De uitstroomcijfers van stichting Herstelling lijken gebakken lucht

Tijdens het spraakmakende debat op 29 januari in Amsterdam over de dwangarbeidprojecten van stichting Herstelling beweerde voorzitter Jeroen Sprenger dat zestig procent van de bijstandsgerechtigden die hij verplicht te werk stelt, uitstroomt naar betaalde arbeid. Bijstandsbond-advocaat Marc van Hoof bracht daar tegenin dat Sprenger dat helemaal niet kon weten, omdat de gemeente niet bijhoudt waar bijstandsgerechtigden naartoe uitstromen en waarom. Tijd voor een nadere analyse en een kijkje in de keuken van de schimmige reïntegratie-industrie.

Sprenger zwakte zijn boude bewering uit eigen beweging alweer snel af door op te merken dat het zestig procent-succes bestaat uit een kleine hoeveelheid werklozen die een betaalde baan vinden, een groter deel dat een opleiding gaat volgen en een nog groter deel dat uitstroomt naar een voorbereidend traject voor een opleiding. Kortom, hij moest dus zelf al toegeven dat bijna niemand betaald werk vindt via Herstelling. Nog op dezelfde avond, na afloop van het debat, wrong men zich op de website van de stichting in allerlei bochten om uit te leggen wat Sprenger zou hebben bedoeld. Hij had volgens de website proberen aan te geven dat de meerderheid van de deelnemers aan de Herstelling-projecten vanuit een eerste fase van “moeten” over zou gaan in een tweede fase van “willen”, waardoor zestig procent op “een positieve, productieve manier” zou uitstromen. Op “een positieve, productieve” manier?

Gratis arbeidskrachten

Volgens de website van de stichting werkt bij Herstelling een “manager uitstroomunit” die verantwoordelijk is voor de uitstroom van bijstandsgerechtigden. Die manager heeft een BV opgericht, ARA Works. Dat valt uiteen in twee onderdelen, “begeleiding en advies” en “bouwprojecten”. Op de website  van de BV valt te lezen: “Wij zijn een jonge organisatie die in samenwerking met de gemeente Amsterdam en voor de Stichting Herstelling langdurig werklozen begeleidt naar regulier werk. Wij plaatsen onze kandidaten zowel bij hoofdaannemers, als bij gespecialiseerde aannemers in meer dan zestig verschillende beroepen. Wij plaatsen onder andere in de bouw- en metaalsector, in de installatiebranche, groenvoorziening, bewaking, grond- weg- en waterbouw en de schoonmaakbranche. ARA Works plaatst eigenlijk overal uit waar een beroepswens ligt van de kandidaat, die een werkplek zoekt. In korte tijd hebben wij daarin zeer goede resultaten.” De manager runt ARA Works samen met enkele familieleden. Verder werkt er nog een administratieve kracht. “ARA Works kan iedereen helpen die voldoet aan de criteria van de Amsterdamse Dienst Werk en Inkomen (DWI) voor een detachering”, meldt men.

Hieruit blijkt dat er met medeweten van de DWI in zee wordt gegaan met particuliere bedrijven. ARA Works levert die bedrijven bijstandsgerechtigden die er drie maanden stage lopen. DWI moet daar toestemming voor geven, omdat de deelnemers werken “met behoud van uitkering”. Gratis arbeidskrachten dus. Uit de website van ARA Works blijkt dat er zelfs vacatures zijn waar bijstandsgerechtigden vijf tot zes maanden met behoud van uitkering moeten werken. Soms staat er alleen vermeld: “Het betreft hier een WWB-baan (detachering) voor 32 uur”. Opvallend genoeg spreekt men dus van een “baan”, hoewel het gaat om gratis werk zonder loon, zonder contract en zonder arbeidsrechten.

