Wil je jezelf niet laten deporteren richting oorlog en armoede? Dan mag je hier op straat verhongeren

Twee rechterlijke uitspraken vandaag brengen een flinke slag toe aan de opvang voor mensen zonder papieren. De Centrale Raad van Beroep en de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State, de twee hoogste rechtsorganen op het gebied van bestuursrecht, oordelen dat er bij de opvang van mensen zonder verblijfsrecht voorwaarden gesteld mogen worden, in het bijzonder de eis van meewerken aan vertrek naar het land van herkomst. Dat is niets anders dan rechterlijke goedkeuring van de schandalige chantagepolitiek die de Nederlandse staat al decennialang inzet om vluchtelingen en migranten te dwingen om het land te verlaten.

De staat brult het al jaren: meewerken zullen ze aan hun eigen vertrek, die uitgeprocedeerden, die ongedocumenteerden, anders is er geen hulp, geen onderdak, geen voedsel, geen kleding. Het onthouden van deze basisvoorwaarden van het bestaan is een stok om mensen zonder papieren net zo lang te slaan totdat ze murw genoeg zijn om te doen wat de staat wil dat ze doen: oprotten! Onuitzetbaar? Dat bestaat niet volgens de staat, behalve als je aan de onmogelijke eisen van de verblijfsprocedure “buiten schuld” kunt voldoen, die in de praktijk een wassen neus blijkt.

Mensenrechtenverdragen worden hier door de rechters terzijde geschoven. Het Europees Sociaal Handvest, door Nederland ondertekend en geratificeerd? Je kunt er geen individueel beroep op doen. Het toezichthoudend Europees Comité voor Sociale Rechten (ECSR), dat in 2014 oordeelde dat iedereen recht heeft op onderdak, voedsel en kleding, om zo “onherstelbare gezondheidsschade” te voorkomen? Niet bindend, volgens de rechters. Oftewel: staten mogen allerlei mooie dingen zeggen, ondertekenen, beloven waar te maken, maar in de praktijk hoeven ze zich er niet écht aan te houden, want mensen zonder verblijfsrecht kunnen zich er niet op beroepen, en andere mensen ook niet.

In de kou

De afgelopen twee jaar kwam er eindelijk een beetje ruimte, in hele kleine stapjes, om de praktijk van het uitroken en laten verhongeren van mensen zonder papieren enigszins terug te dringen. Er kwam eindelijk weer wat meer opvang, in plaats van steeds minder. Vandaag zijn we juridisch weer terug bij af. Maar het laatste woord is er nog niet over gezegd. Het valt te hopen dat de gemeenten, die op basis van mensenrechten het afgelopen jaar nieuwe opvang hebben geopend of hebben toegezegd, zich nu niet laf gaan terugtrekken. De uitspraak van het Europees Comité staat immers nog steeds: het ís in strijd met de mensenrechten om mensen op straat te laten verhongeren. En het ís in strijd met de menselijke waardigheid om mensen te laten smeken en bedelen voor een beetje liefdadigheid. Als er dan geen rechterlijke uitspraak ligt om gemeenten juridisch te dwingen, vanuit het recht, dan zijn er nog steeds de gemeenteraadsmoties die door allerlei gemeenten zijn aangenomen. Moties over opvang, omdat het onmenselijk is om mensen in de kou te laten staan. Dat geldt ook nog steeds, gezien het seizoen ook letterlijk. De lokale parlementaire politiek zal steeds onder druk moeten worden gezet, om zo af te dwingen dat deze moties blijvend worden uitgevoerd.

Daarnaast zal de strijd voor een beter leven doorgaan, alleen al omdat het een noodzaak is voor al die vluchtelingen en migranten die willen overleven. Dat is een overlevingsstrijd die zich grotendeels onzichtbaar voor de staat afspeelt, maar die de wetten en rechterlijke uitspraken zal blijven tarten. Individueel, maar ook collectief, door vluchtelingengroepen als Wij Zijn Hier. Zij waren het die de ECSR-uitspraak hebben geïnspireerd, afgedwongen door hun voortdurende verzet tegen uitsluiting. Vorige week sloegen in Nijmegen nieuwe en afgewezen vluchtelingen de handen ineen met solidaire sympathisanten en lieten ze een duidelijk geluid horen tegen de migratiebeheersingspolitiek. Vandaag protesteerde de actiegroep AAGU bij de bouwplaats van de kinderbajes in kamp Zeist tegen het opsluiten van gezinnen zonder papieren. Bouwbedrijven konden daardoor vandaag niet aan het werk bij de gezinsgevangenis. En activisten beklommen de muur van de tijdelijke bajes en spraken met de opgesloten volwassenen en kinderen.

De strijd tegen uitsluiting, opsluiting en uitzetting zal ook morgen doorgaan, en volgende week. De strijd voor de erkenning van het recht op bestaan, de erkenning van een recht om te vluchten voor oorlog, geweld, armoede en elders bescherming te krijgen, het recht om zelf te mogen bepalen waar je op deze aardkloot aan een toekomst kunt bouwen. Deze rechten hebben wij allemaal, op basis van het feit dat we allemaal mensen zijn. Geen vrouw, geen man, geen kind is illegaal!

Mariët van Bommel