Wet Werken Naar Vermogen – De geschiedenis van een zeperd

Het begon al voor 9 oktober 2008. Op die datum verscheen de nota “Fundamentele herbezinning WSW”. De nota was samengesteld door de zogenaamde commissie De Vries. Een van de conclusies van de commissie: het ineenschuiven van verschillende regelingen zoals de bijstand, de Wajong en de WSW geeft een grotere eenduidigheid van verplichtingen en rechten, levert bezuinigingen op, en geeft meer mogelijkheden om arbeidsgehandicapten een betere ondersteuning te bieden bij het vinden van betaald werk.

Een volgende fase in de discussie was,dat de VVD in 2009 een voorstel maakte waarin de WWB, de Wajong en de WSW werden samengevoegd tot een decentraal uitgevoerde regeling. De VVD noemde het “de Participatiewet”. Volgens het voorstel werden de meeste uitkeringen en WSW-lonen voor personen onder de 27 jaar afgeschaft, wat zou leiden tot een forse besparing. De enige uitzondering betrof duurzaam en volledig arbeidsongeschikten, die volgens het voorstel nog wel een uitkering zouden ontvangen. Het plan behelsde voorts een verlaging van de uitkering, waardoor veel uitkeringsgerechtigden erop achteruit zouden gaan. Vooral de lonen voor de huidige WSW-ers werden fors verlaagd. Het budget voor reïntegratie werd eveneens fors verlaagd, vooral bij personen die in het huidige systeem in de WWB zouden zijn gekomen (het huidige W-deel).

Op 30 september 2010 bereikten de Tweede Kamer-fracties van de VVD en het CDA het regeerakkoord, dat als motto had “vrijheid en verantwoordelijkheid”. De VVD zag zijn kans schoon om elementen uit de Participatiewet daadwerkelijk in te voeren. In het regeerakkoord werden ingrijpende reorganisaties en bezuinigingen in de sociale zekerheid aangekondigd. Op 15 november 2010 werd op het ministerie van Sociale Zaken het programmateam “Werken naar vermogen” ingesteld, een ambtelijke werkgroep onder leiding van ene mevrouw P.G.M. Lugtenburg. De werkgroep moest de nieuwe regelingen, later Wet Werken Naar Vermogen (WWNV) genoemd, inhoud geven. Terwijl het programmateam zijn werk deed, begonnen de onderhandelingen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) over een nieuw “bestuursakkoord” waarvan de reorganisatie van de sociale zekerheid deel uitmaakte. In januari 2011 werd duidelijk dat de regering-Rutte alvast vooruitliep op de uitkomst van de onderhandelingen door ingrijpende wijzigingen in de bestaande Bijstandswet aan te kondigen. Onder andere de invoering van de zogenaamde huishoudtoets in de bijstand.

Energie

Honderden, misschien wel duizenden rijks- en gemeenteambtenaren zijn er uren, dagen, maanden, jaren mee bezig geweest. Bestuurders hebben jarenlang moeizame onderhandelingen gevoerd met elkaar en met de vakbonden en de werkgevers, zodat ook daar velen er zeer veel tijd mee bezig zijn geweest. Journalisten hebben er de kranten over volgeschreven. Uitkeringsgerechtigden hadden slapeloze nachten over wat er in de toekomst op hen afkwam. En ook ik heb vele uren en discussies besteed aan artikelen waarin de voorstellen werden bekritiseerd. Enige tijd geleden heeft de Bijstandsbond in samenwerking met het onderzoeksbureau Jansen en Janssen een beroep gedaan op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) om inzage te verkrijgen in de stukken die geleid hebben tot het ontwerp van de Wet Werken Naar Vermogen. In bezwaar werd ons een groot aantal memo’s en nota’s toegestuurd, aan het schrijven waarvan vele ambtenaren vele uren besteed hebben. Ik ging naarstig studeren op de vele plannen die de ronde deden. In de onderhandelingen tussen de regering-Rutte en de gemeenten was het een groot knelpunt. De gemeenten gingen akkoord met de vele bezuinigingen van het kabinet, maar die ene bezuiniging, nee, dat wilden ze niet.

Moeizaam sleepten de onderhandelingen tussen het rijk en de gemeenten zich voort. Acties werden gevoerd door ons, de vakbonden en sommige politieke partijen. De moeizame wijze waarop het wetsontwerp tot stand kwam, resulteerde uiteindelijk toch in een debat in de Tweede Kamer. De meerderheid was voor. Ook de PVV. Er zou de week daarop over gestemd worden. Maar in dat weekend trok de PVV de stekker uit het kabinet vanwege het totaalpakket aan nieuwe bezuinigingen. De stemming na de discussie in de Tweede Kamer vond niet plaats. In dezelfde week waarin die stemming had moeten plaatsvinden, onderhandelden de VVD en het CDA over bezuinigingen met andere politieke partijen die resulteerden in het zogenaamde “Lenteakkoord”. In dat akkoord worden nieuwe bezuinigingen ingevoerd en andere weer afgeschaft. Het bleef eerst onduidelijk wat er met het wetsvoorstel van de Wet Werken Naar Vermogen zou gebeuren. Maar op vrijdag 28 mei verscheen de Voorjaarsnota waarin het duidelijk staat: de Wet Werken Naar Vermogen wordt niet ingevoerd. Ondertussen was al bekend dat ook de huishoudtoets in de bijstand, die per 1 januari was ingevoerd, met terugwerkende kracht wordt teruggedraaid.

Uiteraard was al dat betaalde werk van al die ambtenaren zeer zinvol betaald werk. En al die onbetaalde energie die wij als uitkeringsgerechtigden erin gestoken hebben als reactie, en waarbij wij de zinloosheid van de plannen naar voren brachten, en waarbij wij duidelijk maakten dat het plan beter kon stoppen en niet zou werken, was uiteraard zinloos onbetaald vrijwilligerswerk zonder economische waarde.

Straks komen er verkiezingen en een nieuwe regering. Wat gaat er dan gebeuren met de resultaten van de vele energie die in het wetsontwerp Werken Naar Vermogen is gestopt? Komen er nieuwe voorstellen? Ik kan me nauwelijks voorstellen dat al die nota’s en plannen definitief naar de prullenmand worden verwezen, maar ik weet het verder ook niet. Een ding is zeker: als deze winter de economische crisis doorvreet en er komt een energiecrisis, dan heb ik in ieder geval voldoende pakken papier om het bij een primitieve houtkachel toch nog warm te houden, terwijl ik nadenk over de ideologische heroriëntaties van het Nederlandse neo-liberalisme en de nieuwe sleutelposities van de mensen aan de onderkant van de samenleving daarin.

Piet van der Lende