Haags comité in actie tegen politieracisme

In november 2013, kort na de uitzending van een rapportage van Omroep West over politiegeweld in de Haagse Schilderswijk, werd het actiecomité Herstel van Vertrouwen opgericht. De initiatiefnemers vonden het hoog tijd worden om een vuist te maken tegen etnische profilering en andere vormen van racistische repressie van politie-agenten tegen “allochtonen” in het algemeen en tegen Marokkaanse Nederlanders in het bijzonder. Een gesprek met de comitéleden Yasmina Haifi en Mohammed Ghay.

Agenten van het politiekorps in de Schilderswijk gaan zich te buiten aan racisme en geweld tegen “allochtonen”. Dat ervaren niet alleen veel bewoners van die buurt, maar het wordt ook erkend door diverse oud-agenten die anoniem willen blijven uit angst voor represailles door hun voormalige werkgever. De 45-jarige Haifi en de 27-jarige Ghay weten uit eigen ervaring waarover ze praten. Als GroenLinks-raadslid verzamelde Haifi zo’n twintig jaar geleden al klachten over politiegeweld, naar aanleiding van de mishandeling van een jongen in een politiecel. Ghay heeft al zijn hele leven last van de politie. Al meer dan honderd keer vroegen agenten hem zonder aanleiding om zijn legitimatie. Op zijn vijftiende werd hij aangehouden, in de cel gegooid, geïntimideerd en mishandeld. Toen hij vrijkwam, liep hij aan de ene kant het politiebureau uit en aan de andere kant het bureau weer binnen om een klacht in te dienen. Op het proces-verbaal stonden drie onzinnige aanklachten tegen hem. Het ging om regelrechte leugens. Toen hij vroeg waar die aanklachten op sloegen, kreeg hij van een agent te horen: “Dat verzinnen we er nog wel bij”. Laatst ging hij in de Schilderswijk even buiten staan om te roken. In vijf minuten tijd vroeg de politie drie keer naar zijn identiteitsbewijs. Een andere keer ging hij in een andere buurt naar een apotheek om medicijnen te halen. Hij werd door twee politie-auto’s ingesloten. De agenten vroegen dreigend: “Godverdomme, wat doe jij hier?”

Arbeidsongeschikt

Dit soort intimidatie vindt zo structureel plaats dat het misplaatst is om het aan te duiden als “incidenten”. De repressie concentreert zich vooral op en rond het politiebureau aan de Heemstraat in de Schilderswijk. Mede vanwege zijn slechte ervaringen met de politie is Ghay rechten gaan studeren. Daardoor is hij goed op de hoogte van wat de politie volgens de regels mag doen en in welke gevallen ze buiten hun boekje gaan. Hij laat zich niet zomaar intimideren als een agent naar zijn identiteitsbewijs vraagt. Omgekeerd vraagt hij de agent dan om zich ook te identificeren. Om hun intimidatie te rechtvaardigen slepen agenten er soms de Voetbalwet bij, waarmee voetbalvandalisme en ernstige overlast zou moeten worden bestreden. Met die wet krijgen de autoriteiten extra bevoegdheden om repressief op te treden, zoals ruimere fouilleringsmogelijkheden en langer durende gebiedsverboden. In de Schilderswijk beroept de politie zich blijkbaar nogal eens op die regels om zo ongestoord “allochtonen” lastig te kunnen vallen.

Een van de ergere gevallen van politiegeweld maakte een bekende van Ghay mee. Hij had een verkeersongeluk gehad en werd naar het bureau in de Heemstraat gebracht. Eenmaal daar werd de man bont en blauw geslagen onder toezicht van andere agenten die ook nog tegen hem zeiden: “Doe rustig aan”. De man is door zijn verwondingen nu honderd procent arbeidsongeschikt verklaard. Ook zijn er gevallen bekend waarbij arrestatieteams met grof geweld binnendringen bij gezinnen thuis. Volgens de politie werden een of twee kinderen ervan verdacht dat ze “vernielingen” hadden aangericht. Het ging er één keer zelfs zo hard aan toe dat, toen de buren naar buiten kwamen om te kijken wat er aan de hand was, nog meer politie arriveerde die op de menigte begon los te knuppelen. Mannen, vrouwen en kinderen moesten vluchten om zichzelf in veiligheid te brengen.

