Joke Kaviaar: Nieuw! De vluchteling als schietschijf!

Altijd al geweten dat die bewakers van de Dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O) van Justitie wapens dragen, maar dat ze die ook gebrúiken… dat hoor je nooit. Behalve gisteren: schieten op een vluchteling! Ze kunnen wat mij betreft bij deze hun grof geschut per omgaande terugkrijgen! Pang!

Menigmaal zat ik zelf in zo’n gevangenenbusje, als ik weer eens een kort strafje moest uitzitten… “op transport” heet dat dan, een term die je niet verwacht als het gaat om het vervoer van mensen, maar bij gevangenen heet dat zo. Transport van de ene bajes naar de andere, transport van politiebureau naar bajes, transport van gerechtsgebouw naar bajes, transport van bajes naar ziekenhuis… het is allemaal… transport. Maar o wee, als het vee ontsnapt!

Ja, ik wist het wel dat die lui wapens dragen. Bij de gevangenispoort aangekomen zie je ze even uitstappen, dan moeten ze hun blaffer inleveren. In de bajes mogen ze die namelijk niet dragen. Daar heerst een ander soort wapenregime, dat van de grove mishandelingen door het Interne Bijstands Team (IBT) of de Landelijke Bijzondere Bijstand (LBB), altijd even vakkundig verhuld in rapporten die spreken van “gepast geweld” wanneer iemand lens is getrapt en geslagen, met pepperspray bespoten, aan handboeien en voetboeien naar de isoleercel is versleept en aldaar onderworpen aan de vernederende uitkleedpartij en visitatie alvorens de deur van een lege betonnen cel dicht te smijten en de gevangene aan zijn of haar lot over te laten, al dan niet voorzien van 24-uurs camera-observatie. Nee, die lui van het IBT en de LBB hebben in de bajes doorgaans geen pistolen nodig in een omgeving van camera’s en gesloten deuren, van ultieme controle. En ik zeg “doorgaans”, want ook deze lieden hebben de bevoegdheid om zich terdege tot de tanden toe te bewapenen, wanneer Justitie dat nodig acht. Een gevangene is zijn leven nooit zeker in de handen van de staat die elke opstand of ontsnapping beschouwt als een terreuraanslag.

Het grootste gevaar loert “buiten”, als de gevangene op transport moet en in aanraking zou kunnen komen met dat “buiten”, een voor hem of haar doorgaans onbestaande wereld vol verleidingen en vrijheid, verboden terrein, per definitie een gevaar voor de samenleving waar iedere gevangene een soort terrorist is die klaarstaat om mensen te gijzelen, te beroven, te vermoorden. In de getroffen voorzorgsmaatregelen bij een eventuele ontsnapping wordt uit principe niet naar persoon onderscheid gemaakt. De bewaking van de in minicellen in bussen vervoerde gevangenen geschiedt altijd door twee bewakers van die Dienst DV&O en die zijn dus bereid om te schieten in het geval een ontsnapping zich voordoet, zoals nu.

Ontsnappingen… je hoort het niet vaak. Waarom zou je ook, je moet wel een forse straf uit te zitten hebben, wil het de moeite waard zijn om ervandoor te gaan, op de vlucht naar een leven van achterna gezeten worden, gezocht worden, opgejaagd worden. Dan maar beter uitzitten en klaar zijn ermee, toch?

Voor de vluchteling die in Utrecht vanuit het ziekenhuis de benen nam, lag dit anders. Het ligt anders voor al die opgesloten vluchtelingen. Voor hen geen “rehabilitatie”, geen “terugkeer in de maatschappij”. Voor hen geen tweede of derde kans, geen hulp of begeleiding bij het vinden van een huis, het vinden van werk. Ik wil niet zeggen dat het voor “gewone” gevangenen allemaal zo rooskleurig en goed geregeld is, maar in elk geval pretendeert de staat tenminste nog dat er zoiets is als “overnieuw beginnen”. In elk geval bezat ik elke keer na het uitzitten van zo’n korte straf nog altijd mijn paspoort, mijn BSN-nummer, mijn rechten voortvloeiend uit mijn Neederlanderschap.

