Zwarte Piet en racisme: een paar kritische (peper)noten
Toen ik mij een jaar of vijf geleden aansloot bij Doorbraak, was dat een van de weinige linkse organisaties die zich expliciet en zichtbaar verbond met het toenemende protest tegen Zwarte Piet. Eerlijk is eerlijk: destijds vond ik het een verspilling van tijd en energie. Weliswaar hadden Doorbraak en andere critici gelijk, maar ik zag niet direct de meerwaarde of het politieke belang ervan. Nu sinds een paar jaar het debat in alle hevigheid is losgebarsten (en ieder jaar de gemoederen verder lijken op te lopen), ben ik overtuigd. Het debat rond Zwarte Piet is juist nu van onmetelijk belang. Niet in de laatste plaats omdat er veel meer op het spel staat dan alleen de knecht van Sinterklaas.
Maar eerst een andere anekdote: twee jaar geleden woonde ik rond deze tijd van het jaar in Engeland. Talloze keren werd me daar gevraagd wat dat fenomeen “black Pete” nu precies was. Het googelen van een paar foto’s was vaak al genoeg om mijn Engelse vrienden ervan te overtuigen dat er iets goed mis was. “Maar dat is gewoon een slaaf!”, zo reageerde werkelijk iedereen. Britten kunnen zich niet voorstellen dat het in een land met zo’n historische rol in de slavernij en slavenhandel (dat hebben Groot-Brittannië en Nederland immers met elkaar gemeen), normaal is om ieder jaar en masse dit beeld op te roepen: een oude, witte man met dito baard, omgeven door een horde zwarte knechten.
VOC-mentaliteit
Let’s face it: Zwarte Piet ís een slaaf. Zijn typische klederdracht is die van de achttiende-eeuwse Moorse page (een huisslaaf, met andere woorden). En ja: Zwarte Piet ziet er ook uit als een ‘Moor’. Al klim je duizend keer door een schoorsteen, een grote bos kroeshaar en dikke, rode lippen zal je er niet van krijgen. Overigens, tot ver in de jaren tachtig sprak Zwarte Piet op de Nederlandse televisie met een zwaar Surinaams accent. Ook dat zal hij niet uit Spanje hebben meegenomen.
Zwarte Piet verwijst naar een verleden dat veel Nederlanders eigenlijk bedroevend slecht kennen. Eeuwenlang werden economische groei en voorspoed mogelijk gemaakt door de handel in – en uitbuiting van – slaven. Miljoenen mensen zijn door “ons” vermoord, ontvoerd, gevangen gehouden, op alle mogelijke manieren misbruikt en stelselmatig gereduceerd tot last- of werkdier. Ik zeg het zonder greintje ironie: “wij” gaan vandaag beter om met onze varkens dan destijds met “onze” slaven (en dat zegt meer over dat laatste, maar dat terzijde). Vandaag de dag hebben we het daar liever niet meer over. In plaats daarvan beroepen we ons in tijden van crisis op “onze VOC-mentaliteit”, en rehabiliteren we koloniale schurken als Michiel de Ruyter of Maarten Tromp, die hier nog altijd als “zeehelden” te boek staan.
Dus, resumerend: Zwarte Piet heeft alle uiterlijke kenmerken van een ouderwetse Moorse slaaf, en Nederland heeft op z’n zachtst gezegd een problematisch verleden in de verspreiding en instandhouding van de slavernij. Zwarte Piet appelleert aan een tijd dat het normaal was om zwarte mensen te zien als middel, als productiebron die naar believen verhandeld, verscheept, verkracht en vermoord mocht worden.
Folklore
Is het dan zo gek dat niet-witte mensen in het Nederland van vandaag zich oprecht beledigd en bespot voelen, zodra onze jaarlijkse verkleedpartij van start gaat? Is het zo ontzettend raar dat men zich stoort aan de onkritische manier waarop wij een relikwie uit een problematisch verleden onkritisch in stand houden? Veel Nederlanders die zich momenteel tegen dit fenomeen keren, zijn afstammelingen van slaven die uit Afrika werden ontvoerd en op plantages overzee gedwongen te werk werden gesteld. Voor hen is het terecht problematisch dat de enige breed gedragen verwijzing naar dit slavernijverleden niets meer is dan een stompzinnig stukje folklore. Maar ook andere (“witte” en “niet-witte”) Nederlanders zien in Zwarte Piet vooral een stukje populaire cultuur waarin de maatschappelijke verschillen tussen mensen van verschillende afkomst (lees: tussen “wit” en “zwart”) worden gelegitimeerd. De een is wit en de rijke baas, de anderen zijn allemaal zwart en zijn ondergeschikten. Natuurlijk is het problematisch dat onze kinderen (“wit” én “zwart”) met dat beeld worden opgevoed. Je hoeft echt niet “zwart”, “allochtoon” of “buitenlander” te zijn om dat te zien.
Aan de andere kant: ik kan me wel voorstellen waarom veel Nederlanders (opnieuw: zowel “wit” als “zwart”) zich moeilijk kunnen indenken waar iedereen zich toch zo druk over maakt. Uiteindelijk is het Sinterklaasfeest toch vooral een feest voor kinderen, een onschuldige traditie waarin het delen van cadeaus en lekkernijen of het samenzijn met vrienden en familie centraal staan? Is dat niet waar het ons allemaal om zou moeten gaan? Waarom moet daar dan zo nodig weer een probleem van worden gemaakt?
