“Ongewenste” Polen onder druk gezet om “vrijwillig” terug te keren
In kringen van de “vrijwillige terugkeer”-industrie is de bekendheid en populariteit van de Poolse organisatie Barka in rap tempo gestegen. Barka (Pools voor “reddingsboot”) heeft dit jaar in Nederland 140 dakloze Oost-Europeanen overgehaald om terug te keren naar hun land van herkomst. Hoe goedbedoelend de organisatie misschien ook is en hoezeer sommige individuele Oost-Europeanen er baat bij zouden kunnen hebben, toch dient Barka objectief gezien de belangen van de staat en het beleid van migratiebeheersing.
In het kader van een bredere bevolkingspolitiek maakt het migratiebeheersingsbeleid een onderscheid tussen “gewenste” migranten die welkom zijn zolang ze economisch “nuttig” zijn, en “ongewenste” migranten die economisch “onbruikbaar”, “overbodig” en dus “duur” worden geacht. In verband met de economische crisis vinden beleidsmakers het noodzakelijk om arbeidsmigratie uit Oost-Europa beter te beheersen. Het liberale EU-beginsel “vrij verkeer van personen” komt daarbij in botsing met het “eigen werklozen eerst”-streven. Als EU-burgers hebben Polen het recht om in Nederland te verblijven en te werken. Dat is velen een doorn in het oog, onder wie het SP-Kamerlid Paul Ulenbelt, die in 2011 waarschuwde voor “een Polen-tsunami”, alsof mensen een natuurramp zijn. In plaats van Oost-Europeanen aan te trekken, willen vooral conservatieven en rechts-populisten dat voortaan de “eigen” werklozen het vuile, zware en laagbetaalde werk opknappen waarvoor in vroeger tijden “gastarbeiders” werden geronseld. De roep om meer controle op migratie uit Oost-Europa klinkt daarom steeds luider. Beleidsmakers wensen de greep op die migratie te versterken door de inburgeringseisen ook voor Oost-Europeanen te verzwaren en zelfs door aan te dringen op afschaffing van het “vrij verkeer van personen”-principe. Zo zouden Polen alleen verblijfsrecht in Nederland mogen krijgen als ze werk hebben. Werkloze Polen zouden illegaal gemaakt en uitgezet moeten kunnen worden.
Ervaringsdeskundigen
Maar aantasting van het beginsel van vrije migratie binnen de EU heeft nogal wat voeten in de aarde. Voorlopig mogen “ongewenste” Poolse migranten in elk geval op grond van de regels nog niet worden onderworpen aan dezelfde staatsrepressie die mensen zonder verblijfsrecht ten deel valt. Poolse migranten mogen niet door de politie worden opgejaagd, niet in illegalengevangenissen worden opgesloten en niet worden gedeporteerd door de staat. Toch hebben bazen en bestuurders er grote behoefte aan om “onbruikbare” Oost-Europeanen kwijt te raken, waarbij het vooral gaat om werkloze, dakloze, verslaafde en “overlastgevende” Polen. Het bestaan van Barka is voor beleidsmakers dan ook een geschenk uit de hemel. De internationaal opererende organisatie werkt al sinds 2007 volgens een beproefde methode in Londen, Dublin, Kopenhagen en Hamburg, en sinds enige tijd ook in Amsterdam, Utrecht en Den Haag.
Barka schakelt voormalige dakloze en alcoholverslaafde Polen in die als ervaringsdeskundigen contact leggen met aan lager wal geraakte Oost-Europeanen in West-Europese steden. Met een sociaal werker en een psycholoog halen ze de daklozen over om “vrijwillig” terug te keren. In Polen krijgen de terugkeerders begeleiding bij het afkicken en het zoeken naar werk.
