Somalische vluchtelingactivist: “De overheid probeert onze strijd kapot te maken”

Het afgelopen jaar voerden vluchtelingen actie vanuit gekraakte panden in Amsterdam en Den Haag. Na de Vluchtkerk, het Vluchtkantoor en de Vluchtflat werd de Amsterdamse groep gesplitst. Een deel kreeg via de gemeente opvang in een leegstaande bajes, die ze omdoopten tot Vluchthaven. De rest verblijft nu in de Vluchtgarage, een oude parkeergarage die de vluchtelingen met vallen en opstaan bewoonbaar proberen te maken. In Den Haag zitten de voornamelijk Iraakse, Iraanse en Afghaanse vluchtelingen nog steeds in het Vluchthuis, een in gebruik genomen kerk. Maar voordat de vluchtelingen gebouwen kraakten, leverden ze strijd door middel van tentenkampen. Doorbraak sprak met Ma’alin Ahmed Muude, een strijdbare Somalische vluchteling die betrokken was bij de tentenkampen in Ter Apel in december 2011 en in Den Bosch in juli 2012.

“Ik zat eerst in een azc. Ik was nog in procedure. Maar ik werd in 2011 uit het azc gegooid. Ik ging naar Amsterdam en vroeg hulp aan een kerk. Ik liep de hele tijd maar wat rond. Op Tweede Kerstdag begon een groep van zestien Somalische vluchtelingen een tentenkamp bij “de vrijheidsbeperkende locatie” (vbl) in Ter Apel. Dat is een plek waar vluchtelingen asiel kunnen aanvragen. Voor de deur hebben zij de eerste tent opgezet. Ik heb me daar later bij aangesloten. Er was hulp van Margreet van de Utrechtse steungroep STIL en van Marianne van de Emmense steungroep SHUV. Er kwamen veel media op ons af. We waren groot nieuws.”

Onder druk gezet

“Op de eerste dag van het tentenkamp kregen we bezoek van twee IND-ambtenaren. Ze vroegen wat we daar deden. We vertelden dat we opvang nodig hadden en dat we weer in procedure wilden. We zeiden dat we een legitimatiebewijs, een W-document, wilden. Zonder identiteitsdocument kun je niets. Als je al een bankrekening hebt, dan kun je zonder id-bewijs geen nieuw pasje aanvragen. Je kunt je geld niet contant ophalen, want je kunt je niet legitimeren. Je bankrekening raak je kwijt. Je kunt geen kortingskaart kopen, en dan moet je nog meer geld betalen om met de trein naar Ter Apel te reizen. Je krijgt problemen op school, omdat je geen id-bewijs hebt. Als je iets bestelt via internet, dan kun je het niet ophalen. Aangetekende brieven worden teruggestuurd, want je mag die zonder id-bewijs niet aannemen. Stel je voor: twee personen zitten op een bankje. De een heeft wel een verblijfsvergunning. Hij wordt gezien, erkend, gerespecteerd. De ander heeft geen papieren. Niemand ziet hem, hij is onzichtbaar, hij mag niet meedoen met de samenleving. Het is dan net alsof er maar een persoon op het bankje zit.

Als je naar Nederland komt, zouden ze je hier een leven moeten geven. Ik vind dat iedereen die niet kan terugkeren naar zijn land van herkomst, verblijfsrecht moet krijgen of moet kunnen doormigreren naar een ander land om daar verblijfsrecht te krijgen. Als je niet zou mogen blijven, laten ze je dan gelijk uitzetten. Als je een schaap slacht, dan moet je met je mes in één keer zijn keel doorsnijden. Maar de IND zegt: ‘jij mag hier niet blijven’ en ‘je hoort hier niet’. Op school hoor je ‘je bent dom’ en ‘wat doe je hier’. In je hoofd krijg je daardoor psychische problemen. Het voelt net alsof je geen mens meer bent. Zo wordt je langzaam afgebroken. De IND steekt je niet in één keer dood, maar telkens weer opnieuw.

Toen we bezig waren met het tentenkamp in Ter Apel, werd er van allerlei kanten flinke druk op ons uitgeoefend. We kregen te horen dat we tijdelijke opvang moesten accepteren. Maar dat lost niets op. En naar Somalië terugkeren kan niet. Er kwamen telkens andere mensen bij ons langs die ons ervan probeerden te overtuigen dat we beter konden ingaan op het aanbod van tijdelijke opvang. Dat zeiden IND-ambtenaren en de burgemeester van Ter Apel. Maar ook sommige steungroepen en zelforganisaties zetten ons onder druk. ‘Als je slim bent, dan ga je naar binnen bij de vbl. Wat jullie willen, dat zullen jullie dan krijgen.’ Of: ‘Accepteer het nu maar, want beter wordt het niet.’ Soms dreigden ze zelfs: ‘Als jullie zo doorgaan, dan wordt de overheid boos, en dan krijgt niemand meer een kans op een verblijfsvergunning.’ En: ‘Wat jullie nu doen, is gevaarlijk. Dat wordt allemaal opgeschreven in jullie dossiers, en later krijgen jullie dan nog meer problemen.’ Uiteindelijk hebben we het aanbod geaccepteerd. We hebben onze dossiers gegeven. Dat was een fout van ons. We hadden beter kunnen doorgaan met onze tentenkampactie.”