En dus richt men Facebook-pagina’s op (“Het Sinterklaasfeest moet blijven” met zo’n 55 duizend likes, en “Zwarte Piet moet zwart blijven” met zo’n zesduizend likes), hoont men de critici weg en verkondigt men dat (zoals Rita Verdonk het eens verwoordde) “ze ons Sinterklaasfeest af willen pakken”. Of men kiest voor meer subtiele argumenten, bijvoorbeeld door de vergelijking te trekken met “blanke vla” of “jodenkoeken’ (“is dat dan ook racistisch?”), om vervolgens te stellen dat er momenteel wel belangrijkere thema’s zijn om ons mee bezig te houden.
Blanke vla
Maar we zien hoe op deze manier een interessante en legitieme discussie op simplistische wijze tot een non-issue wordt gereduceerd. De “argumenten” die voorstanders van het fenomeen Zwarte Piet aandragen, doen op geen enkele manier recht aan de kritiek van hun tegenhangers. Ten eerste: niemand heeft er ooit voor gepleit om het Sinterklaasfeest af te schaffen of zelfs “af te pakken”. Nooit wordt gezegd dat we maar van de goedheiligman zelf af moeten. Maar kunnen we niet op zoek naar alternatieven voor Zwarte Piet? Zou de Sint niet eenvoudigweg een andere knecht kunnen krijgen? Of waarom klimt hij zelf niet door de schoorsteen? De Kerstman draait er immers zijn handen ook niet voor om.
Ten tweede: ja, het Sinterklaasfeest is een gewaardeerde traditie. Maar tradities veranderen nu eenmaal. Sterker nog: tradities bestaan slechts bij de gratie van verandering. Gebruiken en culturele fenomenen die zich niet aan de tijdsgeest kunnen aanpassen, ruimen vaak vroeg of laat het veld. Soms is dat maar beter, soms is het de moeite waard om bepaalde waardevolle elementen uit die tradities te behouden en de meer problematische of vervelende aspecten achter ons te laten. We vieren toch ook carnaval zonder nog te vasten? Of Kerst zonder naar de kerk te gaan?
Ten derde: de vergelijking tussen Zwarte Piet en “blanke vla” of “jodenkoek” trekt op niets. Het probleem is immers niet dat Zwarte Piet verwijst naar een kleur of afkomst op zich, maar om de relatie tussen Zwarte Piet en zijn witte baas. Bovendien: wat levert die vergelijking met “blanke vla” ons nu echt op? Is het echt een argument of meer een drogreden waarmee het werkelijke probleem omzeild kan worden? Overigens: de vergelijking met de “negerzoen” is daarentegen wel degelijk terecht: “neger” is immers een woord dat eveneens verwijst naar hetzelfde slavernijverleden, en wordt door “zwarte” Nederlanders (terecht) als diep beledigend ervaren. Dus hebben we de naam veranderd. Is de “negerzoen” echt anders gaan smaken nu hij “chocoladezoen” of simpelweg “zoen” heet? Ik dacht het niet.
Ten vierde: ook al is men het niet eens met bekende tegenstanders van Zwarte Piet (zoals Quinsy Gario), dan nog is het frappant hoe ongelooflijk heetgebakerd en agressief er op dit debat gereageerd wordt. Misschien is het voor veel witte Nederlanders inderdaad moeilijk voor te stellen wat er nu eigenlijk echt mis is met deze “traditie”. Maar betekent dat ook meteen dat het standpunt van Gario en anderen per definitie illegitiem is? Kunnen we ons echt niet voorstellen dat “witte” mensen nu eenmaal andere associaties hebben bij Zwarte Piet dan “zwarte” mensen? Ik denk dat er iets anders aan de hand is: men voelt zich wel degelijk door de kritiek aangesproken. Men ziet dat de samenleving verandert, en haar tradities en culturele gebruiken veranderen mee. Dat is niet altijd even gemakkelijk, en daarom houdt men met toenemende agressiviteit aan die oude tradities vast. In dit geval gaat dat niet zelden samen met onverholen racistische oprispingen. Het feit dat men Gario massaal afschildert als een “jankneger” die “terug moet naar zijn eigen land” en die “weer een eigenaar moet krijgen” laat eens te meer zien dat onze samenleving nog altijd niet van dat diepgewortelde (en vaak onderhuidse) racisme is gevrijwaard.
Debat
Dat brengt mij tot mijn laatste punt: Zwarte Piet is wel degelijk een belangrijk politiek thema. Het gaat hier namelijk om veel meer dan alleen de knecht van Sinterklaas. Het gaat zelfs om veel meer dan het Nederlandse slavernijverleden. Wat hier in wezen ter discussie staat, is de manier waarop we anno 2013 kunnen praten over discriminatie en maatschappelijke verschillen op basis van huidskleur of afkomst. Wat hier ter discussie staat, met andere woorden, is niet zozeer het fenomeen Zwarte Piet op zich, maar het debat rond deze en vergelijkbare thema’s zelf. Hoe gaan we om met de impliciete en onderhuidse vormen van racisme die onze samenleving nog altijd kenmerken? Hoe maken we – in een samenleving waarin (bijna) niemand zichzelf nog als racist ziet – thema’s als racisme tóch bespreekbaar? En vooral: waarom ís dit thema voor veel mensen zo ontzettend onbespreekbaar?