Koeriersbedrijf

Voorbeeld van een vacature voor gratis arbeiders Koeriers gevraagd Algemene informatie Het betreft hier een proefplaatsing van vijf maanden. Voor een middelgroot bedrijf zijn wij op zoek naar koeriers die bestelde Aziatische maaltijden naar klanten vervoeren. We zoeken voor de vestigingen in Amsterdam Centrum, Amsterdam Oost, en Aalsmeer Oost kandidaten. Voor elke vestiging heeft het betreffende bedrijf minimaal zes koeriers nodig. De werktijden zijn van 11:00 tot 16:00 of van 16:00 tot 20:00 uur. Startende werknemers worden ingewerkt op verschillende locaties, zodat ze de functie optimaal kunnen uitvoeren (kennis van producten, straten, etc.). Werknemers van onze organisatie hebben ruimschoots de mogelijkheid om door te groeien tot bijvoorbeeld kok of verkoper van onze producten in onze winkels of universiteiten. Functie-inhoud De bestelde maaltijden worden door middel van auto’s of brommers van het bedrijf bezorgd aan de klanten, waarna vervolgens afgerekend moet worden.

Het is volkomen duidelijk dat bijstandsgerechtigden die voor het hiernaast genoemde koeriersbedrijf werken, dat moeten doen met behoud van uitkering, gedurende vijf maanden, terwijl koeriers bij andere bedrijven voor dat soort werk loon en een contract krijgen. Het gaat hierbij om bijstandsgerechtigden die eerst een half jaar of langer met behoud van uitkering bij stichting Herstelling hebben gewerkt, en die daarna vijf maanden met behoud van uitkering bij een particulier bedrijf werken en daar reguliere arbeid verrichten. Je reinste verdringing van bestaande betaalde arbeid.

Het koeriersbedrijf maakt deel uit van een groep van drie restaurants die Surinaamse maaltijden verstrekt. In het jaarverslag 2011 van stichting Herstelling wordt opgemerkt dat voor het koeriersbedrijf wel vijftig mensen nodig zijn, die in ploegendienst moeten werken. Een van de woordvoerders van het bedrijf zegt: “We zien het als een pilotproject. Als het lukt, hebben we nog meer personeel nodig, zoals koks, verpakkers en administratieve krachten.” Met andere woorden: het gaat om een nieuw op te zetten bedrijf, waarvan de toekomst ongewis is. Dwangarbeiders zullen dus maar moeten afwachten of het wel wat wordt met de onderneming. Voorlopig weten ze niet waar ze aan toe zijn. Het horecabedrijf maakt weer deel uit van een groot familiebedrijf, bestaande uit adviesbureaus, projectontwikkeling en andere belangen in de horeca. Ze hebben een voormalig kassencomplex in het Amsterdamse Bos omgebouwd tot conferentiecentrum. In dat bos werken veel dwangarbeiders van stichting Herstelling. Dit familiebedrijf, dat in het jaarverslag van 2011 wordt gepresenteerd als een nuttig contact van stichting Herstelling, laat de werving van haar gratis personeel verlopen via ARA Works BV, het particuliere winkeltje van de uitstroom-manager van stichting Herstelling.

Uitstroom

Nu vraag ik me af wat de uitstroomcijfers van Herstelling richting reguliere arbeid betekenen. Rekent men een bijstandsgerechtigde die zo’n onbetaalde vijf maanden-”baan” bij een particulier bedrijf heeft, ook tot de uitstroom naar het bedrijfsleven? En wat gebeurt er na die maanden? Ongetwijfeld verdient de ARA Works-manager geld aan het uitplaatsen van werklozen richting het bedrijfsleven. Maar op welke manier? Brengt hij bij bedrijven bemiddelingskosten in rekening voor het leveren van gratis arbeidskrachten? Op de website valt te lezen dat ARA Works draait zonder subsidie. Hoe we het bouwbedrijf van ARA Works moeten zien, weet ik niet. Stichting Herstelling zelf is immers ook een soort bouwbedrijf. De vijf maanden-”banen” zijn in elk geval geen participatieplaatsen. Want die lopen via reïntegratiebedrijf Pantar, en de wettelijke voorwaarden van de participatieplaatsen lijken me hier dan ook niet van toepassing. Hoe dan ook, het zestig procent-succes waar Sprenger zo over opschepte, wekt sterk de indruk van een flinke hoeveelheid gebakken lucht.

Piet van der Lende