13 lessen van de A12-blokkade door XR

Op zaterdag 28 januari hadden alle Nederlandse media het over de A12-blokkade van Extinction Rebellion (XR) om fossiele subsidies te stoppen. Het is lang geleden dat in Nederland meer dan duizend mensen succesvol een snelweg blokkeerden voor sociale en ecologische rechtvaardigheid. En dat onder aanmoediging van ruim tweeduizend demonstranten die boven de snelweg stonden te juichen. Stroomversnellers is geïnspireerd en trekt lessen voor bewegingen die willen winnen met confronterende acties.

1. Confronteer onrecht. Door de confrontatie met je tegenstander te zoeken wordt het probleem duidelijker, krijg je meer aandacht en dwing je mensen om een kant te kiezen. XR is al jaren in het nieuws, onder andere door steeds nieuwe en scherpe actievormen te kiezen.

2. Escaleer om te groeien. Hoe kies je een actievorm die stapsgewijs een treetje hoger is op de escalatieladder zodat meer mensen, organisaties en instituties op de bondgenotenboog een stapje jouw kant op bewegen? XR heeft met vallen en opstaan geleerd welke confronterende maar toch geweldloze acties meer en minder succesvol zijn. De A12-actie heeft veel bondgenoten geactiveerd. Wil je dat ook? Stel jezelf vooraf de vraag welke reactie je wilt van je bondgenoten, middengroepen en tegenstanders en kies een actie die dat uitlokt.

3. Betrek nieuwe mensen. Na elke actie die veel (publieke) aandacht heeft getrokken, zijn er nieuwe mensen die mee willen doen. XR heeft een heel aanbod van bijeenkomsten en trainingen waar nieuwe mensen in kunnen stromen. Zorg dat mensen zich laagdrempelig kunnen aansluiten.

4. Kritische massa beschermt. Hoe meer mensen aanwezig zijn bij een actie, hoe lager de juridische en geweldsrisico’s worden voor een individu om mee te doen aan een blokkade. Bouw toe naar een aanzienlijk aantal voordat je van grote groepen mensen verwacht dat ze meedoen: dus klein beginnen en in stapjes exponentieel groeien zoals XR deed. Of een lijst aanleggen met mensen die beloven mee te doen en daarmee pas beginnen als je de kritische massa hebt behaald.

5. Bied voor ieder wat wils. Zorg dat actievoerders zo duidelijk mogelijk kunnen kiezen hoeveel tijd zij willen investeren in een actie en hoeveel risico ze willen dragen. Naast de A12-blokkade was er bijvoorbeeld een steundemonstratie waar mensen minder risico liepen op arrestatie (zie punt 7 voor verdieping). Ook nodigde XR mensen uit om achter de schermen te helpen, de vrijgelaten arrestanten een hart onder de riem te steken of geld te doneren voor onder meer actiematerialen en advocaten.

6. Steundemo als bescherming. Hoe meer mensen meekijken, hoe groter de drempel wordt voor de overheid om geweld toe te passen. De duizenden meekijkers, filmpjes op sociale media en tientallen verhalen in de media door de steundemonstratie hebben bijgedragen aan het relatief beperkte politiegeweld. Neutrale juridische waarnemers (zoals deze keer die van Amnesty) zijn altijd een aanrader.

7. Solidariteit als stage. Een ander voordeel van een steundemonstratie in de buurt van een blokkade is dat actievoerders (in spe) inzicht krijgen in de gang van zaken en kunnen onderzoeken wat hun mogelijke rol in de toekomst is bij acties.

8. Bied perspectief. Kort na de actie kondigde XR een vervolg aan en maakte daarbij goed gebruik van dat korte moment in de schijnwerpers om de beweging (en volgende acties) erin te houden.

9. Terug naar de boodschap! Als de politie zich heeft misdragen, krijgt dat terecht veel aandacht. Ondanks dat veel media vooral over de actievorm en het politiegeweld wilden praten, wist XR uiteindelijk toch over te brengen dat fossiele subsidies moeten stoppen. Blijf de regie houden over het gespreksonderwerp!

10. Kies je podium. Actievoeren is voor een deel publiek theater. XR koos de A12: een krachtige en symbolische representatie van waar de politieke macht in Den Haag ligt. De vooraf op de muren aangebrachte leuzen maakten het decor af en de solidariteitsdemonstranten hadden eersteklas zicht op de blokkade. De sprekende beelden die hierdoor mogelijk waren, gingen de wereld over en maakten de actie (mede) tot een succes.

11. Bekendheid trekt aan. Als je meer bekendheid en draagvlak bereikt, trekt dit ook weer meer mensen aan die zelf in de schijnwerpers staan. Zoals mensen die veel te zien zijn in de media. Zo word je als steeds “gewoner” gezien, waardoor meer mensen zich met je kunnen identificeren en gaan meedoen. Een opwaartse spiraal! XR vangt BN-ers zoals advocaat Bénédicte Ficq en actrice Katja Herbers op en begeleidt hen als ze zich publiekelijk uitspreken.

12. Weet hoe je eindigt. Zorg dat je weet hoe je succesvol je blokkade eindigt. Op de A12 zorgde de politie voor een vroegtijdig einde. Maar stel dat ze niet komen? Hoe eindig je dan met opgeheven hoofd? Eindig op het hoogtepunt als je nog met genoeg over bent en zorg op voorhand voor verschillende mogelijke scenario’s.

13. Meet je succes. Op sociale media riepen sommige commentatoren dat XR hun eigen graf graaft door confronterende acties. Maar is dat ook zo? Hoe weet je of je actie succesvol is geweest of niet? Dit kun je meten! Wat is bijvoorbeeld de ontwikkeling van de hoeveelheid actievoerders, donaties, de publieke steun van maatschappelijke organisaties, de hoeveelheid en toon van mediaberichtgeving en natuurlijk de reacties van (bondgenoten van) je tegenstander. Maar ook hoe de populariteit van jouw issue zich ontwikkelt onder grote aantallen middengroepen (opinieonderzoek).

Tot slot: stormachtige groei! Voorafgaand aan de A12 blokkade liet het OM klimaatstrijders arresteren. Deze arrestaties ging honderden mensen te ver en bracht hen over de streep om deel te nemen aan de actie. Dit was mogelijk omdat XR een uitnodigend verhaal had en manieren om in te stromen, zoals app-kanalen met heldere instructies. De infrastructuur van de beweging was dus goed genoeg om dit te kunnen dragen. Bereid je voor op “storm” en gebruik die (soms onvoorspelbare) losgekomen energie voor exponentiële groei van je beweging.

Bob Wester

(Dit artikel verscheen eerder op de site van De Stroomversnellers.)