Weer op straat

Ahmed Muude kreeg na het tentenkamp in Ter Apel tijdelijk onderdak in het azc in Vught. Daar zat ook de groep vluchtelingen die in november 2011 had geprotesteerd in Ter Apel. Zij waren toen opgepakt en opgesloten, maar de rechter besliste dat dat niet mocht. Daarna waren ze overgebracht naar het azc in Vught. Ahmed Muude: “We waren op dat moment met zesenvijftig mensen, mannen en vrouwen. Sommigen waren ziek. Ons was beloofd dat de IND opnieuw zou kijken naar onze individuele dossiers. Maar er werden geen individuele beslissingen genomen. De IND maakte één negatieve beslissing over de hele groep. En toen stonden we weer op straat.

We gingen naar Den Bosch om daar voor de deur van het IND-kantoor te protesteren. Er kwamen meteen weer veel media op af. Vier dagen lang hadden we de volle aandacht van journalisten van kranten, radio en tv. Onze groep groeide uit tot meer dan honderd vluchtelingen. Er ontstond overleg tussen onze woordvoerders aan de ene kant en de IND, de burgemeester van Den Bosch en de politiechef aan de andere kant. Ze vroegen telkens om een lijst met namen van de deelnemers aan de actie. Daar waren ze erg nieuwsgierig naar. In sommige dossiers heeft de IND fouten gemaakt. Ze zijn bang dat die fouten openbaar worden gemaakt. De burgemeester zei tegen ons: ‘Wat jullie doen, is slecht voor dit land’. Hij doelde op de buitenlandse journalisten, uit Brussel en van Al Jazeera, die beschreven hoe er met vluchtelingen wordt gesold. Dat is uiteraard slechte reclame voor de machthebbers van Nederland. Daarom proberen ze onze strijd kapot te maken.

Op woensdagavond liet de burgemeester ons weten: ‘Jullie kunnen blijven tot morgenochtend acht uur. Na acht uur wil ik niemand meer zien.’ Hij beloofde ons dat we alles zouden krijgen: ‘Warme douches, vier weken rust, en na vier weken opnieuw een interview met de IND’. ’s Ochtends zag ik de politiechef. Achter hem stond de ME. Toen werden we meegenomen.”

Spionnen

Samen met andere vluchtelingen werd Ahmed Muude opnieuw in een azc gezet, onder een “vrijheidsbeperkend regime”. Maar ze gingen nog steeds door met hun verzet. Ahmed Muude: “We kregen te horen dat we in de regio moesten blijven. We moesten elke dag stempelen. Ik heb daar nooit naar geluisterd. Ik heb geen enkele dag gestempeld. Ik ben overal naartoe gegaan. Samen met andere vluchtelingen ging ik zoveel mogelijk azc’s bezoeken. We schreven de namen op van de vluchtelingen. We werden op Facebook vrienden met hen. Zo konden we communiceren. Maar we moesten wel uitkijken. De politie luisterde onze telefoons af. Als we tegen elkaar zouden zeggen: ‘We gaan morgen in Den Haag demonstreren’, dan zou het hele station vol staan met politie. We kunnen natuurlijk in het Somalisch praten, maar de politie heeft ook Somalische spionnen. Die gebruiken ze ook om Somalische piraten af te luisteren. Je moet oppassen dat ze je er niet uitpikken. Want ze kunnen van alles met je doen. Wie weet gaan ze wel achter je lopen en drugs in je rugzak doen. En je dan zogenaamd toevallig controleren. Dan ben je erbij.”

Ahmed Muude werd een paar maanden geleden vanuit het azc weer op straat gegooid, net als veel andere Somalische vluchtelingen die bij de tentenkampacties waren betrokken. Hij kreeg een brief mee waarin staat dat hij nooit meer op het terrein van het azc mag komen. Zo probeert de overheid te voorkomen dat vluchtelingen met elkaar in contact kunnen komen. Maar hij is vastbesloten om door te gaan met de strijd. Misschien niet meer via tentenkampacties. Zijn blik is nu meer gericht op Europa. In meer Europese landen hebben vluchtelingen de laatste jaren actie gevoerd tegen het keiharde beleid van migratiebeheersing. Ze strijden voor onderdak, eten, inkomen en verblijfsrecht. Als hij een verblijfsvergunning krijgt, dan wil Ahmed Muude gaan studeren.

Ma’alin Ahmed Muude is een schuilnaam.

Harry Westerink
Mariët van Bommel