economische politiek. China’s wapenexporten naar Soedan zijn nauw verbonden met olie-exporten de andere kant op. Frankrijk, Bulgarije en Britse tussenhandelaren verkochten ook wapens aan Soedan toen het EU-embargo al van toepassing was. En Soedan wordt nog steeds als gast verwelkomd op internationale wapenbeurzen.

Nederland respecteert over het algemeen internationale wapenembargo’s. Het heeft niettemin ook geen schone handen. Politieboten en militaire trucks vonden hun weg naar Soedan ondanks de embargo’s. Voor deze uitvoer was geen vergunning nodig, omdat ze niet als wapens werden beschouwd. Ze worden echter wel ingezet in het conflict en voor repressie. Met de trucks worden munitie en troepen vervoerd. De Nederlandse overheid is veel te laks in het tegengaan van dit soort uitvoer. De Duitse overheid heeft bijvoorbeeld een veel strikter beleid aangaande de export van militaire trucks.

Veel van de wapens in interne oorlogen, zoals in Soedan, circuleren al tientallen jaren. Ze gaan van het ene naar het andere conflict via illegale handel. Een bekend fenomeen: vuurwapens die in de oorlog in Joegoslavië werden gebruikt, kwamen terecht in oorlogen over de hele wereld. Vuurwapens die in de meer recente oorlog in Libië werden gebruikt, doken ook weer op in andere conflicten in de regio. Bijna al deze wapens werden aan het begin van hun dodelijke carrière legaal verkocht. Nog een reden om wapenhandel helemaal te beëindigen.

EU-grensbewaking

Profiteren door de wapenindustrie stopt hier niet. De zogenaamde “vluchtelingencrisis” heeft een hele nieuwe doos mogelijkheden geopend. De EU richt zich op het buiten Europa houden van vluchtelingen. Dit heeft geleid tot het gebruik van steeds meer militaire middelen aan de Europese buitengrenzen en verder daar vandaan. Met dodelijke gevolgen: vluchtelingen worden gedwongen steeds gevaarlijkere migratieroutes op te zoeken. Vorig jaar werd een triest record gevestigd van meer dan 5.000 vluchtelingendoden op de Middellandse Zee.

Grote Europese wapen- en technologiebedrijven verdienen goed aan EU-grensbewaking. Airbus is een van de belangrijkste profiteurs. Vanwege belastingredenen zit het hoofdkantoor van dit bedrijf in Nederland, in Leiden. Andere bedrijven zijn bijvoorbeeld Thales en Safran uit Frankrijk, Leonardo-Finmeccanica uit Italië en Indra uit Spanje. Ze profiteren niet slechts van het EU-grensbeleid, ze hebben ook een actieve en effectieve lobby voor meer en meer gemilitariseerde grensbewaking.

Externalisering van grenzen

Dit speelt zich niet alleen aan de Europese buitengrenzen af. Meer en meer dwingt de EU derde landen als vooruitgeschoven grensposten te functioneren. Soedan is hierbij geen uitzondering. Ondanks de dictatuur en de misdaden tegen de menselijkheid werkt de EU samen met Soedan om vluchtelingen tegen te houden.

Vorig jaar schaarde de EU Soedan onder de zestien prioriteitslanden om mee samen te werken op het vlak van “grensmanagement”. Er kwam toen veel kritiek van NGO’s en activisten. De EU zei geen concrete plannen te hebben om militaire steun aan Soedan te verlenen. Echter, een rapport dat vorige week uitkwam, concludeerde dat “de EU miljoenen euro’s aan de Soedanese regering geeft voor technische apparatuur en training gericht op het stoppen van de stroom migranten naar Europa vanuit Soedan en hen die vanuit Eritrea, Ethiopië, Somalië en andere landen in sub-Sahara Afrika door Soedan komen”.

De Soedanese grenswacht bestaat uit de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF). Dit is een voormalige, zeer gewelddadige militie die nu is opgenomen in de krijgsmacht. EU-financiering en training voor “capaciteitsopbouw” op het vlak van grensbewaking loopt het risico naar deze groep te gaan. Een groep die is aangeklaagd voor het plegen van oorlogsmisdaden.

De EU heeft ook “grensmanagement”-training voor de Soedanese politie verzorgd. Naast de EU-samenwerking met Soedan hebben Italië en Duitsland bilaterale politiesamenwerkingsovereenkomsten met het land. Dit heeft geresulteerd in de deportatie van Soedanese vluchtelingen vanuit Italië. Zoals een journalist zei: “De EU wil Soedan tot een grote gevangenis voor migranten omvormen, en dat is waarom alle partnerschappen die ze opgebouwd hebben met de politie zijn.”

Vanaf het moment dat de EU samenwerking met Soedan met betrekking tot migratie aankondigde, hebben vluchtelingen de gevolgen ondervonden. Op één dag werden honderden Eritrese migranten gearresteerd en gedeporteerd naar Eritrea, een land met een zo mogelijk nog ergere dictatuur. En afgelopen februari werd een vreedzaam protest van Ethiopische vluchtelingen beantwoord met politiegeweld. Tientallen vluchtelingen werden gedeporteerd en gestraft met zweepslagen en boetes.

Dus: ondanks een wapenembargo tegen Soedan hebben sommige landen geen probleem met het bewapenen van het dictatoriale regime. En op dezelfde wijze heeft de EU geen probleem met het tegenhouden van vluchtelingen aan de buitengrenzen. Of met het samenwerken met hetzelfde regime om hen te beletten Soedan te verlaten of er doorheen te reizen.

Dit zijn politieke keuzes. Geld en macht worden als belangrijker gezien dan mensen en mensenrechten en vrede. De wapenindustrie profiteert, steeds opnieuw. De resultaten zijn een land dat geplaagd wordt door oorlog, onderdrukking en armoede, en vluchtelingen die sterven op hun reis naar een veiligere plek.

We moeten samenwerken om op te staan voor andere keuzes. Voor een einde aan wapenhandel en militaire operaties. Voor rechten van vluchtelingen en economische rechtvaardigheid. Voor mensenrechten en vrede.

Mark Akkerman