Nieuw deportatiebeleid stuit op verzet van Somalische vluchtelingen

De veiligheidssituatie in Somalië moet worden omschreven als “onverminderd slecht”, maar toch is het land voldoende veilig om er afgewezen vluchtelingen heen te sturen. Met die onnavolgbare redenering dreigt staatssecretaris Fred Teeven Somaliërs zonder verblijfsrecht in illegalengevangenissen op te sluiten om ze vervolgens te deporteren naar een land waar al meer dan twintig jaar een gruwelijke burgeroorlog woedt. “De Nederlandse ambtenaren die beweren dat Somalië veilig is, zijn helemaal niet in het land zelf geweest om dat te onderzoeken”, aldus Abdisalam Yasin, woordvoerder van de zelforganisatie Vluchtelingen Op Straat (VOS).

Op 30 november verscheen over Somalië een nieuw ambsbericht van het ministerie van Buitenlandse Zaken. In een brief aan de Tweede Kamer liet Teeven daarop weten dat hij de Somalische hoofdstad Mogadishu niet langer aanmerkt als een gebied waar sprake is van “een uitzonderlijke situatie van willekeurig geweld”. Hij wil daarom nog minder Somalische vluchtelingen verblijfsrecht geven dan tot nu toe het geval is. En hij is van plan om afgewezen Somaliërs nog meer op te jagen, op te sluiten en uit te zetten. Hoewel de overheid al jarenlang keer op keer op de vingers wordt getikt door nationale en internationale rechters, blijft VVD-er Teeven in navolging van CDA-minister Gerd Leers en PvdA-staatssecretaris Nebahat Albayrak halsstarrig volhouden dat Somalië veilig genoeg zou zijn.

Reisadvies

Maar voor Nederlanders die Somalië zouden willen bezoeken, blijkt dat heel anders te liggen. In een op 31 januari opgesteld reisadvies van de overheid over Somalië staat namelijk: “Vanwege de voortdurende gewapende strijd, terrorismedreiging, criminele dreiging en rechteloosheid worden alle reizen ontraden naar Somalië inclusief Somaliland. Alle aanwezige Nederlanders wordt geadviseerd Somalië inclusief Somaliland direct te verlaten.” Terwijl Somalië voor Nederlanders volgens het reisadvies te onveilig is, wil de staatssecretaris afgewezen Somalische vluchtelingen doodleuk terugsturen. Maar opvallend genoeg acht hij de veiligheidssituatie wel weer zo slecht dat Somaliërs die eerder een tijdelijke verblijfsvergunning hebben gekregen, hier wel mogen blijven. Of Somalië veilig genoeg is, hangt kennelijk af van de vraag of Somalische vluchtelingen verblijfsrecht hebben. Het is duidelijk dat Teeven sjoemelt en zich in bochten moet wringen.

“Heel Nederland is onveilig, Amsterdam ook, maar daar lijkt het af en toe wat minder onveilig te zijn. Zo praten de staatssecretaris en zijn ambtenaren, als het over Somalië gaat”, legt Yasin uit. Alleen al in het “veiliger” geworden Mogadishu vallen er maandelijks zo’n 450 doden en gewonden als gevolg van het al jaren aanhoudende geweld. Vrouwen die proberen te overleven in vluchtelingenkampen krijgen ook nog eens te maken met verkrachting. In de gebieden waar de moslimfundamentalistische beweging Al-Shabaab zich uit heeft teruggetrokken neemt het aantal zelfmoordaanslagen en geïmproviseerde explosieven juist toe. Maar volgens het ambtsbericht zouden zich in de Somalische hoofdstad “verbeteringen” hebben voorgedaan. “Zo kunnen inwoners van Mogadishu zich weer ongehinderd door milities door de stad bewegen, zijn markten weer vrij toegankelijk en bloeit het zakenleven weer op”, laat Teeven opgewekt weten. Maar het begin van het hoofdstuk “Mensenrechten” van het ambtsbericht schetst een heel wat minder vrolijk beeld. “Het is moeilijk gedetailleerde informatie en cijfers over de situatie van de mensenrechten te krijgen. Dat komt met name door de slechte veiligheidssituatie in Centraal- en Zuid-Somalië.” Met andere woorden: het is daar zo onveilig dat het zelfs te gevaarlijk is om er onderzoek naar te doen.

Strijd

Dakloze Somalische vluchtelingen, verenigd in de zelforganisatie VOS, begonnen eind 2011 met hun tentenkampstrijd. In mei 2012 namen bijna vierhonderd vluchtelingen deel aan het actiekamp voor het aanmeldcentrum in Ter Apel. In de zomer van 2012 voerden de VOS-vluchtelingen actie in andere steden. “Inmiddels zitten er zo’n zeshonderd Somaliërs in ‘een vrijheidsbeperkende locatie’. Dat zijn een soort gevangenisachtige azc’s”, zegt Yasin. “We houden zoveel mogelijk contact met elkaar. Met onze zelforganisatie proberen we een goede structuur onder de vluchtelingen op te bouwen. De overheid wil ons uitzetten, maar wij kunnen en willen niet terug. Als we niet meewerken met de Dienst Terugkeer en Vertrek, dan lopen we het risico om in een uitzetgevangenis opgesloten te worden.” Onlangs bezocht Yasin de Amsterdamse Vluchtkerk. Daar wonen zo’n 120 afgewezen vluchtelingen, waarvan de helft Somaliërs. Als Teeven de deportaties naar Somalië gaat hervatten, dan kan hij op flinke tegenstand van de vluchtelingen rekenen. Met protestacties op straat en met de komst van tentenkampen en gekraakte kerken is een strijd ontbrand die de overheid voortdurend onder druk zal houden.

Harry Westerink