Dodelijk politiegeweld Den Haag: onbestraft maar niet onbeantwoord

Het slechte maar niet verrassende nieuws hakt er in: de agent die op 24 november 2012 de zeventienjarige jongen Rishi doodschoot, gaat juridisch vrijuit. Geen moord volgens de rechtbank, geen doodslag, wel had de agent Rishi “zwaar lichamelijk letsel (…) toegebracht”, maar ook daarvoor draagt hij volgens de rechtbank “geen aanmerkelijke schuld”. Geen strafbaarheid, zelfs geen verwijtbaarheid dus volgens de rechtbank. Zorgvuldige lezing van slechts een paar artikelen uit zelfs de gezagsgetrouwe gevestigde media laat al zien hoe onterecht, onjuist en wreed die uitspraak is. Gelukkig komt er snel een protest tegen het soort politiegeweld waardoor Rishi de dood is ingeschoten.

De gang van zaken was – volgens de versie die de NRC en de NOS geven – kortweg als volgt. De politie krijgt melding van een jongen die op station Den Haag Hollands Spoor iemand zou bedreigen. Volgens degene die dit aangaf, had de jongen gezegd dat hij een wapen had. Drie agenten gaan erheen. De politie maande de jongen om te blijven staan, en dat er anders geschoten ging worden. In plaats daarvan rende hij weg. Een agent schoot, de kogel raakte de nek, de jongen overleed. Naderhand bleek het te gaan om Rishi, een jongen van zeventien jaar. En hij had geen wapen. Een van de drie agenten had dus een ongewapende jongen van zeventien die wegrende, doodgeschoten.

De rechtbank oordeelde dat de agent die schoot weliswaar besefte dat de kogel de jongen het leven kon kosten, maar dat het schot de agent niet viel te verwijten. De agent mocht er immers van uitgaan dat Rishi gewapend was, dat had de persoon die melding maakte van bedreiging, hem horen zeggen. De agent voelde zich door de situatie bedreigd. “Ik dacht: het is hij of ik”, zei hij. Dat is al raar, dat gevoel, want Rishi maakte zich juist uit de voeten. Het is niet dat hij zwaaiend met een pistool op de agenten afrende of zo, integendeel. Dat hij “tijdens zijn vlucht naar een wapen leek te grijpen” klinkt niet heel aannemelijk, en moeten we dat op basis van enkel wat de agent – de verdachte hier – zei, zomaar geloven? Gaan rechtbanken altijd zo keurig af op wat verdachten beweren, ook als dat verder niet wordt bevestigd?

Een reconstructie van de website dichtbij.nl rept trouwens helemaal niet van dreigend gedrag van Rishi. Vlak voor de schietpartij was sprake van een “frivole, wat aangeschoten Rishi”, aldus het artikel. “Niemand van de aanwezigen stoorde zich aan het gedrag van de jongen. Van een dreigende situatie was in het geheel geen sprake.” Toen stoven de agenten hem tegemoet en voltrok zich het geschetste drama, met een aanvullend detail: Rishi stond tegenover een agent met al getrokken pistool, draaide zich om en liep weg. Toen werd er geschoten. Het artikel vermeldt nog dat de agenten er al een lange dienst op hadden zitten en dus erg moe zullen zijn geweest. Opvallend genoeg wordt dat in berichten over de rechtszaak verder niet genoemd. Het zou wellicht suggereren dat agenten toch iets verkeerds hadden gedaan onder invloed van die moeheid, en zelfs ‘begrijpelijk’ verwijtbaar gedrag is verwijtbaar gedrag, en ging de rechtbank kennelijk al te ver..

Hoe dan ook. De keus voor de agent die het schot loste, was dus helemaal niet: Rishi of de agent zelf. De keus was: Rishi laten ontsnappen – desnoods met een wapen waarvan de agent dácht dat de jongen het had, eigenlijk alleen van horen zeggen – of hem neerknallen en zijn dood moedwillig riskeren. Van een situatie die serieus bedreigend was voor de agent was geen sprake. Er dreigde alleen een jongen aan arrestatie te ontsnappen. Dat de rechtbank het hij-of-ik-verhaal van de schiet-agent niet heeft doorgeprikt, zou zelfs mensen die tot vandaag nog enig vertrouwen in de ‘rechtsorde’ hebben, minstens te denken moeten geven.

