Op weg naar een samenleving zonder Zwarte Piet
“Een product van het koninkrijk”, noemt Quinsy Gario zichzelf ironisch. Hij is geboren op Curaçao, maar heeft een flink deel van zijn jeugd doorgebracht op Sint-Maarten en in Nederland. Hij studeerde theater-, film- en televisiewetenschappen en hield zich ook bezig met gender- en postkoloniale studies. Inmiddels kan hij zichzelf theatermaker, trendwatcher, performancedichter en activist noemen, een duizendpoot dus. Boeit een onderwerp hem, dan stort hij er zich vol overgave op. Zo ging het ook toen hij actief werd tegen de racistische karikatuur Zwarte Piet.
“Er wordt te vaak gedacht dat de vrijheid van meningsuiting mensen ook het recht geeft om te beledigen en kwetsen”, aldus Gario. “In de discussie rondom Zwarte Piet worden racistische uitspraken gedaan alsof ze een gegeven van de discussie zijn. Nou nee, racisme is geen gegeven, maar een moedwillige daad. Men vergeet dan ook dat de vrijheid van meningsuiting twee kanten heeft. Roep jij iets racistisch, dan geef ik aan dat je iets racistisch hebt geroepen. Het benoemen van racistische voorvallen is onlosmakelijk verbonden aan het project ‘Zwarte Piet is racisme’. Mij of anderen in de discussie proberen te kleineren, omdat je dat nodig vindt om je mening kracht bij te zetten, toont alleen de zwakte van je argument.” Gario wil zich niet laten intimideren door “autochtone woede”.
Trendwatcher
De zwarte knecht van de witte baas Sinterklaas kwam in Gario’s leven tijdens zijn werk als trendwatcher. Hij was een keer bij de presentatie van een reclamefilmpje van Hema over een project in Groot-Brittannië. De Hema-reclamemakers meenden dat een oerhollands bedrijf in dat land het best geïntroduceerd kon worden met een oerhollandse traditie, het Sinterklaasfeest. “Maar vreemd genoeg ontbraken in het filmpje de Zwarte Pieten”, vertelt Gario. “Wel waren er een soort plaatsvervangers van de knechten te zien: mensen met een zwarte stip op hun wang.” Waarschijnlijk durfde het bedrijf het om commerciële redenen niet aan om in Engeland onbekommerd te koop te lopen met Zwarte Piet. Dat valt te begrijpen, want tegen de Golliwog, het Britse broertje van Zwarte Piet, is zoveel bezwaar gerezen dat de Britse koningin zich een tijd geleden gedwongen zag om de verkoop van de racistische pop in haar eigen monarchistische souvenirwinkel te staken. De houding van Hema intrigeerde Gario. En nadat zijn moeder een keer was thuisgekomen met het verhaal dat ze op haar werk was uitgemaakt voor Zwarte Piet, kon de knecht van Sint helemaal rekenen op zijn aanhoudende kritische aandacht.
Gario besloot om het Zwarte Piet-racisme publiekelijk ter discussie te gaan stellen. Het begon met een grappig aanmoedigingsbericht voor Hema, waarin hij het deed voorkomen alsof het bedrijf oprecht van plan was om zich tegen het Zwarte Piet-racisme uit te spreken. Vervolgens bedacht hij een slogan voor T-shirts. Na wat wikken en wegen werd dat: “Zwarte Piet is racisme”. Hij koos weloverwogen voor een T-shirt-campagne. “Daarmee hoef je niet meteen mensen te overtuigen van je eigen gelijk, maar kun je vrijelijk rondlopen, een statement maken en hen op jou af laten komen. Zij beginnen dan zelf met een discussie, waardoor ze je serieus aandacht geven.”
