Zij Is Hier-vrouwen kraken pand voor opvang van slachtoffers van huiselijk geweld

Afgelopen zondag heeft de actiegroep Zij Is Hier in Amsterdam een pand gekraakt voor onderdak van vrouwen “met een onveilige thuissituatie en een zwakke rechtspositie”. Zeker tientallen en mogelijk honderden vrouwen zijn in de hoofdstad op straat beland door een gebrek aan gemeentelijke opvangvoorzieningen. De gemeente en de reguliere hulpverlening weigeren hen de toegang tot de vrouwenopvang en laten hen dus in de kou staan. De vrouwen hebben nu het heft in eigen hand genomen en voeren actie voor hun recht op bescherming. De Zij Is Hier-groep maakt geen deel uit van de Wij Zijn Hier-vluchtelingen, maar is wel door hun strijd geïnspireerd.

Zo’n 25 vrouwen hebben het gekraakte pand inmiddels in gebruik genomen. Ze kunnen nergens heen en zijn tussen wal en schip geraakt. De GGD, het Steunpunt Huiselijk Geweld, de Blijf Groep Amsterdam en de gemeentelijke Dienst Wonen, Zorg en Samenleven sluiten de vrouwen uit van opvang en leveren hen daarmee over aan allerlei vormen van verpaupering, uitbuiting en onveiligheid. Veel vrouwen van de groep zijn afkomstig uit landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten en vanwege een huwelijk naar Nederland gemigreerd. Ze zijn dakloos geworden, omdat hun man of een ander familielid hen bedreigde, vernederde en mishandelde. Een aantal van hen moest uit huis vluchten omdat het te onveilig was en ze hun leven niet zeker waren. Anderen werden door hun man en schoonfamilie gedwongen achtergelaten in het land van herkomst.

Omdat ze huwelijksmigranten zijn en afhankelijk verblijfsrecht hebben, is hun juridische en materiële positie bijzonder lastig. In feite heeft de gemeente Amsterdam een zorgplicht voor deze vrouwen. Onlangs bepaalde het Europees Comité voor Sociale Rechten dat mensen zonder verblijfsrecht recht hebben op onderdak, voeding en kleding. Dat geldt ook voor deze vrouwen, die zich bovendien beroepen op internationaal erkende vrouwenrechten. Maar staatssecretaris Fred Teeven weigert halsstarrig om de beslissing van het comité op te volgen en schuift alles op de lange baan, ondanks de toenemende druk op hem, onder meer uit de hoek van de VN. En vandaag heeft de voorzieningenrechter van de Centrale Raad van Beroep op grond van de beslissing van het comité geoordeeld dat afgewezen vluchtelingen zonder verblijfsrecht ”sobere opvang” moeten krijgen. Deze uitspraak van de hoogste bestuursrechter is niet alleen “gezaghebbend”, wat de beslissing van het comité al was, maar ook “juridisch bindend”. Dat legt nog eens extra druk op de verantwoordelijke bewindslieden om uitgesloten vluchtelingen en migranten per direct alsnog onderdak, eten en kleding te geven.

Doolhof

De zaak van Khadija, een van de vrouwen van de Zij Is Hier-groep, maakt duidelijk dat de gemeente en de reguliere hulpverlening zoveel mogelijk drempels opwerpen om de vrouwen maar niet te hoeven toelaten tot de opvang. Haar zaak is exemplarisch voor het bureaucratische doolhof waar de Zij is Hier-vrouwen in verstrikt zijn geraakt. Een tijd geleden werd Khadija door haar man gedwongen achtergelaten in Marokko. Door tussenkomst van de Marokkaanse Vrouwen Vereniging Nederland (MVVN) wist ze terug te keren naar Nederland, in samenwerking met de Nederlandse ambassade in Rabat. De MVVN steunt in Marokko achtergelaten vrouwen al langere tijd. Vorig jaar stelde de organisatie voor hen een steunverklaring op die ook Doorbraak ondertekende.