Men zou daar tegen in kunnen brengen dat Gario zijn doel voorbij schiet door zijn toevlucht te nemen tot bezwaarschriften en juridische procedures. Maar door in te zetten op een verbod op de intocht van Sinterklaas, weet Gario wel degelijk een nieuwe impuls te geven aan het lopende publieke debat. Dat is niet onbelangrijk. Het debat rond Zwarte Piet wordt ieder jaar dominanter en omvattender, en dat is een goed teken: blijkbaar voelen toch veel Nederlanders aan dat er hier iets goed verkeerd zit. Het frame “Zwarte Piet is racisme” wordt ieder jaar sterker, in weerwil van haar tegenstanders. Het is een hoopvol teken dat het Sinterklaasfeest er over tien of twintig jaar misschien wel anders uit zou kunnen zien dan nu.
Maar er is nog een andere reden om dit debat gaande te houden. Ik wil leven in een samenleving waarin er niet alleen geen plaats is voor racisme, maar waarin ook oprecht wordt afgerekend met het (Nederlandse) slavernijverleden. Bovenal prefereer ik een samenleving waarin plaats is voor een publiek debat over dit soort gevoelige thema’s, waarin mensen als Gario zich kunnen uiten zonder bespot, gediscrimineerd of zelfs gearresteerd en mishandeld te worden. Het is, meer in het algemeen, vooral dit laatste – de publieke ruimte en ons recht om te protesteren – dat momenteel sterk onder druk staat. We zullen het met alle macht moeten verdedigen. Ook daarom is het debat rond Zwarte Piet zo belangrijk.
Mathijs van de Sande
Beste Mathijs,
Je hebt een ongelooflijk mooi stuk geschreven, mijn complimenten. Het enige wat we nog nodig hebben zijn mensen met een tegenovergestelde mening en die deze net zo goed en respectvol kunnen onderbouwen. Misschien komen we dan tot een goede oplossing voor dit maatschappelijk probleem.
Groetjes, Vicky
Wauw, goed geschreven! Ik moet zeggen dat ook ik altijd dacht, “Het is maar een feestje.” “Hij is zwart van de schoorsteen” of “Het is niet op die manier bedoeld” en had nooit het idee dat afgeschaft zou moeten worden. Maar ik moet zeggen dat ik na het lezen van dit stuk er wat meer over nagedacht heb en ik kan me inderdaad voorstellen dat mensen zich ontzettend bespot kunnen voelen. Mensen verkleed als hun voorouders (die als vuil behandeld zijn) en dan een beetje gek en jolig doen…. Ik denk dat veel mensen (ja ik beken, ik dus ook) simpelweg niet de tijd nemen om zich, wat dit onderwerp betreft, in een ander te verplaatsen. Jongeren op facebook die niet de tijd nemen om zich er in te verdiepen en zwarte piet “gewoon zo leuk” vinden, zijn hier een goed voorbeeld van.
Ten slotte, mensen het is simpel. Willen we de zwarte piet niet kwijt? Dan nemen we toch ook witte, gele en bruine pieten? 😉
Zwarte Piet is geen slaaf. Een slaaf is per definitie een mishandeld en zielig persoon. Zwarte Piet is een figuur die blijdschap uitsraalt en cadeautjes brengt. Waarom zou een zwarte slaaf vrolijk zijn en presentjes uitdelen aan lieve kleine kinderen? Een slaaf is toch een hulpbehoevende en verongelijkte en wrokkige persoon jegens alle blanken?
Zwarte Piet is geen zielige Piet die onze solidariteit nodig heeft.
Maar slaven bestaan. De slavernij is niet ten einde en is in noorden van Mali en Mauretanie een realiteit die met deze kinderlijke discussie niet wordt bestreden.
Ik vind het een goed stuk en de argumenten zijn onweerlegbaar. Ik denk ook dat weinig mensen daar iets tegen in kunnen brengen. Echter, ik mis in de hele discussie vooral een goede oplossing. Een alternatief, een mogelijke ‘overgangsfase’ o.i.d. Want ik denk dat daar de twijfel van veel mensen zit. Moet je van het ene op het andere moment Zwarte Piet vervangen? Ik denk dat niemand het spannende van het Sinterklaasfeest wil afschaffen. En een deel van die spanning zit in het spel van Sint en Piet. Anders wordt het alleen nog maar een commerciëel ding zoals de Kerstman in Amerika…
Beste Mathijs,
Had het zelf niet beter kunnen verwoorden. Bedankt voor je heldere uitleg van mijn gevoelens met betrekking tot dit onderwerp had het zelf niet beter kunnen doen. Mensen zien gewoon het groter geheel niet en dat vind ik zo jammer want ik wil alleen maar dat iemand mijn gevoelens ten opzichte van dit feest serieus neemt en niet afdoet als onzin of overgevoeligheid.
Ik denk dat zowel de voor als tegenstaanders van zwarte piet (dus niet het sinterklaasfeest) dit helder betoog moeten kunnen waarderen.
Nogmaals bedankt!