De ervaringsdeskundigen weten als geen ander hoe moeilijk het is om de daklozen ertoe te bewegen om zichzelf te laten deporteren. “Waarom zouden we terugkeren naar dat kloteland?”, luidt de klassieke reactie van Poolse migranten. Bovendien blijken ze Barka nogal eens te wantrouwen. Ze verdenken de organisatie ervan op financieel voordeel uit te zijn. “Hoeveel krijgen jullie per hoofd?”, vragen ze dan aan de Barka-medewerkers. Maar door landgenoten in te zetten die vroeger ook aan de zelfkant van de maatschappij hebben geleefd, weet de organisatie veelal het vertrouwen van de verpauperde Oost-Europeanen te winnen. Zo wordt kennis van onderop gebruikt om meer controle op Oost-Europese migratie te krijgen.
Perspectief
Den Haag is een van de gemeenten met een “vrijwillig terugkeer”-programma voor Oost-Europeanen “die in Nederland geen perspectief meer hebben”. Met het project “Perspektywa” (Pools voor “perspectief”) wil men de migranten de mogelijkheid bieden om “weer een humaan verblijf in het land van herkomst op te bouwen”, aldus de gemeentelijke propaganda. Maar het gaat Den Haag en andere grote steden vooral om het terugdringen van “de overlast” en “de druk op de maatschappelijke opvang” waar met name Polen verantwoordelijk voor zouden zijn. “Hier geen toekomst meer hebben”, dat is het uitgangspunt waarmee hulpverleners en ambtenaren inpraten op aan lager wal geraakte Oost-Europese migranten. Men zet dat neer als een dogma waar niet aan getornd mag worden. Maar Poolse migranten mogen hier toch verblijven, ook al zijn ze dakloos en verslaafd? Waarom zouden ze dan hier geen perspectief meer hebben?
Vanzelfsprekend is het goed mogelijk om hen hier te ondersteunen met afkicken, zoeken naar werk en regelen van woonruimte. Maar dat is niet de bedoeling van de beleidsmakers. Verpauperde migranten zijn in hun ogen economisch niet rendabel, zeker niet op de korte termijn. En daarom dienen ze zo snel mogelijk terug te keren naar hun land van herkomst, waar ze eventueel in een of ander zorg- en reïntegratietraject terecht kunnen komen. De recente “vrijwillige terugkeer”-projecten voor Oost-Europeanen lijken sterk op de al langer lopende projecten voor afgewezen vluchtelingen. Een groot verschil is wel dat de “vrijwillige” terugkeer van Polen zich richt op migranten die helemaal niet verplicht zijn om weg te gaan. Dat vormt een verontrustende ontwikkeling.
Barka is in een gat van de uitzetmarkt gesprongen. Nederlandse steden staan in de rij om de club in te huren. De organisatie ruikt zijn kansen en streeft naar uitbreiding van het werkterrein via “vrijwillige terugkeer”-projecten voor illegaal gemaakte Afrikaanse vluchtelingen. Met Europees geld wil men in tien Afrikaanse landen woon-werkgemeenschappen opzetten en Afrikaanse ervaringsdeskundigen werven. Die zouden dakloze Afrikanen die “zonder perspectief” in Europese steden leven, moeten overhalen om naar hun land van herkomst terug te keren. Maar gelukkig geloven veel afgewezen vluchtelingen niet in de mooie praatjes van de terugkeerindustrie en proberen ze met protestkampen op straat verblijfsrecht af te dwingen.
Harry Westerink
Het was natuurlijk beter als helemaal in het begin van het traject dat werkwillige Polen in de EU doorlopen bij het vinden van werk en huisvesting al werden geholpen bij het mijden van malafide uitzendbureaus. Tot zover is het de enige mogelijkheid voor een Pool m/v om zich een inkomen op de Europese arbeidsmarkt te verwerven en daarbij uiteraard de plaatselijke beroepsbevolking met hun lagere verdienmogelijkheden uit die markt verdrijven. Ik stel voor om werkgevers en in hun verlengde de uitzendbranche aan strikte normen te houden, want het zijn per slot van rekening zij die alleen uit zijn op de winstgevendheid van ondermeer Poolse immigranten en de verliezen die ontstaan als blijkt dat een Pool in zijn/haar buitenland aan lager wal raakt, waar verschillende oorzaken aan ten grondslag kunnen liggen.