Arrestatie
Met de strijdbare leus begeeft Gario zich volop in de publieke arena, op straat en op internet, waarbij hij zich bedient van een aanstekelijk enthousiasme. Het kunstproject “Zwarte Piet is racisme” manifesteert zich sinds ruim een jaar onder meer op festivals, exposities en bijeenkomsten. De statement tegen Zwarte Piet maakt een heleboel commotie en vaak ook irritatie en agressie los, zoals in 2008 al bleek rond een uiteindelijk afgelaste protestmars van de kunstenaressen Annette Krauss en Petra Bauer en van Doorbraak. In discussies met Zwarte Piet-fans blijft Gario opvallend kalm en vriendelijk, overigens zonder zijn eigen mening te verdoezelen. Hij is zich terdege bewust van de verwachtingspatronen die bij anderen kunnen leven. Als hij zich emotioneel uit, dan kunnen anderen hem beschouwen als de boze gewelddadige zwarte man, een diepgeworteld clichébeeld in films en andere media. Aan de andere kant gaat men er wel vanuit dat hij zich gevoeliger zou moeten tonen dan witte mensen, alsof een anti-racistische stellingname alleen maar zou zijn voorbehouden aan zwarten. Zijn gedrag en woorden worden vaak op een goudschaaltje gewogen, terwijl witten het voorrecht lijken te hebben om hun hele emotionele bagage over de veronderstelde Nederlandse cultuur en tradities met veel kabaal in de strijd te werpen.
Gario begon zijn project tijdens een poetryslam op 1 juni 2011. “Ik had een voorronde gewonnen en mocht meedoen aan de finale. Dat vond ik een uitgelezen kans om een ‘Zwarte Piet is racisme’-shirt aan te trekken. Voordat ik het podium opging, trok ik mijn jas uit en werd de tekst zichtbaar, tot verbazing van het alternatieve en progressieve poëziepubliek. Dat bestond verder helemaal uit witten, voor zover ik me dat nog kan herinneren. De eerste minuut van mijn performance leek het wel alsof alle lucht uit de zaal werd gezogen. Na afloop van mijn voordracht werd ik eerst flink genegeerd. Pas tijdens het juryrapport over mijn optreden kwam er een reactie. Als je het over racisme wilt hebben, dan moet je wel iets nemen dat daarmee te maken heeft, was het kenmerkende commentaar waarmee men het probleem onbespreekbaar wilde maken.” Een dieptepunt in de omgang met de Zwarte Piet-kritiek was de schandalige arrestatie van Gario en enkele anderen tijdens de Sinterklaasintocht in Dordrecht vorig jaar. “We stonden daar alleen maar te staan, met onze T-shirts aan. We deden verder niets en bleven rustig.” Maar diverse politie-agenten werkten Gario en andere activisten ruw tegen de grond, in een poging om hun vrijheid van meningsuiting de nek om te draaien.
Bingo
Maar ondanks deze tegenwerking is Gario vast van plan om het thema Zwarte Piet op de agenda te blijven zetten. “Sommigen waarschuwen me dat dat funest is voor mijn carrière”, lacht hij. Veel multiculturele organisaties hebben zich in de loop der jaren afhankelijk laten maken van overheidssubsidies, stellen zich nauwelijks nog weerbaar op of zijn voorgoed verdwenen. De strijd tegen racisme staat op een laag pitje, vindt Gario. Daar moet verandering in komen. Maar hoe graag hij ook zijn nek wil uitsteken, toch moet het niet om zijn persoon draaien, vindt hij, maar om de boodschap. Iedereen kan daaraan bijdragen, bijvoorbeeld door zelf met een “Zwarte Piet is racisme”-shirt rond te lopen.
Vanaf oktober begint het “Zwarte Piet is racisme”-project met een winkeliersactie in Amsterdam Zuidoost, genaamd “Piet Vrij”, waarbij de winkeliers worden opgeroepen om in de aanloop naar het Sinterklaasfeest het element van de zwarte knecht weg te laten uit hun etalages en reclamemateriaal. Klanten kunnen meedingen naar een Sinterklaasboek zonder Zwarte Piet. Gario streeft ernaar om via een “Piet Vrij”-keurmerk heel Nederland om te toveren tot een Zwarte Piet-loze zone. Ook is er een speelse bingokaart ontworpen met argumenten die Zwarte Piet-fans vaak gebruiken, en de weerlegging daarvan. “Zo kunnen mensen met kritiek op Zwarte Piet gemakkelijker discussies aangaan. Ik heb me via gesprekken met anderen verdiept in de argumentatie rond Zwarte Piet. Zonder het werk van allerlei medestanders en ook van jullie, Doorbraak, had mijn project niet zo ver kunnen komen.”