Groet,
Bianca
Het gaat bij mensen niet om de slavernij, daar wordt niet eens over nagedacht. Het is een Nederlands feest van lange tijd. En als ik voor mijzelf mag spreken, het heeft niets met racisme te maken. Zwarte piet en sinterklaas horen nou eenmaal bij elkaar. Dat daar anders over wordt gedacht is heel vervelend voor die mensen. Ik denk ook dat Nederlanders vinden dat ze veel hebben moeten inleveren sinds Nederland niet alleen nog voor Nederlanders is. Ze komen nu voor zichzelf op. Net als dat Gario dat doet.
Heel goed stuk, en ik begin als ‘blanke Nederlander’ een steeds grotere aversie te voelen tegen dit fenomeen van zwarte Piet. En dan misschien nog wel het meeste door de manier waarop ik bijvoorbeeld op televisie ‘blanke meneren’ zie reageren op een tegenstander van zwarte Piet. Beschamend, en ik wil dan altijd zo graag de tegenstanders laten weten dat er ook echt wel ‘blanken’ zijn die het heel goed begrijpen en het met ze eens is. Hoe kunnen ‘wij’ het nou ooit fout vinden dat mensen wiens voorouders slaaf zijn geweest, zich hierdoor bespot voelen.
Ik heb zelf twee kleine kinderen, voor wie Sinterklaas tot nu toe altijd een groot, onschuldig feest is geweest. En zo is het voor velen; een onschuldig kinderfeest, maar daar gaat het hier niet om. Ook al maken velen die associatie nu niet meer, het gaat er om hoe dit fenomeen afstamt van een verachtelijk verleden en dat hier gewoon afstand van genomen moet worden.
Geen enkel kind zal er een trauma aan over houden als Pieten vanaf nu alle kleuren van de regenboog hebben. Het zijn de volwassen, hypocriete mensen die bang zijn voor verandering.
En het is heel triest om met de neus op de feiten gedrukt te worden dat er nog heel veel racisme bestaat. Wat dat betreft hebben we nog een heel lange weg te gaan.
Wat een vreemd betoog. De ene helft wordt verweten dat er te weinig over het nederlandse slavernij verleden wordt gepraat en dat veel Nederlanders niet eens een beeld hebben bij onze rol in de slavernij. Aan de andere kant wordt geopperd om, zoals in het betoog genoemd, de enige levende herinnering aan het slavernij verleden af te schaffen. En zelfs oprecht wordt afgerekend met het (Nederlandse) slavernijverleden. Het lijkt mij dat het afschaffen van zwarte Piet inhoudt dat de volgende generatie nog veel minder zal leren over het slavernij verleden. Een verleden dat juist rondom sinterklaas vaak besproken wordt.
mooi stuk…en ja…zet een ieder aan t denken, wat zeer goed is.
De oplossing voor t geheel lijkt mij echter zeer simpel.
Als piet daadwerkelijk alleen zwart is van t roet, schaf je kroespruik en rode lippen af, en beperk je de sminck tot wat zwarte vegen op t gezicht, zodat elke huidskleur eronder gewoon zichtbaar is
Je houdt de echte traditie in stand en iedereen is blij. toch???
Afgerekend wordt met het Nederlandse slavernijverleden???
Hier kan ik nu boos over worden! Moet ik nu nog verantwoording nemen voor wat mijn voorouders mogelijk gedaan zouden kunnen hebben? Dat gaat wel een beetje erg ver, neem me niet kwalijk!
Verder heb ik ook moeite met mensen waarvan zelfs hun opa’s en oma’s dat al niet meer meegemaakt hebben zich nog altijd blijven wentelen in dat verleden….en nóg meer met mensen die zo’n belachelijke link gaan leggen en zich bespot en gediscrimineerd voelen omdat zwarte Piet op een Moor lijkt…..Rot een eind op zeg!
Ik denk dat diegenen die daar aanstoot aan nemen een ander probleem hebben en dat heeft in mijn ogen niks met iemand zijn kleur te maken, maar meer met iemands bovenkamer en waar hij/zij staat in het leven….
Het lastige is denk ik met de Zwarte Piet-discussie dat je voor de kinderen waarvoor dit een gezellig feestje is, niet plots wil dat ze merken dat het verzonnen is en dus een generatie zonder Sinterklaas geloof zou moeten doen. En dat is toch best leuk, het spannende idee dat er misschien een ’s ochtends een cadeautje in je schoen zit.
Er zou dus goed over na gedacht moeten worden hoe je dit moet aanpassen. Wellicht kunnen ze het uiterlijk van de Pieten (wij zeiden thuis altijd alleen “Pieten”, dat zwarte verbonden we nooit aan dat het zwarte mensen of slaven zouden zijn, maar ja misschien is dat niet bij iedereen zo, ligt ook aan je ouders natuurlijk) aanpassen, anders schminken, andere kleding (zoals Bert of hoe heet hij uit Mary Poppins).
Maar wat ik wel ergens een beetje begrijp is dat mensen niet zo blij waren dat Gario bij een intocht ging protesteren. Kinderen snappen niet wat hij bedoelt en die zijn er toch veel aanwezig bij een intocht. Niet dat ik vind dat kinderen niets zouden moeten weten over het verleden van Nederland met slaven natuurlijk. Maar belachelijk dat ze hem zo tegen de grond werkten, nergens voor nodig.
Ben het met Anne eens, ik vond het nooit zo heftig omdat ik er zelf niet iets racistisch eraan verbond, maar het verhaal over de moeder van Quincy Gario die door een botte college ‘Zwarte Piet’ wordt genoemd heeft me wel veel meer laten nadenken.