Mijn opvatting is dat wie wat waar Poolse arbeiders naar ons land haalt daarvoor ook de verantwoordelijkheid heeft tot die weer en op welke manier of door welke oorzaak dan ook in het eigen land [terug] is. De Polen die van hun werkgever drossen en hier blijven hebben dusdanig eigen verantwoordelijkheid genomen dat zij ook wanneer dit wenselijk is zij met zachte drang en hulp wanneer nodig tijdelijk of voorgoed naar hun land terugkeren. En daarbij is het alleen maar te prijzen als een Poolse organisatie ernaar streeft hun landgenoten te begeleiden en te helpen als dit noodzakelijk is. Van hun werkgever gedroste Nederlanders kunnen zich in het buitenland ook tot hun Ambassade wenden als zij in problemen komen. Nu kan het wezen dat de EU geen buitenland meer is voor haar lidstaten. Dan is het toch des te meer te prijzen als een organisatie wel die verantwoordelijkheden neemt voor zijn landgenoten die nu zo overduidelijk niet genomen worden door de eerste verantwoordelijken.
De verdere uitbreiding die Harry Westerink te berde brengt wat betreft illegaal gemaakte politieke vluchtelingen, in welk’s gat van de uitzetmarkt Barka met Europees subsidiegeld springt laat ik nog maar even voor wat Harry beweert. Had hier toch wel graag wat onderbouwing willen zien. Als thuislanden van illegaal gemaakte politieke vluchtelingen organisaties opzetten zoals Barka voor de uitgerangeerde of gedroste Poolse ex-werknemer van een Nederlands bedrijf is dit toch alleen maar toe te juigen. Probleem is evenwel dat het politieke vluchtelingen van begin af aan werd en wordt verboden en onmogelijk gemaakt te integreren via sollicitatie voor een betaalde baan of zelfs maar onderwijs te volgen met uitzondering voor de kinderen omdat daar internationale wetten voor gelden.
Als Harry wil pleiten voor het legaal maken van illegaal gemaakten als beginpunt voor een herstel van een normale leefmogelijkheid in ons land dan ben ik daar helemaal vóór. In die zin zou het mooi zijn als zijn vergelijking van Poolse legalen met anderszins illegalen klopte.
Sjuul, voor zover ik je goed heb begrepen, lijk je met je betoog nogal heen en weer te springen. Aan de ene kant vind je het wenselijk dat bepaalde Oost-Europeanen “vrijwillig” terugkeren, en aan de andere kant zou je juist illegaal gemaakte vluchtelingen willen legaliseren. Ik stel in mijn artikel dat alle Polen, die als EU-burgers verblijfsrecht in Nederland hebben, hier zouden moeten kunnen blijven en niet onder druk behoren te worden gezet om terug te keren. De Nederlandse staat en het bedrijfsleven verdienen miljoenen aan deze arbeidsmigranten, maar de staat wil hen wel de laan uitsturen als ze “onbruikbaar” zouden zijn. Dat wijs ik af. Zoals Polen het recht hebben om hier te zijn, zo zouden ook afgewezen vluchtelingen het recht moeten hebben om hier te blijven. Daarvoor strijden de vluchtelingen van de diverse tentenkampen die het laatste jaar her en der in Nederland zijn verrezen.
In deze discussie is het van groot belang om na te gaan vanuit welk perspectief je spreekt. Ga je in de schoenen staan van de migranten en vluchtelingen, of kijk je van bovenaf, door de bril van bazen en bestuurders? Ik neem een positie van onderop in, vanuit het perspectief van migranten en vluchtelingen die zich hier met hun verblijf keren tegen het beleid van de overheid om de migratie te beheersen en de “ongewensten” buiten de deur te houden. Vanuit welk perspectief kijk jij?