Jos Hooimeijer
Harry Westerink
Hier raakt Doorbraak me kwijt, want dit is echt nonsens, die de problemen afleidt van de echte problematiek in de samenleving. Zou je het consequent doortrekken dan mag ik niemand de knecht van een ander zijn.
Zwarte Piet is een racistische karikatuur en daar hebben we geen zin om meer mee geconfronteerd te worden. Zwarte Piet symboliseert de koloniale verhoudingen en daar willen we vanaf. In landen als de VS en het VK zijn ze daarin al veel verder. Nu wij nog!
Jouw kritiek gaat nog verder, en terecht! Niemand zou de knecht van een ander dienen te zien.
Vrijheid, gelijkheid, broederschap zeiden ze al bij de Franse revolutie…
En dan je opmerking over “de echte problematiek”. Wat ons betreft mogen mensen zelf bepalen wat voor hen “de echte problematiek” is. Als zwarte mensen in Nederland geconfronteerd worden met racisme, staat het hen vrij om daar wat aan te doen, hopelijk gesteund door alle anti-racistische witten!
Het was overigens niet voor niets dat juist nationalisten als Wilders en Verdonk opkwamen voor het behoud van ‘Nederlandse tradities’ als Zwarte Piet, zo houden ze de mensen aan de onderkant verdeeld. Maar als we opkomen voor, en samen strijden met, mensen aan de onderkant dan horen daar (juist!) ook degenen bij die racistisch benaderd worden. Samen staan we sterk tegen uitbuiting en racisme (en seksisme).
En als Sinterklaas zwart was geweest en zwartepiet wit, dan was het geen probleem?
“En dan je opmerking over “de echte problematiek”. Wat ons betreft mogen mensen zelf bepalen wat voor hen “de echte problematiek” is.”
Maar dat doen ze niet; de media kloppen dit soort dingen op (meestal als bliksemafleider van iets anders) en het gros van de bevolking gaat er als zombie in mee. En ik neem aan, dat de vrijheid, die je bepleit, zich ook erover uitstrekt, dat mensen feesten mogen vieren zoals ze willen, zolang er maar geen geweld tegen lijf of eigendom aan te pas komt.
“Het was overigens niet voor niets dat juist nationalisten als Wilders en Verdonk opkwamen voor het behoud van ‘Nederlandse tradities’ als Zwarte Piet, zo houden ze de mensen aan de onderkant verdeeld.”
Dat Wilders perfide ideeën heeft, wil niet zeggen, dat hij in alles ongelijk heeft.
“En als Sinterklaas zwart was geweest en zwartepiet wit, dan was het geen probleem?”
Het feit dat je dit schrijft geeft al aan dat er nog een boel te discussiëren valt in Nederland over onze koloniale erfenis. Want Sinterklaas is nu eenmaal niet zwart en zijn knecht wel, en dat is dus geen toeval, maar een directe erfenis van de koloniale tijd. We hebben veel koloniale gewoonten afgeschaft, gelukkig, deze is simpelweg vergeten. Jij maakt er een theoretisch geval van (zwarte sinterklaas), maar het is een concrete strijd tegen concrete misstanden, door mensen die elk jaar weer racistisch benaderd worden. Dat kan jij dan niet belangrijk vinden, maar daar hebben de direct betrokkenen en vele andere anti-racisten geen boodschap aan.
Mensen mogen inderdaad zelf hun feesten kiezen, maar dat betekent ook dat anderen hen daarop kunnen aanspreken. En dat mensen hun kinderen op 5 december van school halen omdat die ieder jaar gepest worden dat ze zwarte piet zijn, en dom enzo.
Misschien goed om je er wat meer in te verdiepen. Want ik vrees dat jij nu zelf als “een zombie” meegaat in de gewoonte in je omgeving en de media om met Wilders en Verdonk elke kritiek op deze achterlijke Nederlandse traditie weg te wimpelen. (Niet zo fijn trouwens hoe je “het gros van de bevolking” als zombies wegzet.)