Erg jammer dat Sinterklaas een ‘gewaardeerde traditie’ wordt genoemd. Een ketterjager als Nicolaas van Myra is bepaald geen persoon die democraten hebben te eren. Een belangrijker bezwaar lijkt me evenwel het hedendaagse feest zelf. Ontdaan van z’n religieuze component omvat het weinig meer als een materialistisch consumptiefestijn. De culturele uitwerking daarvan is weerzinwekkend. Het onderwerpt ouders aan koopdwang en kweekt hebzucht en afgunst onder kinderen. Wat mij betreft verdwijnt Sint samen met zijn Pieten.
Beste Mathijs,
Ik wil je graag ontzettend bedanken voor dit stuk. Je hebt zo’n beetje al mijn gedachten hierover verwoord.
Zo on point. Ik denk namelijk dat de wortel van het probleem hier ligt:
Zwarte Piet verwijst naar een verleden dat veel Nederlanders eigenlijk bedroevend slecht kennen.
And this brings it home:
Ik wil leven in een samenleving waarin er niet alleen geen plaats is voor racisme, maar waarin ook oprecht wordt afgerekend met het (Nederlandse) slavernijverleden.
Thanks!
De verontwaardiging zit er bij mij in dat ik oprecht de (weliswaar terechte) associaties die verwoord worden door onder meer Gario nooit heb gemaakt. Dat kan naief of stom van mij zijn, maar zo is het.
Nu de discussie aangezwengeld wordt, kan je er niet omheen dat je erover na gaat denken. Dit heb ik gedaan. Mijn mening nu is dat als zoveel mensen zich gediscrimineerd en beledigd voelen, we inderdaad net zo goed wat anders kunnen verzinnen. Gewoon hulpjes met hun eigen huidskleur, lijkt mij prima.
Het lijkt mij niet helpend om deze discussie Nederland de strot door te duwen, daarmee veroorzaak je een sterke tegenreactie wat de discussie geen goed doet. Ik mag aannemen dat over 30 jaar het Sinterklaasfeest nog steeds bestaat maar dan zonder geschminkte hulpjes en wellicht kijken we ietwat beschaamd terug op deze periode. Geef het de tijd, maar wacht tegelijkertijd niet af. Ga zo door dus.
Het is soms lastig om de nuance te zoeken in een discussie, zeker in tekst en op internet. Ik heb het hierboven geprobeerd. Maar het is lastig.
‘We vieren toch ook carnaval zonder nog te vasten? Of Kerst zonder naar de kerk te gaan?’
–> dat zijn geen tradities. De vrije dagen zijn traditie, de gebruiken verschillen per familie.
Verder is het elk jaar hetzelfde liedje: mensen die tegen zwarte Piet zijn vanwege het vermeende racisme. Zwarte Piet heeft in dit tijdperk geen ene moer meer te maken met slavernij, ook al is het mogelijk dat het daarvan afstamt. Zoals we met kerst tegenwoordig ook niet meer vieren dat Jezus is geboren. Als kinderen vragen stellen over de vermeende huidskleur kan je als ouder zelf antwoorden dat dat komt door de schoorsteen. Wij als volwassenen weten ook wel dat dat niet zo is, omdat er schmink op zit natuurlijk, maar dat kan kinderen geen donder schelen.
‘Hoe maken we – in een samenleving waarin (bijna) niemand zichzelf nog als racist ziet – thema’s als racisme tóch bespreekbaar? En vooral: waarom ís dit thema voor veel mensen zo ontzettend onbespreekbaar?’
Ik denk dat voor veel mensen het thema niet zo onbespreekbaar is op de manier zoals jij het bedoelt, namelijk vanwege de impliciete en onderhuidse vormen van racisme die onze samenleving nog altijd kenmerken, maar juist vanwege dat wat je daarna zegt: niemand ziet zichzelf als racist, dus waarom bakkelijen over zo iets als een kinderfeest met zwarte Piet? “Doe toch niet zo moeilijk, ik kan me wel over belangrijkere dingen druk maken.” hoor ik iemand verzuchten.
‘(…), maar waarin ook oprecht wordt afgerekend met het (Nederlandse) slavernijverleden.’
Een verleden in de slavernij zullen we altijd behouden, daar is tenslotte weinig meer aan te doen, dus daar mee definitief afrekenen zal lastig worden.
‘Het is, meer in het algemeen, vooral dit laatste – de publieke ruimte en ons recht om te protesteren – dat momenteel sterk onder druk staat.’
Hier heb je gelijk in, ik kan het optreden van politie ook absoluut niet waarderen. Een vreedzaam protest is belangrijk, om er zo voor te zorgen dat mensen zich niet in hun slachtofferrol gaan verschansen door foutief optreden van politie. Zo blijft het onderwerp op de voorgrond staan en de discussie over zwarte Piet helder en concreet.
Al jaren knaagt het bij mij: zwarte piet kan niet meer. Als je het bespreekt met je ( in mijn gevall veelal blanke) vrienden en kennissen is de reactie bijna altijd nog: ach dat is traditie en je kan overal moeilijk over doen. Maar wanneer je inzoemt op de mensen die wat meer gekleurde vrienden hebben, dan komt er meestal meer nuance.