Beste Harry
Ik heb alleen de link naar de Barka site gevolgd, en kwam op het idee dat het toch een onschuldig initiatief is waarbij ik warme gevoelens krijg in de trand van dat is toch maar mooi van die Polen dat ze zo begaan zijn met hun landgenoten die in een onwenselijke situatie zijn beland. En dit vind ik nog steeds zo, ook als er geld voor wordt ter beschikking gesteld. Wat is daar nou verkeerd aan. De vergelijking met, je zegt het zelf ook, illegaal gemaakte politieke vluchtelingen die in ons land asiel vragen gaat volgens mij niet op. Het zijn twee volkomen verschillende werelden. De omstandigheden waaronder Polen, volgens jou alleen aan lager wal geraakte ex-werknemers, die hier -ook al waren het geen ex-werknemers van een Nederlands bedrijf- hier echt ten aller tijde volkomen legaal kunnen verblijven. Zoals ik bijvoorbeeld ook in Polen kan verblijven. Ze zullen daar dezelfde wetten hebben ten aanzien van landloperij als wij hier neem ik dan maar voor het gemak aan. Blijft de vraag of Nederlanders op dezelfde manier begaan zullen zijn met mij als ik daar een landlopersbestaan zou hebben, geheel los van de eventuele oorzaak ervan. Nederlanders blijken wel bereid om buitenlanders, in dit geval Polen te helpen terug te keren naar hun land als dit toch, ja ook volgens mij, overduidelijk wenselijk is. Op het verdere in mijn betoogje ga je niet in dus ga ik er maar van uit dat we het deels eens zijn. Ik kan echt de vergelijking die je maakt niet volgen. Ik “spring niet heen en weer” zoals je zegt maar zie twee totaal verschillende dingen die een totaal verschillende benadering nodig hebben.
Beste Sjuul, bedankt voor je reactie. Ik begrijp nu beter wat je bedoelde, denk ik. Kern van dit vraagstuk is, wat mij betreft, niet of Barka goed werk verricht door daklozen te helpen, maar waarom voor dit (verondersteld) goede werk de Polen naar hun land van herkomst zouden moeten terugkeren. Als ze in Nederland verblijfsrecht hebben, dan kunnen ze toch ook hier worden geholpen? Het gaat mij dus niet om de hulp als zodanig, maar om het onder druk zetten om “vrijwillig” terug te keren. Je hebt het zelf over “een onwenselijke situatie” waarin dakloze Polen zijn beland. Dat ben ik met je eens. Maar ik vind niet dat die onwenselijkheid moet worden gebruikt als een soort breekijzer om mensen het land uit te werken.
Polen hebben ook voldoende redenen om te migreren, net als vluchtelingen. Die redenen zullen eerder economisch van aard zijn, maar kunnen zeker ook te maken hebben met het verstikkende conservatieve klimaat in hun land van herkomst. Ik vind die redenen net zo legitiem als de vrees voor vervolging en het risico van levensgevaar, zoals vluchtelingen ondervinden. Zo is het in Polen moeilijk om een abortus te laten verrichten. Voor zwangere vrouwen vormt dat soms de reden om naar West-Europa te migreren, al dan niet tijdelijk.
Het is opvallend dat juist gemeenten enthousiast zijn over Barka, niet zozeer de Oost-Europese migranten zelf. Dat komt omdat Barka door gemeenten wordt beschouwd als een handig middel om in hun ogen “ongewenste” en “onbruikbare” EU-migranten uit te kunnen zetten naar hun land van herkomst. Deze bevolkingspolitiek wijzen wij, vanuit Doorbraak, af. Want het onderscheid tussen “gewenste” en “ongewenste” migranten dient vooral de belangen van de staat en het bedrijfsleven, niet die van de migranten zelf.
Beste Harry, we zijn het eens, bedankt voor de les. De stap van onwenselijke situatie naar ongewenste migranten hou ik ook geheel voor verantwoording van gemeentes die menen op die manier beleid te moeten voeren. Nederland is een nationaalsocialisten democratische heilstaat geworden met het neoliberalisme als staatsgodsdienst. Ik heb het niet kunnen tegenhouden.