Zo niet deze ontsnapte vluchteling. Zo niet al die vluchtelingen in de grensgevangenissen. Wat hen wacht na die periode in dat “detentiecentrum”, die van een onbekende duur is zodat een mens daar gek van wordt, die van een ledigheid is door het ontbreken van enig perspectief op een toekomst, die mensen elke dag angst aanjaagt en tot zelfmoord drijft, wat hen wacht na die cel… deportatie? Of: weer de straat op, met weer die brief “U dient het land binnen 48 uur te verlaten”, die geen antwoord geeft op de vraag “Waarheen?” Voor die vluchteling betekent het einde van die “vreemdelingendetentie”, die straf die officieel slechts een maatregel is, enkel maar opnieuw dat leven in de wetenschap dat elk moment een racistische ID-controle een einde kan maken aan dat vogelvrije bestaan!

Als dát je perspectief is, dan heb je niets te verliezen met een ontsnapping. Het resultaat is dan in elk geval niet die deportatie. Het resultaat is hooguit dat opgejaagde leven dat je anders toch al had gekregen. Een vluchteling was je al, dus er verandert niets. Tenzij… er een triggerhappy bewaker achter je aankomt die koste wat het kost je ontsnapping wil verhinderen, desnoods bereid is om je overhoop te schieten, dood te schieten, omdat je voor hem gevaarlijk bent, omdat je een gevangene bent, omdat het zijn werk is, punt uit. Zelfs dan kan ik me voorstellen dat een wanhopige vluchteling die na deportatie in zijn of haar “eigen” land te vrezen heeft voor marteling, vervolging, executie, ook dát risico voor lief neemt. Het enkele gegeven dat dit levensgevaar voor vluchtelingen een feit is, maakt op voorhand van een ieder die de wapens tegen een vluchteling opneemt, een beul, ook al gebeurt het in zogenaamd “beschaafd” en democratisch Neederland! De verantwoordelijkheid blijft hetzelfde. Verantwoordelijkheid die ook geldt voor een ieder die daartoe de wet heeft gemaakt of aangepast. Verantwoordelijkheid die geldt voor iedereen die als ambtenaar de opdracht geeft tot afwijzing, tot deportatie, tot opsluiting. Beulen, stuk voor stuk en allemaal. Denk
maar niet, ambtenaar, dat je je handen in onschuld kunt wassen omdat je er niet naast stond toen die bewaker dat schot loste gisteren! Datzelfde geldt voor al die mensen die zo nodig op een burgernetbericht moesten reageren om te helpen de ontsnapte vluchteling op te sporen. Smeerlappen! Je werkt mee aan een systeem dat mensen het leven afneemt, doorgaans in stilte, maar vandaag met veel lawaai: PANG! Ik hoop dat jullie het gehoord hebben. Ik hoop dat het geluid van dat schot nog lang nagalmt in de oren van al die behulpzame jagers. Laat het jullie treffen in je slaap!

Beulen zijn jullie, bewakers! Pang!
Beulen zijn jullie, smerissen! Pang!
Beulen zijn jullie, daar in het ministerie van ‘veiligheid en justitie’! Pang!
Beulen zijn jullie, daar bij de IND! Pang!

Ze hebben hem gevangen, die ontsnapte vluchteling. Terug naar Kamp Zeist, twee weken strafcel, in elkaar gebeukt en wel. Dat is het minste dat hij verwachten kan, als ze hem daar weer naar binnen slepen. Die straf is standaard. Ook voor vluchtelingen in een detentiecentrum, want daar heerst hetzelfde regime als in een gevangenis of huis van bewaring, geregeld in de penitentiaire beginselenwet. En daarna? Naar Vught, met het label “vluchtgevaarlijk” of “beheersproblematisch”? Het zou me niets verbazen. Voor een vluchteling de zoveelste hel na die van het land vanwaar hij kwam, het opjaagbeleid in Neederland, Kamp Zeist… Ach, het is maar een “illegale vreemdeling”, daar horen we toch nooit meer wat van. Geen haan die er naar kraait.

Pang, Teeven! Dat zullen we nog wel eens zien!

Joke Kaviaar