Toen ik vorige jaar werd gevraagd om Sinterklaas te zijn voor een kinderopvang in de Bijlmer (na protest toch maar gedaan) zag ik wat een bizarre situatie het is. Kleine kinderen van Surinaamse en Ganese afkomst die behoorlijk verschrikt naar mij keken en konden lachen om de Pieten. Het is tijd dat wij het idee van de gekleurde Pieten weer oppakken. Misschien nog niet de beste oplossing maar een die onze tradities nog respecteert maar wel het verband met ons Salvernij verleden afzwakt.
Tsja. Wel jammer dat zo’n verhaal als dit in elkaar dondert wanneer je beseft dat een ‘Moor’ een Arabier is uit Spanje en dus wellicht eerder vergelijkbaar is met wat we nu Marokkanen of Tunesiërs noemen en geen lor te maken had, heeft en zal hebben met Surinamers en andere Afrikanen dan die uit Noord Afrika die eeuwen geleden als Moslims op het Iberisch schiereiland leefden.
Zwarte Piet stamt niet af van slavernij maar van de strijd van de (Zuid) Europeanen tegen de Moren in een tijd dat Nederland in Spaanse handen was. Dat dit collectief verdraaid wordt om een op dit punt onterecht schuldgevoel aan te praten bij blanke Nederlanders is belachelijk.
Als we het al over de abjecte slavernij willen hebben laten we het dan ook echt daarover hebben en zorgen dat er meer van de geschiedenis bekend wordt, ook van de Surinaamse geschiedenis en de 20e eeuwse geschiedenis waarin Zwarte Piet verworden is van een Moorse naar een ogenschijnlijk Creoolse afkomst en wat daar de redenen voor zijn. Maar vooral ook dat de eenzijdige bril afgezet wordt en feiten niet verdraaid worden omdat dat zo goed uitkomt voor de discussie.
Mooi stuk! De enige reden waarom Piet zwart is, is om hem onherkenbaar te maken voor de kadootjes ontvangende kinderen, zodat zij niet merken dat de Sint eigenlijk papa is en de Pieten het buurmeisje of jongetje. Het moet toch mogelijk zijn om hen onherkenbaar te laten blijven zonder ze zwart te verven. Klaar, probleem opgelost, Sinterklaasfeest gered.
In dit artikel over de omgang van Canadezen met hun inheemse bevolking worden dezelfde argumenten aangedragen als in deze discussie. Die zijn daarmee ongeldig geworden.
Het zijn overigens niet eens de fysieke Pieten die een groot probleem zijn, sinds ze niet meer krom praten en de roe en zak zijn afgeschaft. De afbeeldingen in reclames en op het pakpapier zijn nog 10 keer karikaturaler en beledigender.
Vergeet ik me daar in de opwinding een link naar het Canadese artikel mee te sturen! Bij deze:
http://rabble.ca/news/2013/09/top-10-list-how-not-to-respond-to-indigenous-experiences-racism-canada?utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+rabble-news+%28rabble.ca+-+News+for+the+rest+of+us%29#.UieJWJI0wBU.twitter
Ik ben het niet helemaal met deze stelling eens. Zo beweert hij dat piet een Moors kostuum draagt en daarbij doet hij de aanname dat hij een slaaf was. In de eerste verschijning (1850) droeg deze helper echter een page kostuum. Een page is een schildknaap die wanneer hij fysiek sterk genoeg is wordt opgeleid tot ridder. Ridders die in de middeleeuwen (wanneer Sinterklaas voor t eerst gevierd werd) hadden enorm veel aanzien en werden tot de dapperste en sterkste mannen gezien. Zwarte piet slechts een van de velen namen die hij gehad heeft in de geschiedenis word gebruikt sinds 1895 is misschien een verkeerde benaming maar in verhalen en folklore word echter vaak naam gegeven aan uiterlijk kenmerken zoals rood baard en kapitein haak (iets dat inspeelt op een handicap, dus ook geen verantwoorde uitspraak).
Wat mijn punt is, in plaats van zwarte piet te verbannen uit ons cultureel feest dat al eeuwen word gevierd en dus deel uit maakt van onze cultuur. Iets wat we na eeuwen van oorlog, dwang van religie en opdringen van de westerse cultuur op andere stammen en volkeren NU beseffen dat we iedere cultuur moeten begrijpen en moeten ondersteunen. We dat dus ook met ons eigen cultuur moeten doen.
Dus in plaats van zwarte piet in de doofpot te stoppen. Laten we hem zijn oude uniform terug geven als page. Zodat hij gezien kan worden als voorbeeld. In dit geval dat een “zwarte jongen” in opleiding is tot ridder. Een respectvolle baan met zeer veel aanzien. Laat hem een voorbeeld zijn in plaats van het middel punt van kritiek. Dat door hard werken een goede toekomst voor hem ligt. Iets wat in de maatschappij van tegenwoordig meer dan nodig is. Omdat hard werken voor je toekomst er vaak bij veel mensen niet meer inzit en mensen denken dat alles komt aanwaaien. Nou als dat zo was had Sinterklaas geen stoomboot nodig maar een zeilboot.
Zwarte piet is een hardwerkende jonge man die een mooi toekomst perspectief heeft, dus terwijl de rest van Nederland aan het discussiëren is timmert deze jongen(zwarte piet) hard aan de weg. Ik zeg goed voorbeeld en een top knul!