“Mensen mogen inderdaad zelf hun feesten kiezen, maar dat betekent ook dat anderen hen daarop kunnen aanspreken.”
En meer ook niet, maar veelal weten die lobbyclubs veel subsidie op te slurpen en politici zo gek te krijgen het feest te verminken of zelfs te verbieden. Mocht iemand dan Sinterklaas op traditionele wijze vieren, dan krijgt hij met overheidsgeweld te maken, terwijl zijn feestvieren niemand schade doet. Alleen het feit, dat mensen zich beledigd of gediscrimineerd voelen, maakt, dat het daar naar toe draait.
Over zombies gesproken…. Vilseledd, je lijkt werkelijk in de rechts-populistische fantasie-wereld van mensen als Wilders en vroeger verdonk te geloven! Je had het over jezelf, toen je het over die zombies had.
Er zijn helemaal geen subsidieslurpende lobbyclubs die tegen Zwarte Piet zijn (niet tegen het Sinterklaas-feest op zich!). Feitelijk zijn er hooguit een paar kleine ongesubsidieerde organisaties en een paar individuen die ertegen in het geweer komen. Doorbraak en Quinsy zijn er daarvan twee. Hopelijk komen er wel meer…
Met dat overheidsgeweld is het precies andersom. Quinsy, de man over wie bovenstaande artikel gaat, die stond met een anti-Zwarte Piet t-shirt langs de weg en werd door de politie in elkaar geslagen en gearresteerd. Het overheidsgeweld richt zich juist tegen de mensen die zelfs maar iets van kritiek durven te leveren op de Nederlandse blackface-traditie.
En het geweld komt niet alleen van de overheid: want toen een tweetal kunstenaars samen met Doorbraak een ironische mars tegen Zwarte Piet wilden organiseren in Eindhoven, toen kwam de achterban van Wilders en Verdonk in actie en die reaguurders stuurden honderden en honderden scheld- en dreigmailtjes, zodat het project afgelast moest worden.
Om jou te parafraseren: Alleen het feit, dat het Nederlandse nationalisme en racisme bekritiseerd wordt, maakt dat het daar naar toe draait. In plaats van te luisteren naar de verhalen van mensen die zich racistische behandeld voelen, ga je helaas in een reflex mee in de “nonsens”-verhalen van de rechts-populisten.
“Er zijn helemaal geen subsidieslurpende lobbyclubs die tegen Zwarte Piet zijn (niet tegen het Sinterklaas-feest op zich!).”
Wat dacht je van de publieke omroep? Die nemen iets dergelijks echt wel over. En dan heb ik het ook over Sinterklaas zonder kruis op de mijter.
“Met dat overheidsgeweld is het precies andersom. Quinsy, de man over wie bovenstaande artikel gaat, die stond met een anti-Zwarte Piet t-shirt langs de weg en werd door de politie in elkaar geslagen en gearresteerd.”
Ook fout; ze moeten zich er helemaal buiten houden, maar het is een feestje van de publieke omroep, dus dat kan natuurlijk niet. De ellende begint reeds, wanneer de overheid zich ermee gaat bemoeien.
“En het geweld komt niet alleen van de overheid: want toen een tweetal kunstenaars samen met Doorbraak een ironische mars tegen Zwarte Piet wilden organiseren in Eindhoven, toen kwam de achterban van Wilders en Verdonk in actie en die reaguurders stuurden honderden en honderden scheld- en dreigmailtjes, zodat het project afgelast moest worden.”
Wilders en Verdonk zijn niet verantwoordelijk voor hun achterban. Je kunt namelijk geheel zelf bepalen, of je tot een achterban behoort. Iets anders is Harry van Bommel, die ‘Intifida, intifada’ en ‘alle joden …’ roept. Die wordt als publiek figuur betaald het volk te vertegenwoordigen.
“In plaats van te luisteren naar de verhalen van mensen die zich racistische behandeld voelen, ga je helaas in een reflex mee in de “nonsens”-verhalen van de rechts-populisten.”