Toen Khadija vanuit Marokko uiteindelijk weer in Amsterdam was teruggekeerd, bleek de GGD haar niet tot de vrouwenopvang te willen toelaten omdat men er ten onrechte vanuit ging dat ze geen verblijfsrecht had. Daarop deed ze bij de politie aangifte van mishandeling door haar man. De politie adviseerde de GGD zelfs dat haar situatie als onveilig moet worden ingeschat, omdat haar man bij de politie bekend is als geweldpleger. Toch bleef de GGD haar de deur wijzen. Na drie weken verwees de GGD haar door naar het Steunpunt Huiselijk Geweld. Dat steunpunt beriep zich op een screeningsgesprek met de GGD, maar dat had helemaal niet plaatsgevonden. De GGD had haar namelijk al na een paar minuten weggestuurd, omdat ze illegaal zou zijn. Ondertussen had de IND daarentegen aangegeven dat ze wel degelijk rechtmatig verblijf had. Maar de reguliere hulpverlening bleef desondanks nog steeds niet thuis geven.

De Amsterdamse SP bleek Khadija te willen helpen bij haar strijd om opvang te krijgen. Ook wilde men wat gaan doen aan het gat in het beleid voor opvang aan mishandelde, gedumpte en achtergelaten vrouwen. Door tussenkomst van de SP werd de Blijf Groep Amsterdam ingeschakeld. Verder bleek dat de verantwoordelijke wethouder graag verhalen wilde ontvangen over de situatie van de tientallen vrouwen die in een vergelijkbare positie als Khadija zitten. Dat zou nodig zijn om de lokale politici ervan te overtuigen dat er een ander beleid nodig is. Na een screeningsgesprek met Khadija oordeelde de Blijf Groep dat ze geen direct gevaar zou lopen, omdat haar de afgelopen paar dagen geen lichamelijk geweld was aangedaan. Men adviseerde Khadija om terug te gaan naar het huis van haar man. Als haar man op dat moment opnieuw gewelddadig zou worden, dan kon ze de Blijf Groep weer om hulp vragen, zo kreeg ze te horen. Ze moest blijkbaar eerst kunnen laten zien dat ze voldoende klappen had gekregen. Ondertussen bleek dat de Blijf Groep een bemiddelingsgesprek aan het regelen was tussen Khadija, haar man en haar schoonmoeder. Terugkeren naar haar verkrachter leek voor de Blijf Groep de enige optie te zijn. Khadija had nadrukkelijk aangegeven dat ze dat niet wilde. Ze was zo bang dat ze dagenlang moest huilen en nachtenlang wakker lag.

Oplossing

De Blijf Groep schakelde voor advies het Meldpunt Eergerelateerd Geweld (MEG) in. Volgens het MEG zou er bij Khadija geen sprake zijn van achterlating, omdat haar man haar paspoort niet had afgenomen. Maar meteen nadat haar man indertijd uit Marokko was teruggekeerd, had hij geprobeerd om haar naam te laten verwijderen uit de gemeentelijke basisadministratie. Ook had hij haar retourticket meegenomen, waardoor terugkeer naar Nederland voor haar flink werd bemoeilijkt, en kon ze daarna maandenlang geen contact meer met hem krijgen. Maar dat nam het MEG blijkbaar niet in overweging. Khadija moest nu onderdak in haar eigen netwerk zoeken. Maar door toedoen van haar man was ze tijdens het huwelijk met hem in een sociaal isolement komen te zitten. Ze had dus geen netwerk om haar heen, en ook geen opvang en geen inkomen. Ze zag zich gedwongen om onder te duiken.

Inmiddels heeft Khadija samen met andere vrouwen een pand gekraakt. Als de gemeente geen onderdak biedt, dan moet dat onderdak maar worden genomen. Want Khadija is hier en blijft hier. Zo blijkt kraken geen probleem, maar juist een oplossing, in elk geval voorlopig. Een oplossing voor mishandelde vrouwen die de deur gesloten vinden bij de reguliere hulpverlening, ook bij de hulpverlening die zegt op te komen voor slachtoffers van huiselijk geweld. Een mogelijkheid voor strijdbare vrouwen die in actie zijn gekomen en hun basale mensenrechten opeisen.

Khadija is een schuilnaam.

Harry Westerink