Beste Mathijs,
Een sterk stuk waarin je met argumenten de discussie een gezicht geeft. Maar ik heb er toch een aantal opmerkingen over. Jij hebt het er bijvoorbeeld over dat tradities kunnen veranderen, dat klopt, maar net zo als tradities kunnen veranderen, is het ook van belang dat zij die die steeds weer terugvallen op wat er in het verleden uis gebeurd, veranderen. Zij moeten niet steeds weer verwijzen naar een tijd die is geweest, een tijd die voor velen niet goed was, dat zal niemand ontkennen, maar ook een tijd, die heel anders was, waar verhoudingen tussen de diverse bevolkingsgroepen heel anders lagen. Waarom zou ik, als “witte” Nederlander, nog steeds afgerekend moeten worden op wat andere “witte” Nederlanders in het verleden voor rottigheid hebben uitgehaald, ergo wat andere “witte” nationaliteiten hebben uitgehaald? Als we zo in het verleden blijven hangen is er aan elke situatie waarin mensen van verschillende “kleuren” in bijvoorbeeld verschillende hiërarchische posities met elkaar samenwerking op te merken. Is de blanke baas dan bij voorbaat een racist omdat hij de donkere medewerker opdrachten geeft?
Voor mij is racisme zonder meer bespreekbaar, alleen wat me aan deze en vele andere discussies stoort, is dat zij die e discussie opstarten, zich moedwillig in de slachtofferrol manoeuvreren, waardoor de discussie op voorhand al geen discussie meer kan worden. Want zij die nu tegenargumenten, sommigen goed en sommigen tot aan het belachelijke of inderdaad het beledigende aan toe, naar voren brengen worden op voorhand al meteen neergezet als mensen die het verleden niet kennen, niet willen herkennen wat er is gebeurd of wat dan ook (en dus eigenlijk direct als racist worden afgeschilderd, zonder dat dat hardop gezegd durft te worden) . Oftewel het argument dat wij die tegen het verdwijnen van zwarte piet zijn, ongenuanceerd zijn, gaat andersom ook op. Daarbij komt voor mij dat er volgens mij buiten de kleurentegenstelling tussen Sinterklaas en Zwarte Piet, verder geen enkele werkelijk verband is met de slaventijd. Want misschien heb je iets gemist, Sinterklaas bestaat namelijk helemaal niet als zodanig en al helemaal niet in deze constellatie. Het is een verzinsel, een volksfeest waarin Zwarte Piet inderdaad Zwart is geworden omdat hij, in tegenstelling tot de veel te oude Sinterklaas, wel door de schoorsteen kon en kan klimmen. De mythe van de kerstman kan daar helaas niets aan afdoen, die schijnt daar een andere truc voor te hebben.
En ja Piet heeft kroeshaar en dikke rode lippen en dan kun je inderdaad dat als een verwijzing zien naar Moormannen en als je er dan maar lang genoeg over nadenkt weer de associatie zien met slavernij. Maar gaat Sinterklaas dan net zo racistisch en respectloos om met de Zwarte Pieten als de slavendrijvers? Zouden wij zijn houding jegens de Zwarte Pieten niet juist in een positief daglicht moeten zetten om te tonen hoe hij met hen omgaat, en hoe zij gewoon op de voorgrond kunnen treden en kunnen doen en laten wat ze willen (kinderen vermaken en kado’s uitdelen)?
Als we ons druk maken over de slavernij, dan moeten we ons druk maken over de slavernij, die tijd bespreken, wat er toen gebeurde en hoe relaties toen lagen. Maar net als tradities verdwijnen moet ook dat verdwijnen. We moeten niet verwijzen naar het verleden, we moeten in het heden, maar dan in de werkelijkheid, onze voorbeelden zoeken over racisme en respectloos met elkaar omgaan. En daarbij niet alleen maar zoeken naar de voorbeelden tussen de verschillende “kleuren”. Die zijn er nu eenmaal, en we zijn namelijk in ieder geval al wel zo ver, gelukkig al heel lang, dat we al deze kleuren zien als mensen van vlees en bloed die gelijk aan elkaar zijn. Natuurlijk zijn er nog hardcore racisten op deze aardkloot die nog wel zo denken als in die tijd, maar die worden daar dan ook op aangepakt zoals we inde huidige democratische wereld (die er toen ook nog niet was!) met elkaar hebben afgesproken.
Ik ben van mening dat dat het uitgangspunt moet zijn, dat we allemaal mensen zijn en dat we op basis daarvan respectvol en zonder vooroordelen met elkaar om moeten gaan. Maar deze maatschappij is helaas te complex daarvoor met alle religiën, economische verschillen, politieke smaken, natuurlijke hulpbronnen, communicatiemogelijkheden, en last but not least tradities. Er gewoon eens van uit gaan dat Sinterklaas een traditie is met een zwarte Piet waarbij verder niets anders wordt bedoeld dan het vieren van een kinderfeest, waarbij we de kinderen geenszins (en dat is ook in jouw verhaal verder niet aangetoond vind ik) er direct en expliciet worden gewezen op de “slavenrol” van Zwarte Piet en/ of wat er ooit in het verleden is gebeurd en dat zij dus zullen leren dat donkere mensen de slaven van de blanke rijke mensen zijn. Sinterklaas en Zwarte Piet zijn een duo, die bij elkaar horen die SAMEN iets goeds doen, die SAMEN kinderen blij maken en SAMEN iets positiefs in de wereld zetten. Laten we daar nu eens van uit gaan dat deze MENSEN SAMENwerken in goede harmonie.
