12 november, Leiden: lezing “Sporen van slavernij in Leiden”

Op zondag 12 november is er in het kader van de Dirk van Eck-lezingen een lezing van hoogleraar Gert Oostindie over de “sporen van slavernij in Leiden”. In de uitnodiging lezen we: “Natuurlijk speelde Leiden in die slavenhandel niet zo’n grote rol als Amsterdam of Middelburg. Maar dat wil zeker niet zeggen dat de sleutelstad daar buiten stond. Ook in Leiden en omgeving waren er mensen én instellingen die belangen hadden in de slavenhandel zelf, en vooral in de plantages waar die tot slaaf gemaakten moesten werken. Ook in Leiden werd gediscussieerd over de vraag of slavernij wel acceptabel was. Er liepen hier in de achttiende eeuw zelfs zwarte mensen rond die ooit slaaf geweest waren. Slavernij was geen ver-van-mijn-bed-show.”

Lezing
Zondag 12 november 2017
Van 14:30 tot 16:00 uur
Lokhorstkerk
Pieterskerkstraat 1
Leiden
Toegang: 5 euro

Samen met vier studenten en universitair docent Karwan Fatah-Black schreef Oostindie een gelijknamig boekje dat op 12 november gepresenteerd zal worden. Ze behandelen de sporen van de slavernij “in vier thema’s: zwart en wit, bestuurders en ondernemers, universiteit en intellectuelen, en collecties en schilders. De verschillende onderwerpen worden vertaald naar concrete plekken in Leiden en omgeving en letterlijk op de kaart gezet. Zo fungeert het boekje ook als een gids voor wandelingen door Leiden, of fietstochten in de omgeving.”

Gert Oostindie

Het is belangrijk dat na beruchte steden als Amsterdam, Middelburg, Londen, Bristol, Glasgow, Nantes en Barcelona ook de rol van Leiden bij de Europese slavernij wordt blootgelegd. De feiten die het universitaire duo gaat presenteren, zullen ongetwijfeld kloppen, maar over de interpretatie ervan zullen de meningen mogelijk verschillen. Oostindie staat immers bij de anti-racismebeweging bepaald niet bekend als scherpe dekoloniale analyticus. Onder meer door zijn bijdrage maakte de tv-serie “De Slavernij” uit 2011 de indruk dat “het nogal meeviel met de slavernij”. In zijn boek “Soldaat in Indonesië” uit 2015 deed hij ook nogal vergoelijkend over het geweld van het Nederlandse leger tegen Indonesiërs, dat volgens hem wél structureel zou zijn geweest, maar niet systematisch. Dat juist hij, als “neutrale wetenschapper”, de conclusie mag gaan schrijven van het zojuist gestarte onderzoek naar de koloniale oorlog stuit dan ook op nogal wat weerstand.

Lenferink

In het boek schijnt een voorwoord te staan van de Leidse burgemeester Henri Lenferink, die toevallig ook historicus is. Bij de aankondiging van het boek op de website van de uitgeverij staat van hem een citaat over de slavernij met daarin de zin: “In die tijd was dat allemaal normaal. Er werd ook nauwelijks over gediscussieerd.” Maar vanzelfsprekend was slavernij ook toen niet “normaal”. Het in bezit nemen van mensen was nota bene expliciet verboden in Nederland, en dat niet iedereen er voorstander van was, blijkt alleen al uit de vele opstanden van tot slaaf gemaakte Afrikanen in die periode. Wat hij natuurlijk bedoelt, is dat zijn notabele voorgangers er geen probleem mee hadden, waarmee hij dus de racistische en paternalistische verhoudingen van toen meteen al in zijn inleiding reproduceert. Hij veegt zo de ervaringen en meningen van mensen van Afrikaanse herkomst van destijds onder het tapijt. Net zoals hij dat vandaag de dag doet met kritieken vanuit de anti-racisme beweging op de blackface-traditie. Hij speelt immers ieder jaar als burgemeester bij de intocht getrouw zijn rol in de slavernij-reënactment show van Zwarte Piet en Sinterklaas. Ook dat is een van de “sporen van slavernij in Leiden”, een die vermoedelijk niet in het boek voorkomt, een die nog jaarlijks wordt gevierd.

Eric Krebbers