Gaza-strook

Naast Haifi en Ghay zitten er nog vijf mensen in het comité. Haifi is de enige die niet in de Schilderswijk is opgegroeid. Ze zijn hard op zoek naar versterking van hun team, want het conflict is groot, de tegenpartij is machtig en een oplossing is niet gemakkelijk te vinden. “Het probleem met de politie speelt al minstens twintig jaar en het gaat steeds meer de verkeerde kant uit”, vertelt Haifi. “Veel mensen in de Schilderswijk en andere arme buurten kennen de regels en hun rechten niet. Daar wordt misbruik van gemaakt. Ze zijn al generaties lang onderworpen aan onderdrukking. Wat we moeten doen, is mensen empoweren en er bewust van maken dat het wel nuttig is om een klacht in te dienen. Het is ook belangrijk dat we die klachten zelf verzamelen, zodat we ook zelf cijfers hebben over etnisch profileren en dus niet afhankelijk zijn van de cijfers van de politie die zichzelf zegt te controleren. Racisten bij de politie voelen zich gelegitimeerd door het politieke klimaat en de steun voor Geert Wilders en zijn PVV. Agenten beschouwen de Schilderswijk als oorlogsgebied.” Onderling blijken ze elkaar op te jutten met uitspraken als “We gaan op Marokkanenjacht” en “We gaan de Gaza-strook in”.

De directe aanleiding voor Ghay om in actie te komen was een uitzending van Omroep West op 16 oktober vorig jaar. Daarin werd verslag gedaan van politiegeweld, onder andere tegen een vriend van hem. Ghay wist eerder niet dat zijn vriend was mishandeld door de politie. Gealarmeerd door het verhaal ging hij ook anderen naar hun ervaringen met de politie vragen. Zo kreeg hij door dat etnische profilering en intimidatie door de politie een structureel karakter heeft. Op 3 november vond er een hoorzitting plaats met gemeenteraadsleden waarbij slachtoffers van politiegeweld volop aan het woord kwamen. De aanwezigen beseften dat het probleem groter is dan ze aanvankelijk dachten. Dat leidde tot de oprichting van het comité. De leden verzamelden uiteindelijk 69 klachten en stuurden die naar de nationale ombudsman.

Filmpjes

Het comité zoekt de publiciteit op via open brieven aan burgemeester Jozias van Aartsen en ingezonden brieven naar media. De leden geven interviews en schakelen journalisten in. Zo liep een NRC-journalist een maand lang mee met comitéleden en slachtoffers, waarover hij een indringend verslag schreef. Eind januari was Haifi te gast bij het praatprogramma Pauw & Witteman, samen met vier slachtoffers, onder wie Ghay. Ze lieten daar amateurbeelden zien van een agent die in het Huijgenspark een geboeide verdachte trapt. Foto’s en filmpjes zijn de wapens waarmee het comité de politierepressie aan de schandpaal nagelt.

De politie is not amused en bleef eerst alles glashard ontkennen. In een interview met radio FunX liet een politiewoordvoerder zich een keer ontvallen die klachten allemaal maar “gezeik” (luister hierboven) te vinden. Tijdens een talkshow op 21 maart confronteerde Ghay de woordvoerder in het openbaar met zijn eigen denigrerende uitspraak. Daar had hij niet van terug. De politie is het comité liever kwijt dan rijk. “Vergis je niet wat we in werking hebben gezet, en welke krachten loskomen als je het tegen de politie opneemt”, zegt Haifi. Agenten beseffen inmiddels maar al te goed dat er meer op hen wordt gelet. Hun handelingsvrijheid om mensen zomaar op basis van huidskleur en herkomst staande te houden, te controleren en te fouilleren, wordt door de druk van het comité enigszins ingeperkt.