Eeuwenlang is er slavernij is geweest, eeuwenlang zijn mensen geïndoctrineerd, mannen werden van hun vrouwen gescheiden, kinderen bij hun weggerukt, verdeeldheid werd gezaaid, vrouwen verkracht, etcetera. Ik begrijp dat het voor de witte Nederlander moeilijk voor te stellen is dat het nu na jaren afschaffing nog steeds bij mensen met een afkomst vanuit de slavernij pijn doet. Naar mijn idee wordt er meestal ook oprecht gezegd ” Maar wij en de kinderen denken niet eeens aan slavernij bij Zwarte piet” ” het is een onschuldig fenomeen voor kinderen”. Empatisch vermogen lijkt bij deze soort discussies altijd zoek want de witte Nederlander voelt zich bedreigd en het gevoel iets in te moeten leveren voor “buitenlanders” terwijl ze al zoveel voor hun gevoel inleveren. En bij deze discussies dan ook al snel ” als het ze niet bevalt dan moeten ze maar terug naar hun eigenlijk land. Klinkt tolerant of toch niet? Maar ook ietwat kort door de bocht.
Zolang je een geschiedenis niet kent en/of zelf geen afkomst hebt vanuit de slavernij zal je nooit weten hoe het fenomeen Zwarte piet voor zwarte mensen is.
Ik ben een Nederlandse, mijn overgrootvader een zwarte man uit Suriname met een creoolse (afrikaanse) vader en een kwart spaans, kwart duits en half creoolse moeder. Hij kwam in de 2e wereldoorlog naar Nederland om Nederland in de oorlog met zijn collega soldaten Nederland te steunen. Vrouw kwam over en zo werd mijn oma hier in Nederland geboren. Na de oorlog vertrok het gezin weer naar Suriname. Mijn moeder werd uiteindelijk geboren een creoolse vrouw maar doch met een gemengde afkomst als ook mijn vader. Zij zijn beide in Suriname geboren maar met een Nederlandse nationaliteit omdat Suriname destijds nog van Nederland was.Als jongste kind ben ik hier in Nederland geboren en getogen. In de zomer zijn er witte Nederlanders die nog bruiner dan mij worden, vaak wordt gevraagd ben jij een halfbloed? Nee gewoon licht keurig! Maar Surinamers zijn toch juist donker hoor ik nog steeds regelmatig. NEE Je hebt Surinamers in alle soorten en maten verschillende rassen door elkaar gemengd dus alleen de donkere Surinamer bestaat niet. Maar toch wordt ik bij dit soort discussies over Zwarte piet naar mijn eigen land gestuurd wanneer ik probeer uit te leggen waarom het voor zwarte mensen kan zijn. Naar mijn eigen land????
Ten tijde van de slavernij vonden de witte mensen het ook al geen slavernij maar de normaalste gang van zaken net zoals zwarte piet wordt gezien als de normaalste gang van zaken.Maar maakt dat het goed???
Afrekenen met ons slavernij verleden kan niet in letterlijke zin maar door erkenning wat er is gebeurt komen we in de buurt en dat ik goed genoeg. Gewoon 1 paragraaf in de geschiedenisboeken zal al veel kunnen schelen. Want dat is wat de meeste kwetst, het is een geschiedenis van Nederland, Suriname, Spanje, etc maar staat niet in de schoolboeken geschreven terwijl alle andere geschiedenis er wel in staat. Wanneer dat gebeurt zullen we over een X aantal jaar meer begrip krijgen, meer empathie voor hoe het fenomeen Zwarte piet aan kan voelen voor zwarte mensen.
Hoe licht keurig ik ook ben, ik zie mezelf zwart en ben daar trots op maar ik was me pas bewust van het zwart zijn toen ik met echte racisme in aanmerking kwam in Zeeuws Vlaanderen. 5 jaar lang werd ik bespot vanwege mijn andere afkomst! Huh welke ook alweer??? En daar heb ik ook feitelijk ervaren dat Zwarte piet niet aan de slavernij werd gekoppeld door de witte mens maar wel als middel voor racisme werd gebruikt! En nee aanvankelijk niet door kinderen maar door volwassenen en daarna van de kinderen die het van hun volwassenen!
@ monique boven in, ken je verleden weet hoeveel miljoenen levens nederlanderd hebben genomen. dat nederland nu het land deelt met buitenlanders is het minst wat nederland kan doen. Nederlandse scholen leren de kinderen de geschiedenis dat nederland goed uitkomt er is maar een kleine hoofdstuk over slavernij terwijl de hele geschiendenis boek van nederland vol moet zitten met slavernij en massa moorden en verkrachting van afrikaanse vrouwen. En er worden straten, scholen vernoemt naar deze moordenaars ze worden in de hemel geprezen en dan vind jij monique dat nederlanders genoeg hebben opgeofferd ? Nederland wil al hun slechte daden vergeten maar niet ervoor verontschuldigen en vergeefnis vragen als je dat niet wil doen dan blijf je dit soort discussies krijgen over slaven die pieten genoemd worden.
Een simpele oplossing die al eerder naar voren gekomen is. De regenboog piet. En deze staat dan voor alle huidskleuren van alle mensen op aarde.