Nee hoor, verre van. Bovendien zeg je het goed: “Voelen”. Iemand is beledigd, als hij het zich voelt. Dat wordt gevaarlijk als dat soort ideeën verder ingang gaan vinden. Denk maar eens aan de belediging van ‘de ambtenaar in functie’.
Vilseledd, je wilt het racisme kennelijk niet zien. Dat is jammer, maar daarmee wordt deze discussie ook min of meer inhoudsloos. Ik vraag me sowieso af of je het bovenstaande artikel en de bijgaande links überhaupt wel gelezen hebt, zeker gezien je voorgaande reacties.
De media nemen het niet over, dat is weer zo’n fantasie, want Zwarte Piet is vast en zeker overal te zien de komende maand. (Waarbij je je net als de neo-liberale rechts-populisten natuurlijk direct weer afzet tegen de publieke omroep en niet tegen de commerciële.) En nogmaals: het bovenstaande artikel gaat niet over het hele Sinterklaas-feest (“zonder kruis op de mijter”), maar over de racistische karikatuur Zwarte Piet. Maar dat lijkt je simpelweg niet te willen zien, want daar draai je voortdurend omheen.
Verder gaat het artikel en onze discussie niet over de vraag of Wilders en Verdonk nu verantwoordelijk zijn voor hun achterban, maar over het feit dat zelfs de minste en meest voorzichtige kritiek op de racistische traditie van Zwarte Piet meteen beantwoord wordt met (verbaal) geweld van de overheid en de rechts-populistische digitale lynchmob. Maar dat wil je niet waarnemen, en ook daar draai je omheen.
En het gaat er niet alleen over of iemand zich beledigd voelt, maar om de vraag of we een land willen waarin iedereen zich thuis voelt, of een land waarin een groot deel van de bevolking ieder jaar een feest viert waarin een ander deel wordt afgebeeld als domme slaven. Ik ben zelf wit en voel me er zeer ongemakkelijk onder… en een groeiend aantal witten met mij gelukkig…
Ik denk dat we dit gesprek maar moeten stoppen, want op deze manier komen we nergens. En het wordt ook teveel een tweegesprek. Wij komen pas weer aan het woord nadat eventueel anderen gereageerd hebben.
Voor het laatste mainstreammassagenieuws over hoe het met onze Turkse Sint en Moorse Pieten [het sprookje dat mij werd wijsgemaakt] gaat moeten we hier zijn http://sinterklaasjournaal.ntr.nl/#/home Jammer, ooit was er een NEN Norm over hoe Sinterklaas gevierd moest worden; NEN 0512, en stond die hier. http://www.nen.nl/web/Normshop/sint.htm Ik ben er eigenlijk best wel benieuwd naar hoe die er uit zag. Wellicht is die nog op te vragen?
Ik zie dat de laatste, netjes geformuleerde en inhoudelijke, reactie van Vilseledd zomaar is weggehaald. Zou rechts dan toch gelijk hebben dat links trekken vertoont van de voormalig USSR. Of mag van Eric de blijkbare censuur op deze linkse site misschien niet vergeleken worden met die USSR?
Beste Rebel,
We hadden hierboven al aangekondigd dat het tweegesprek tussen Vilseledd en mijzelf beëindigd werd. Dat Vilseledd dan alsnog een reactie probeert te plaatsen is jammer maar helaas.
Overigens gebruikte Vilseledd in zijn alsnog gestuurde reactie terloops het door en door racistische begrip “neger”, en aan racisme doen we niet op deze site. Dus zelfs zonder beëindiging van het tweegesprek was zijn reactie niet geplaatst.
Wat een redactiebeleid met de USSR te maken heeft is ons volkomen onduidelijk, en komt een beetje hetzerig over.
Op deze site bepaalt de redactie van Doorbraak het beleid. Geen enkel medium is verplicht om alles te plaatsen wat iedereen maar aanbiedt. Het staat overigens iedereen vrij om een eigen website of krant te beginnen met een zelfbepaald beleid.
Eric
PS Voor alle duidelijkheid: ons plaatsingsbeleid staat niet ter discussie en is in deze draad sowieso off topic.