Dan is er het schieten zelf. Dat gebeurde terwijl de agent liep. Dat is al tegen de schietinstructie, en het verhoogt natuurlijk de kans dat de kogel ergens anders belandt dan waar de agent op richtte. Juist als het waar is dat de agent onder stress snel meende te moeten handelen, is zoiets vragen om een drama. Het schot was gericht op het bovenbeen, maar de kogel belandde dus in de nek. Tragische miskleun? Nee, misdadig schot. Dat de rechtbank hier anders over oordeelt, is tekenend voor de wijze waarop diverse staatsinstellingen elkaars functionarissen tegen aanklachten en kritiek verdedigen. Het idee dat andersom een burger wou wegkomen met het verhaal “Ik doodde die agent per ongeluk, ik moest wel, want ik dacht dat die op me zou gaan schieten”, zou door geen rechter zijn geslikt. Maar van agenten wordt zoiets gepikt. Rechters bieden tegen politiegeweld dus bepaald geen garantie of zelfs maar serieuze bescherming.

En er is nog iets, en dat is bepaald geen detail. De rechtbank en ook veel berichtgeving doet erg zijn best om zich in het denken van de schietende agent te verplaatsen. Eenzelfde inspanning om te snappen hoe de situatie er voor Rishi moet hebben uitgezien, ontbreekt volledig. Was Rishi onredelijk bezig door het op een lopen te zetten toen de politie hem trachtte te arresteren? Hij had geen wapen. Hij had niets gedaan. Hij had kennelijk een slok op, hetgeen de politie echter op dat moment niet wist. Opeens duiken er drie agenten op die hem staande wilden houden. Hij had – als gekleurde jongen, in een stad waarvan we inmiddels weten dat agenten zich er nogal structureel aan racistisch geweld schuldig maken – gegronde reden om te maken dat hij wegkwam. Racisme speelde in de context een rol. Je mag je bijvoorbeeld afvragen of de politie Rishi sowieso zou hebben proberen aan te houden als hij een witte jongen was geweest.

Rishi kon niet weten dat de agenten dachten dat hij een wapen had, hij kon niet weten dat de agenten dachten dat hij naar dat niet-bestaande wapen greep. Hij kon alleen wel weten dat aanhouding door leden van een racistisch politiekorps wel eens met een flinke regen aan klappen gepaard kon gaan – mishandeling die op weg naar het bureau misschien niet op zou houden, en binnen het bureau al evenmin. Gek zeg, dat hij – ongetwijfeld handelend in net zo’n ‘split second’ als die van de politie die er voor de rechtbank mee wegkwam – het op een lopen zette om aan racistische mishandeling en sowieso aan een boel gezeik van agenten te ontkomen?! Racisme – misschien niet van de afzonderlijke agenten, maar wel van de geschetste context – dreef Rishi mede de dood in.

Intussen doen instanties hun best om de politie nog verder tegemoet te komen, inclusief de agent die Rishi doodschoot. De politiebond ACP pleit voor andere wetgeving. Om de schietinstructies aan te scherpen, zodat de kans op dodelijk politiegeweld afneemt? Nee, om een mildere aanklacht dan doodslag mogelijk te maken als een agent weer eens iemand doodschiet. Dat gebeurt immers door een agent “als een ambtenaar die probeert om de veiligheid te beschermen”. De abstracte ‘veiligheid’ is blijkbaar belangrijker dan concrete mensenlevens. “Een optie is dat het als verzachtende omstandigheid geldt wanneer iemand iets doet als agent.” Kwaadaardig plan! Het zou betekenen dat de rem er voor agenten nog verder afgaat, dat de drempel – nu bestaande uit tenminste nog een mogelijke strafvervolging wegens doodslag – verder wordt verlaagd En het betekent dat agenten nog meer buiten en boven de voor andere mensen gangbare wetten worden geplaatst, dat het politieapparaat nog wat sterker en machtiger wordt, en de bevolking nog wat kwetsbaarder. In dat politieapparaat keert ook de agent die Rishi doodschoot terug. “Met de betreffende agent en zijn leidinggevende zal het korps na de jaarwisseling bekijken hoe de agent weer aan het werk gaat.” Hoe, dus niet óf hij weer aan de slag gaat. Dat is de schandalige bekroning van een schandalige gang van zaken.

Deze schande mag niet zonder antwoord blijven. En dat blijft die ook niet. Komende zaterdag is er een demonstratie (op Facebook) voor ontslag van de politiechef en verantwoordelijke burgemeester van Den Haag aangekondigd, onder het motto: “Genoeg is genoeg! Geen slachtoffers meer van racistisch politiegeweld!” Plek: voor het gemeentehuis in Den Haag. Tijd van samenkomst: 12.00 uur. Goed initiatief, belangrijke actie.

Peter Storm
Dit artikel verscheen eerder op de website van Peter Storm: Ravotr.