Institutioneel

“We stalken de politie”, zegt Haifi lachend. “We hebben gekozen voor de confrontatie. Eerst aangekleed als een hoorzitting, en later met brieven en een media-offensief. De politie blijft liever polderen en alles achter gesloten deuren afhandelen. We merken wel dat men langzaam aan het opschuiven is. Nu worden klachten bijvoorbeeld wel aangenomen. Vroeger lukte het vaak niet om een klacht zelfs maar ingediend te krijgen. Dat komt door onze groeiende invloed. De politie moet erkennen dat er een probleem is en dat men fout zit. En daarna moet men ervoor gaan zorgen dat de spanningen tussen agenten en buurtbewoners verdwijnen.” Het comité heeft een klankbordgroep ingesteld die moet gaan adviseren over veranderingen in het politie-apparaat. De comitéleden merken dat hun activiteiten effect hebben. Buurtbewoners laten hen namelijk weten dat de politie zich wat rustiger opstelt en minder repressief optreedt. Ook persoonlijk heeft Ghay er baat bij. Als een agent lastig tegen hem doet, kan hij hem of haar waarschuwen: “Kijk even uit, anders neem ik contact op met je baas”. Dat is geen loos dreigement, want Ghay en ook Haifi zijn regelmatig met politiebazen aan het overleggen.

Het comité heeft duidelijk gemaakt wat er binnen het politie-apparaat moet veranderen. De klachtenprocedure moet daadwerkelijk onafhankelijk worden, want tot nu toe is de politie bij klachten de slager die zijn eigen vlees keurt. Bovendien moet het hele apparaat aan een screening worden onderworpen. Het klimaat van racisme en intimidatie moet verdwijnen. Haifi en Ghay onderkennen het risico dat het comité ingekapseld kan raken. Er zijn binnen de politie krachten actief die het probleem met de mantel der liefde willen bedekken en het comité mee willen trekken naar oeverloos polderen. Ook bestaat er bij de politie de neiging om vooral voor de bühne en voor de eigen goede naam bijeenkomsten te organiseren zonder ook echt de bereidheid te hebben om verbeteringen door te voeren. De comitéleden beseffen terdege dat ze scherp moeten blijven, juist ook als ze meer geaccepteerd gaan worden als gesprekspartner en mogelijk subsidie gaan krijgen. “We moeten ervoor zorgen dat we niet aan het infuus worden gelegd”, aldus Haifi. “De politie is niet achterlijk. Men zet niets op papier en belt hoogstens een keer of we weer eens op de koffie willen komen.” Maar Haifi en Ghay nemen geen genoegen met pappen en nathouden.

“We vinden dat het racisme institutioneel is. Dat zie je aan het zero tolerance-beleid dat geldt in ‘allochtone’ Haagse buurten. Dat beleid legitimeert bijvoorbeeld politie-invallen bij de familie van verdachten. Het is een kapstok om het politiegeweld aan op te hangen. En het legitimeert repressie als iemand zich verzet tegen een zinloze identiteitscontrole. Zo’n persoon wordt dan in de politie-auto gesmeten en daarna in de cel gegooid en keihard aangepakt. Waarna de politie hem ‘verzet bij aanhouding’ ten laste legt en een boete geeft van driehonderd euro.” Het comité wordt door sommigen beschouwd als het begin van een soort nieuwe burgerrechtenbeweging. “Het is in elk geval zeker dat het een strijd van lange adem gaat worden.” Volgens Haifi en Ghay moet institutioneel racisme op alle niveaus worden bestreden, niet alleen op het niveau van de uitvoering, bij de politie dus. “We zijn ook op beleidsniveau bezig. Daarom zijn we ook in overleg met de burgemeester.” Het comité is nationaal en zelfs internationaal bekend aan het worden. “Laatst waren we bij een workshop van Amnesty International, die ook kritisch is op etnische profilering”, vertelt Ghay. “Wij werden als een voorbeeld gezien van hoe mensen die het slachtoffer zijn van politieracisme, via zelforganisatie van onderop daartegen in actie kunnen komen.”

Frodo Tromp
Harry Westerink